Əbülfəz Bərəkət
Yüklə 192 Kb. Pdf görüntüsü
|
Əbülfəz Bərəkət (Qasımov) hamıdan uzağa uça bilən, manevr qabiliyyəti güclü olan təyyarələr yaradıldı. Obrazlı desək, Y.Məmmədəliyevin elmi tədqiqatla rı, möcüzəli kəşfləri arxasında mərmilərin gurultusu eşidilir, qələbə alovları parlayır, düşmənə qarşı zəfər marşı çalınırdı. 1943-cü ildə Y.Məmmədəliyev kimya elmləri dok toru adına layiq görülür. Görkəmli alim A.Şuygin Yu sif Məmmədəliyevi «Alkilləşmənin Kralı» adlandırır dı. Təbii qazın birbaşa xlorlaşdırılması reaksiyası nəti cəsində qiymətli kimyəvi sintez məhsulları alınır. Be lə bir kəşf dünyada ilk dəfə Y.Məmmədəliyev tərə findən edilir. Bir əsr öncə fransız alimi Andre Düma tərəfindən tədqiq edilən belə bir reaksiya güclü part layışla nəticələnmişdi. Təhlükəli olduğuna görə heç kəs bu problemlə məşğul olmağa cəsarət etməmişdi. Yusif Məmmədəliyev həmin reaksiyanın təhlükəsiz keçirilməsini təmin etməyə və sənaye prosesini işlə yib hazırlamağa müvəffəq oldu. Bu, kimya sənayesi nin yeni sahəsinin üzvi haloid kimyasının inkişafına təkan verdi. 1957-ci ildə Yusif Məmmədəliyev Parisdə keçirilən özünün həmsədr olduğu Beynəlxalq Konqresdə çıxış edərək demişdi: «Mən burada, Dümanın Vətənində bö yük məmnuniyyətlə sizlərə çatdınram ki, Azərbaycan kimyaçıları, nəhayət, təbii qazın xlorlaşdırılması reak siyasını həyata keçirməyə nail olmuşlar». 172 ŞƏRQİN QAPISI NAXÇIVAN DİYARI Alimin böyük səyi nəticəsində polimer materialların sənaye üsulu ilə istehsal edilməsi üçün ABŞ-dan zavod avadanlıqları alınıb gətirilmişdi. Beləliklə, Y.Məm mədəliyevin neft-kimyasında yeni istiqamətlərin yara dılması, elm tarixinin araşdırılması, Azərbaycanda kimyaçıların nüfuzlu məktəbinin yaradılması, elmi-təş- kilati və pedaqoji sahədə fəaliyyəti misilsizdir, təqdi rəlayiqdir. 1945-ci ildə Bakıya gəlmiş SSRİ Elmlər Akademiya sının prezidenti V.Komarov demişdi: «Təkcə Məm mədəliyev kimi alimə görə Azərbaycanda Elmlər Aka demiyası yaratmaq lazımdır». O, polimerlərin əhəmiy yətini əvvəlcədən hiss edərək polimerlər kimyasının işlənib hazırlanmasına qoşulur və Azərbaycanda poli merlər kimyasının banisi olur. Azərbaycan elminin və dövlətçiliyinin inkişafında akademik Yusif Məmmədəliyevin böyük xidmətləri daim yad edilir. Akademik Yusif Məmmədəliyevin elmi və təşkilatçılıq fəaliyyətinə ən yüksək qiyməti ümummilli liderimiz Heydər Əliyev verib. Yusif Məmmədəliyevin anadan olmasının 90 illi yinə həsr edilmiş yubiley mərasimində keçmiş prezi dentimizin dediyi dərin mənalı kəlamlar buna canlı sübutdur: «Yusif Məmmədəliyev xalqımızın tarixinə böyük alim, maarifçi, təşkilatçı, görkəmli ictimai-siya si xadim kimi daxil olubdur. O, öz elmi fəaliyyəti, el mi əsərləri, ixtiraları ilə Azərbaycan elminin inkişafı 173 Əbülfəz Bərəkət (Qasımov) na böyük təkan verib və dünya elminə, xüsusən dünya neft-kimyası elminə görkəmli töhfələr veribdir. Yusif Məmmədəliyevin elmi fəaliyyəti, alimliyi həm geniş nəzəri xarakter, eyni zamanda çox əməli, tətbi qi xarakter daşıyır. Hər bir alim qiymətlidir. Hər bir alimin yaratdığı elmi əsərlər özünəməxsus qiymət alır. Ancaq nəzəriyyəni təcrübə ilə birləşdirən, nəzə ri fikirlərini tətbiq edə bilən və onlardan əməli nəticə götürə bilən, cəmiyyətə, ölkəyə, xalqa konkret fayda gətirən insanlar alimlərin sırasında xüsusi yer tutur. Yusif Məmmədəliyev məhz belə alim olmuşdur. Yu sif Məmmədəliyevin ixtiraları, elmi tapıntıları, fikir ləri Azərbaycanın neft-kimyası sənayesində böyük in qilab yaratmışdır. O, təkcə Azərbaycanın yox, Sovet lər İttifaqı adlanan böyük ölkənin neft-kimyası səna yesində böyük inqilab yaratmış, hadisəyə çevrilmiş və bütün bunlar neftdən yeni yüksək keyfiyyətli məh sulların istehsal olunub, ölkənin istifadəsinə verilmə si kimi əməli nəticəyə gətirib çıxarmışdır. Yusif Məm mədəliyevin alimliyinin, elmi xidmətinin, elmə verdi yi faydanın mənası bundan ibarətdir. Yusif Məmmədəliyev böyük maarifçi olubdur. O, əmək fəaliyyətinə müəllimliklə başlayıb. Onun mü hazirələri, tələbələrə verdiyi biliklər, göstərdiyi qayğı Yusif Məmmədəliyevin həqiqi mənada müəllim ol duğunu nümayiş etdiribdir. Ona görə də hafizəmizdə, xatirəmizdə o, böyük müəllim kimi yaşayır və müəl 174 ŞƏRQİN QAPISI NAXÇIVAN DİYARI lim kimi də, yaşayacaqdır. Qeyd etmək istəyirəm ki, indi artıq əlli yaşı olan Azərbaycan Elmlər Akade miyasının Elmi Tədqiqat İnstitutlarının əksəriyyəti məhz Yusif Məmmədəliyevin Elmlər Akademiyası nın prezidenti işlədiyi zaman təşkil olunubdur. Bax, elmin təşkilatçısı budur. Buna görə də, Yusif Məm mədəliyev çox yüksək qiymətə layiq bir alimdir. Elmlər Akademiyasının prezidenti, Azərbaycan el minin ən yüksək zirvəsində duran bir alim kimi, şəxs kimi Yusif Məmmədəliyev respublika elminin bütün sahələrinin inkişaf etdirilməsində xidmətlər göstər mişdir. Onun bu xidmətləri unudulmur və bu gün də, gələcəkdə də yad ediləcəkdir. Yusif Məmmədəliyev ilk Azərbaycan alimi idi ki, SSRİ Elmlər Akademiya sının müxbir üzvü seçildi. Mən heç şübhə etmirəm ki, vaxtsız ölüm onu bizim əlimizdən almasaydı, o, Aka demiyanın mütləq həqiqi üzvü də olacaqdı». 1998-ci il sentyabrın 16-da Bakıda, Elmlər Akade miyasının Rəyasət Heyətinin binası qarşısında onun xatirəsini əbədiləşdirən abidənin açılışı oldu. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev vaxtilə demiş dir: «Yusif Məmmədəliyevin həyatı, yaradıcılığı, əsərləri qoyduğu böyük elmi irs Azərbaycan xalqının tarixinin böyük bir fəslidir, hissəsidir, parçasıdır. Bu insan öz zəkası, biliyi, istedadı, fədakarlığı, elmi ixti raları ilə, elmi əsərlər yaratmaqla, həm də ümumən Azərbaycan elmini təşkil etmək, inkişaf etdirmək sa həsindəki fəaliyyəti ilə Azərbaycan xalqının tarixinə 175 Yüklə 192 Kb. Dostları ilə paylaş:
|