Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahəni görünən etmək üçün çəkilmiş xətlər elektrik sahəsinin intensivlik xətləri və ya qüvvə xətləri adlanır.
187 Vakuumda yerləşmiş yüklü kürənin elektrik sahəsinin intensivliyinin yükdən olan məsafədən asılılığı isə bir az fərqli olacaq. Daha dəqiq desək, kürənin daxilində sahə sıfır, kürədən kənarda isə səthdə ən böyük olub, səthdən uzaqlaşdıqca, kvadratik azalmalıdır (şəkil 212): Şəkil 212. Sahələrin superpazisiya prinsipi. Əgər elektrik sahəsi bir yük tərəfindən deyil, bir neçə yük tərəfindən yaradılarsa, bu halda hər hansı bir nöqtədə A yekun sahənin intensivliyindən söhbət gedə bilər. İntensivliyin vektorial kəmiyyət olduğunu nəzərə alsaq, onda verilmiş nöqtədə yekun sahənin intensivliyi ayrı - ayrı yüklərin sahələrinin intensivliklərinin vektorial cəminə (həndəsi cəminə ) bərabər Şəkil 213. olacaq (şəkil 213). Məsələn, şəkil 213- də göstərilən A nöqtəsində 3 müxtəlif , və yüklərinin yaratdığı elektrik sahəsinin yekun intensivliyini tapmaq üçün yüklərin həmin nöqtədə sahələrinin, , və intensivliklərini həndəsi toplamaq lazımdır. Bu halda yekun sahənin intensivliyi olacaq. Bildiyimiz kimi, vektorların toplanma qaydasına uyğun olaraq, onlar arasındakı bucağın qiymətini bilməklə, əvvəlcə və - ü, sonra isə onların cəmi ilə toplamaq lazımdır. Sahələrin bu qayda üzrə toplanması sahələrin superpazisiya prinsipi adlanır. Dediklərimizdən aydın olur ki, sahələrin superpazisiya prinsipinə əsasən əgər elektrik sahəsi bir yük deyil, bir neçə yük tərəfindən yaradılırsa, onda hər hansı bir nöqtədə yekun sahənin intensivliyi ayrı - ayrı yüklərin həmin 188 nöqtədə yaratdıqları sahələrin intensivliklərinin vektorial cəminə bərabər olacaqdır. Elektrik sahəsinin qüvvə xətləri. Bildiyimiz kimi, elektrik sahəsi materiyanın sahə forması olaraq, bizim hiss orqanlarımıza təsir edib, duyğu əmələ gətirə bilmir. Başqa sözlə desək, sahə materiyanın görünməyən, dadı, iyi, rəngi olmayan formasıdır. Buna baxmayaraq, bəzi hallarda sahəni görünən etmək zərurəti meydana çıxır. Elektrik sahəsini sahədə çəkilmiş xüsusi xətlərin köməyi ilə görünən edirlər. Sahəni görünən etmək üçün çəkilmiş xətlər elektrik sahəsinin intensivlik xətləri və ya qüvvə xətləri adlanır. Sahənin qüvvə xətləri təkcə sahəni görünən etmək üçün deyil, həm də sahə haqqında kifayət qədər məlumat almaq üçün çəkilir. Bu o deməkdir ki, həmin xətlərə baxmaqla sahənin təsir istiqaməti, sahənin zəif və ya güclü olması, sahənin məsafədən asılı olaraq artıb-azalması və ya sabit qalması və s. haqqında məlumat almaq mümkün olur. Daha dəqiq desək, qüvvə xətlərinin sıx olması sahənin güclü, seyrək olması sahənin zəif, qüvvə xətlərinin getdikcə sıxlaşması sahənin məsafədən asılı olaraq güclənməsi, qüvvə xətlərinin seyrəkləşməsi sahənin zəifləməsi, qüvvə xətləri arasında məsafənin dəyişməməsi (paralel qalması) isə sahənin sabit qalması deməkdir. Prinsipcə, sahənin qüvvə xətləri olaraq, intensivlik vektorlarını götürmək olardı (təklənmiş yüklər üçün intensivlik xətləri elə intensivlik vektorları ilə üst- üstə düşür), lakin qarşılıqlı təsirdə olan yüklər üçün bu vektorlar sahəni görünən etməyə yaramır. Ona görə də sahələri əyaniləşdirmək üçün intensivlik vektorlarından yox, intensivlik xətlərindən istifadə olunur. Şəkil 214 -də təklənmiş (a) və bir - biri ilə qarşılıqlı təsirdə olan nöqtəvi yüklərin (b) elektrik sahələrinin qüvvə xətləri ilə təsviri verilmişdir: a b Şəkil 214. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|