Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oksidləşmə – reduksiya reaksiyaları nəticəsində elektrodlar üzərində maddə Şəkil 204.
- ayrılması (toplanması) hadisəsi elektroliz hadisəsi adlanır.
- QAZLARDA ELEKTRİK CƏRƏYANI.
- Şəkil 205.
- Qazdan elektrik cərəyanı keçməsi hadisəsi qaz boşalması hadisəsi adlanır.
178 başlayır və beləliklə də məhlulda cərəyan yaranır (şəkil 204). Katoda çatan müsbət ion ondan çatışmayan elektronunu almaqla, mənfi ion isə anoda çataraq, artıq elektronunu ona verməklə, neytrallaşır. Oksidləşmə - reduksiya reaksiyaları adlanan bu prosesin nəticəsində elektrodlar üzərinə maddə toplanır. Bu hadisə edektroliz hadisəsi adlanır. Oksidləşmə – reduksiya reaksiyaları nəticəsində elektrodlar üzərində maddə Şəkil 204. ayrılması (toplanması) hadisəsi elektroliz hadisəsi adlanır. Elektroliz qanunu (Faradey qanunu). Faradey elektroliz prosesində elektrodların üzərinə yığılan maddənin kütləsinin nələrdən asılı olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Aydın olmuşdur ki, elektrolitdən cərəyan keçərkən elektrod üzərinə yığılan maddənin kütləsi elektrolitdən (maye naqilin en kəsik sahəsindən) keçən yükün miqdarı ilə düz mütənasib olur (Faradey qanunu): . Bərabərliyə keçsək, Faradey qanunu üçün şəklində ifadə alarıq. olduğunu nəzərə almaqla isə Faradey qanununu kimi də yazmaq olar. Deməli, Faradey qanununa əsasən elektrolitdən cərəyan keçərkən elektrod üzərinə yığılan maddənin kütləsi elektrolitdən keçən cərəyan şiddəti və cərəyanın keçmə müddəti ilə düz mütənasibdir. İfadələrdə mütənasiblik əmsalı olan “ k ” maddənin elektrokimyəvi ekvivalenti adlanır və (1) kimi tapılır. Deməli, elektrokimyəvi ekvivalent - elektrod üzərinə yığılan maddənin kütləsinin elektrolit keçən yükün miqdarına nisbətinə bərabər kəmiyyətdir və yaxud da elektrokimyəvi ekvivalent ədədi qiymətcə - elektrolitdən 1Kl yük keçərkən elektrodlar üzərinə yığılan maddənin kütləsinə bərabər kəmiyyətdir ( olduqda, olur). BS - də elektrokimyəvi ekvivalentin vahidi və ya -dır. 179 Əgər katoda tərəf hərəkət edən ionların sayı , bir ionun kütləsi – dirsə, onda elektrod üzərində yığılan maddənin kütləsi üçün (2) olarıq. Aydındır ki, bir ionun yükünü ( -ni) ionların sayına vursaq, elektrodlara tərəf daşınan yükün ümumi miqdarını tapmış olarıq: (3). (2) və (3) ifadələrini (1) -də nəzərə alsaq, onda elektrokimyəvi ekvivalent üçün kimi ifadə almış olarıq. Deməli, elektrokimyəvi ekvivalent ionun kütləsinin onun yükünə nisbətinə bərabər olan kəmiyyətdir: . Molyar kütlənin ifadəsindən - ni tapıb ( ), aldığımız sonuncu ifadədə yazsaq, elektrokimyəvi ekvivalent üçün şəklində, bir ionun yükünün isə ( - ionlaşma dərəcəsidir) olduğunu nəzərə almaqla isə şəklində ifadə almış olarıq. Katod üzərinə yığılan maddənin kütləsi üçün son nəticədə və ya kimi ifadələr alarıq. Sonda qeyd edək ki, verilmiş məhlul üçün sabit kəmiyyət olan elektrokimyəvi ekvivalent məhlula daxil edilən duzun, turşunun və yaxud da qələvinin növü dəyişən zaman dəyişəcək. QAZLARDA ELEKTRİK CƏRƏYANI. Məlum olduğu kimi, qazlar adi halda qeyri-naqil olurlar, lakin onlara müxtəlif ionlaşdırıcı ilə təsir etdikdə (qızdırdıqda, α, β, γ və Rentgen şüaları ilə təsir etdikdə) onlar naqilə çevrilirlər. Belə çıxır ki, sərbəst yüklü zərrəciklərə malik olmayan qazda ionlaşdırıcının təsiri ilə yüklü zərrəciklər əmələ gəlir. Bu proses zərbə ilə ionlaşma adlanır və aşağıdakı kimi baş verir. Qazı qızdırdıqda və ya onlara müxtəlif ionlaşdırıcı şüalarla təsir etdikdə qaz zərrəciklərinin xaotik hərəkətinin sürəti artır və nəticədə toqquşma zamanı onlar bir - birinin 180 elektronlarını qoparmaqla, ionlaşırlar. Bu cür zərbələr nəticəsində elektronlar və müsbət ionlar əmələ gəlir. Əmələ gələn elektronların bir qismini neytral atomlar tutaraq, mənfi ionlara çevrilirlər. Beləliklə, zərbə ilə ionlaşma nəticəsində elektronlar, müsbət və mənfi ionlar əmələ gəlir (şəkil 205). Şəkil 205. İonlaşmış qaza elektrik sahəsi ilə təsir etdikdə ionlaşma nəticəsində yaranan mənfi, müsbət ionların və elektronların nizamlı hərəkəti yaranır. Daha dəqiq desək, elektronlar və mənfi ionlar müsbət yüklənmiş elektroda - anoda, müsbət ionlar isə mənfi elektroda - katoda tərəf hərəkət edirlər və nəticədə qazda elektrik cərəyanı yaranır. Qazdan elektrik cərəyanı keçməsi hadisəsi qaz boşalması hadisəsi adlanır. Belə çıxır ki, qazlarda elektrik cərəyanının yaranmasında həm müsbət və mənfi ionlar, həm də elektronlar iştirak edir. Başqa sözlə desək, qazlar həm elektron, həm də ion keçiriciliyinə malik olurlar. Qaz naqilin elektrik dövrəsində yaranan cərəyan şiddətinin elektrodlara verilən gərginlikdən asılılıq qrafikini (qaz naqilin volt-amper xarakteristikasını) qursaq, maraqlı asılılıq alarıq. Digər naqillərin volt-amper xarakteristikasına oxşar olaraq, qaz naqillərdə də, aşağı gərginliklərdə gərginliyin artması cərəyan şiddətinin artması ilə müşayiət olunur və gərginliyin sonrakı artımı doyma cərəyanının yaranması ilə nəticələnir. Digər naqillərdən fərqli olaraq, gərginliyi artırmaqda davam etsək, birdən- birə cərəyan şiddətinin kəskin artmasının şahidi olarıq (şəkil 206). Aydındır ki, doyma cərəyanının yaranması, əmələ gələn yüklü zərrəciklərin son nəticədə hamısının nizamlı hərəkət etməklə, cərəyan yaratmaqda iştirak etməsidir. Qaz naqili halında cərəyan şiddətinin birdən kəskin artması, cərəyan yaradan yüklü zərrəciklərin sayının artması deməkdir. Bəs, bu zərərciklər necə yarandılar? Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|