Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 333. dəkı kimi olacaq. II. Zaman intervalının nisbiliyi
- Zaman fasiləsi mütləq kəmiyyət olmayıb, cismin hərəkət sürətindən asılıdır.
- Şəkil 334.
- III. Kütlənin nisbiliyi. Relyativistik mexanikada Nyutonun II qanununun ifadəsini və ya
- Şəkil 336. V. Həcmin nisbiliyi.
- Şəkil 337.
- Kütlə ilə enerji arasında əlaqə.
272 Bu asılılıq kimidir. Burada – cismin sükunət uzunluğu (cismin sükunətdə olduğu sisteminə nəzərən uzunluğu), - isə onun sürəti ilə hərəkət halındakı uzunluğudur. Başqa sözlə desək, –cismin sisteminə nəzərən sürəti ilə hərəkət edən sistemindəki Şəkil 332. uzunluğudur (şəkil 332). - isə işığın vakuumdakı sürətidir. İfadədən aydın olur ki, hərəkət edən çubuğun uzunluğu azalır və bu zaman sürət nə qədər böyük olarsa, çubuğun uzunluğunun azalması o qədər çox olar. Nəzərə almaq lazımdır ki, çubuğun hərəkət istiqamətində ( oxu boyunca) ölçüsü dəyişir, və oxları boyunca ölçü dəyişmir. Qeyd edək ki, Nisbilik nəzəriyyəsinin düsturları daha universal olub, həm də klassik fizikanın nəticələrini özündə əks etdirir. Doğrudan da olduqda (klassik fizika), onda olur, yəni kiçik sürətlərdə cismin uzunluğu dəyişmir. Müxtəlif hallara baxaq: 1). Fərz edək ki, cisim sürəti ilə hərəkət edir. Bu sürətlə hərəkət edən cismin uzunluğu azalaraq, olur. 2). olan halda olar, 3). olan halda isə olacaq. asılılığına uyğun qrafik şəkil 333 - Şəkil 333. dəkı kimi olacaq. II. Zaman intervalının nisbiliyi. Zaman fasiləsi mütləq kəmiyyət olmayıb, cismin hərəkət sürətindən asılıdır. Bu asılılıq kimidir. Burada - sistemində, isə - sistemininə uyğun zaman fasiləsidir. Bu halda da olduqda (klassik fizika), olur, yəni klassik 273 fizikada zaman fasiləsi də sabit kəmiyyətdir. O, cismin sükunətdə və yaxud da hərəkətdə olmasından asılı olmur. Müxtəlif hallara baxaq: 1). Fərz edək ki, cisim sürəti ilə hərəkət edir. Bu sürətlə hərəkət halında zaman fasiləsi artaraq, olur. 2). olduqda, olur, 3). olan halda isə olur. asılılığına uyğun qrafik şəkil 334 – Şəkil 334. dəki kimi olacaq. III. Sürətlərin relyativistik toplanması qanunu. Sürətlərin klassik toplanma qanununun şəklində olduğunu bilirik. Burada - cismin , - sistemlərində sürətləri, isə sisteminin sisteminə nəzərən sürətidir. Sürətlərin relyativistik toplanma qanununa görə isə olur. Bu halda da olduqda (klassik fizika), olur. İfadədən göründüyü kimi, olan halda alınır. Bu isə nisbilik nəzəriyyəsindən çıxan əsas nəticələrdən biridir. III. Kütlənin nisbiliyi. Relyativistik mexanikada Nyutonun II qanununun ifadəsini və ya şəklində yazmaq olar. Böyük sürətlərdə sonuncu ifadə formasını saxlayır, dəyişən yalnız kütlə olur. Sürət artdıqca, kütlə də artır və bu artma şəklində olur (şəkil 335). Burada, - cismin sükunət, isə sürəti ilə hərəkət halında kütləsidir. Bu halda da kiçik sürətlərdə kütlə dəyişmir, işıq sürətinə yaxın sürətlərdə isə Şəkil 335. 274 kəskin artaraq, sonsuzluğa yaxınlaşır. Kütlənin sürətdən asılılıq düsturundan istifadə etməklə, relyativistik impuls üçün də ifadə çıxarmaq olar ki, o da, kütlənin dəyişmə qanununa uyğun olaraq, şəklində olar. IV. Sahənin nisbiliyi. Hərəkət istiqaməti boyunca (X oxu boyunca) yerləşmiş lövhənin sahəsinin dəyişməsi hərəkət boyunca tərəfinin dəyişməsi hesabına qanunu ilə dəyişəcək (şəkil 336). Şəkil 336. V. Həcmin nisbiliyi. Hərəkət zamanı həcmi olan cismin 3 ölçüsündən birinin (hərəkət istiqaməti boyunca ölçüsünün) dəyişməsi hesabına onun həcmi də dəyişməlidir və bu zaman həcmin dəyişməsi eyni ilə onun bir Şəkil 337. tərəfinin dəyişməsi kimi, yəni kimi dəyişəcək (şəkil 337). VI. Sıxlığın nisbiliyi. ifadəsində həm , həm də ifadələrini nəzərə alsaq, onda sıxlıq üçün ifadəsini alarıq. Deməli, böyük sürətlə hərəkət edən cismin hərəkəti zamanı onun sıxlığı da dəyişir. Kütlə ilə enerji arasında əlaqə. İndi də nisbilik nəzəriyyəsindən çıxan əsas nəticələrin biri ilə tanış olaq. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|