Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 220.
- YÜKLÜ CİSMİN BİRCİNS ELEKTROSTATİK SAHƏDƏ POTENSİAL ENERJİSİ.
- Şəkil 222 . onun fiziki mənası yoxdur, çünki potensial verilmiş nöqtədə sahəni birqiymətli təyin etməyə imkan vermir. Bunun səbəbi potensialın
- 1 2 nöqtələri arasındakı gərginliyi adlanır və
192 yükün və ya yüklənmiş kürənin elektrik sahəsinin intensivliyi üçün və ya ifadələrini alarıq. Aydındır ki, - ifadəsində olduqda, olur. Onda bircins dielektrik daxilində sahənin intensivliyinin ε dəfə kiçilməsi sahədə yerləşmiş yükə təsir edən qüvvənin (Kulon qüvvəsinin) də ε dəfə azalmasına səbəb olacaq. Onda hər hansı dielektrik mühit daxilində sükunətdə olan iki nöqtəvi yük arasındakı Kulon qarşılıqlı təsir qüvvəsi və ya formasında olacaq. 2. Qeyri - polyar dielektriklərin polyarlaşması. İndi də bircins elektrik sahəsi yaradan lövhələrin arasını qeyri-polyar dielektrik olan hər hansı qazla dolduraq. Bu halda lövhələrin yaratdığı elektrik sahəsinin təsiri altında qeyri- polyar atom və ya molekulların elektron orbitlərinin uzanması baş verir. Bu hadisə qeyri-polyar dielektriklərin polyarlaşması adlanır və sxematik olaraq aşağıdakı kimi təsvir olunur (şəkil 220): Şəkil 220. Bu halda da, polyar dielektrikdə olduğu kimi, qeyri-polyar dielektriklərin polyarlaşması lövhələrin yaratdığı xarici sahənin əksinə yönəlmiş sahə yaranır, yəni qeyri-polyar dielektrik də polyar dielektrik kimi xarici sahəni ε dəfə zəiflədir. Dediklərimizdən aydın olur ki, dielektrikin polyar və ya qeyri-polyar olmasından asılı olmayaraq, dielektrik mühit daxilində elektrik sahəsinin intensivliyi və sahədə yerləşmiş yükə təsir edən Kulon qüvvəsi mühitin dielektrik nüfuzluğu qədər azalmış olur. 193 YÜKLÜ CİSMİN BİRCİNS ELEKTROSTATİK SAHƏDƏ POTENSİAL ENERJİSİ. Fərz edək ki, intensivliyi olan bircins elektrostatik sahədə yükü yerləşmişdir. Bu yük sahə ilə qarşılıqlı təsirdə olduğuna görə potensial enerjiyə malik olmalıdır. Yükün sahədə malik olduğu potensial enerjini hesablayaq. Bunun üçün yükünün mənfi yüklənmiş lövhədən hesablanan məsafəsindən məsafəsinə yerini dəyişməsi zamanı görülən işi hesablayaq (şəkil 221). Yük sahənin qüvvə xətləri boyunca yerini dəyişdiyindən ( ), bu halda elektrik sahəsinin gördüyü iş kimi hesablanacaq. və olduğunu nəzərə almaqla, iş üçün alarıq. Şəkil 221. Bu ifadəni kimi yazaq. İşin mənfi işarə ilə potensial enerjinin dəyişməsinə bərabər olduğunu bilirik: Aydın olur ki, ifadəsi yükün sahədə malik olduğu potensial enerjisi olmalıdır. Onu ilə işarə etsək ( ), onda iş üçün aldığımız sonuncu ifadəni kimi də yazmaq olar. ifadəsindən görünür ki, yükün sahədə potensial enerjisi həmin yükün miqdarı ilə düz mütənasibdir: . Aydındır ki, belə olan halda - nisbəti – yükünün miqdarından, yəni sahədə yerləşmiş yükün miqdarından asılı olmayacaq. Deməli, bu nisbət sahənin özündən asılı olmalıdır. Ona görə də bu nisbət sahəni xarakterizə edən parametr kimi qəbul edilir və elektrik sahəsinin verilmiş nöqtədə potensialı adlandırılır. Potensial « » ilə işarə edilir və kimi təyin edilir. Sahənin potensialı dedikdə, vahid müsbət yükün malik olduğu potensial enerjiyə bərabər olan fiziki kəmiyyət başa düşülür. BS - də - dur. 194 ifadəsində olduğunu nəzərə alsaq, potensial üçün alarıq. Yük bircins sahədə yerləşdiyinə görə - dır. Deməli, bu halda olmalıdır (burada – yükün mənfi lövhədən olan məsafəsidir. Belə çıxır ki, bircins elektrostatik sahənin potensialı sahənin qüvvə xətləri boyunca azalır (şəkil 222). Potensialın verilmiş nöqtədə sahəni xarakterizə edən parametr kimi qəbul olunmasına baxmayaraq, Şəkil 222. onun fiziki mənası yoxdur, çünki potensial verilmiş nöqtədə sahəni birqiymətli təyin etməyə imkan vermir. Bunun səbəbi potensialın məsafəsindən asılı olmasıdır. Belə ki, hesablama cismi ixtiyari seçildiyindən, sahənin eyni bir nöqtəsi üçün (məsələn 1 nöqtəsi üçün) -nin qiyməti hesablama cisminin harada seçilməsindən asılı olaraq, müxtəlif olacaq. Bu isə, potensialın müxtəlif olması deməkdir. Məsələn, şəkil 223 - də təsvir olunmuş halda olduğu kimi, hesablama cismi olaraq mənfi yüklənmiş lövhəni və yaxud da ondan kənarda olan hansısa bir cismi götürmək olar. Buna 1 görə də, elektrik sahəsini xarakterizə edən parametr kimi verilmiş nöqtənin potensialından Şəkil 223. yox, sahənin hər hansı iki nöqtəsinin potensiallar fərqindən istifadə olunur. Təsvir olunan şəkildən (şəkil 224) göründüyü kimi, iki nöqtənin potensiallar fərqi olan , d məsafəsindən deyil, məsafəsindən asılıdır ki, bu da, hesablama cisminin harada seçilməsindən asılı olmur. Potensiallar fərqi həm də sahənin verilmiş 1 2 nöqtələri arasındakı gərginliyi adlanır və ilə işarə Şəkil 224 olunur. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|