Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahənin potensiallar fərqi və intensivliyi arasında əlaqə.
- Şəkil 227. Asanlıqla müəyyən etmək olar ki , elektrostatik sahədə görülən iş
- Şəkil 229. Yüklənmiş kürənin elektrik sahəsinin potensialı.
- düsturu ilə təyin olunur, yəni məsafə artdıqca, tərs mütənasib azalır.
- Şəkil 230. ELEKTRİK TUTUMU.
195 ifadəsini işin düsturunda yerinə yazsaq, , buradan isə və ya alarıq. Deməli, sahənin hər hansı iki nöqtəsinin potensiallar fərqi və ya hər hansı iki nöqtəsi arasında sahənin gərginliyi dedikdə, vahid müsbət yükün həmin nöqtələr arasında hərəkəti zamanı görülən işə bərabər kəmiyyət başa düşülür. BS - də potensiallar fərqinin və ya gərginliyin vahidi - dur. Sahənin potensiallar fərqi və intensivliyi arasında əlaqə. Sahənin intensivliyi onun qüvvə xarakteristikası, potensiallar fərqi və ya gərginliyi isə onun enerji xarakteristikasıdır, çünki intensivlik – sahədə yerləşmiş müsbət vahid yükə təsir edən qüvvə, gərginlik isə müsbət vahid yükün sahədə hərəkəti zamanı görülən işə bərabər kəmiyyətdir. 2 1 İntensivliyi olan sahədə yükünün hərəkəti zamanı görülən işi hesablayaq (şəkil 225). Şəkil 225. Bu iş bir tərəfdən , digər tərəfdən isə - dir. Bu ifadələrin bərabərliyindən və ya alarıq. Sonuncu ifadədən intensivlik üçün BS - də kimi də vahid alınır. Əgər yükü şəkil 226 - də təsvir olunduğu kimi qüvvə xətlərinə perpendikulyar istiqamətdə hərəkət edərsə, bu halda iş görülməyəcək. Bu zaman şərtindən və ya alınar. Deməli, 1 və 2 nöqtələrinin potensialları 1 eyni olur. Belə nöqtələr bərabər potensiallı nöqtələr və ya ekvipotensiallı nöqtələr adlanır. 2 Belə nöqtələrdən əmələ gəlmiş səthlər isə ekvipotensial səthlər adlanır. Şəkil 226. 196 Ekvipotensial səthlər qüvvə xətlərinə perpendikulyar olur. Sahəni görünən etmək üçün qüvvə xətləri ilə yanaşı ekvipotensial səthlərdən də istifadə edirlər. Bircins elektrik sahəsinin ekvipotensial səthləri paralel müstəvilər, nöqtəvi yükün ekvipotensial səthləri isə konsentrik çevrələrdir. Aşağıdakı şəkildə (şəkil 227) bircins sahənin (a) və nöqtəvi müsbət- mənfi yüklərin (b) elektrik sahələrinin ekvipotensial səthlərlə təsviri göstərilmişdir. a b Şəkil 227. Asanlıqla müəyyən etmək olar ki, elektrostatik sahədə görülən iş trayektoriyanın formasından asılı deyil və qapalı trayektoriya boyunca görülən iş sıfıra bərabərdr. Nöqtəvi yükün elektrik sahəsinin potensialı. Vakuumda yerləşmiş nöqtəvi yükünün elektrik sahəsinin yükdən olan məsafəsində potensialını hesablayaq (şəkil 228). Bunun üçün və ya ifadəsində olduğunu nəzərə alsaq, onda vakuumda yerləşmiş nöqtəvi yükünün elektrik sahəsinin yükdən olan məsafəsində potensialı üçün şəklində ifadə alarıq. Şəkil 228. Dielektrik daxilində yerləşmiş nöqtəvi yükünün elektrik sahəsinin potensialı üçün isə alarıq. Burada - mühitin dielektrik nüfuzluğudur. Aydın olur ki, nöqtəvi yükünün elektrik sahəsinin potensialı sahəni yaradan yükün miqdarından düz, yükdən olan məsafədən isə tərs mütənasib asılı olub, sahədə yerləşmiş sınaq yükündən asılı olmur. Dediklərimiz əyani olaraq şəkil 229 –da öz əksini tapmışdır: 197 Şəkil 229. Yüklənmiş kürənin elektrik sahəsinin potensialı. Yüklü kürənin daxilində elektrik sahəsinin intensivliyinin sıfıra bərabər olduğunu bilirik. ifadəsində olması üçün olmalıdır. Buradan isə alınar. Deməli, içi boş yüklü kürənin daxilində elektrik sahəsinin potensialı sabit qalır, kürədən kənarda isə eyni ilə nöqtəvi yükün sahəsinin potensialı kimi düsturu ilə təyin olunur, yəni məsafə artdıqca, tərs mütənasib azalır. Yüklənmiş kürənin elektrik sahəsinin potensialı da sahəni yaradan yükün miqdarı ilə düz mütənasib olub, sahəyə gətirilmiş yükdən asılı olmur. Dediklərimizə uyğun qrafiklər aşağıdakı kimi olacaq (şəkil 230): Şəkil 230. ELEKTRİK TUTUMU. Bir-birinə paralel yerləşdirilmiş, aralarındakı məsafə ölçülərindən kiçik olan iki naqil sistemi götürək. Bu naqillər sisteminin öz üzərində yük toplamaq qabiliyyətini xarakterizə etmək üçün elektrik tutumu adlanan parametrdən istifadə edilir. Əgər bu naqillər sisteminin hər birinə qiymətcə bərabər, işarəcə əks olan yüklər vermiş olsaq, onda onlar arasında bircins elektrik sahəsi yaranmış Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|