Əhsulların istehsalı prosesində xammal, material, yanacaq, elektrik enerjisi

Ümumi orta istehsal x

ərcləri

 (ATC) ümumi istehsal x

ərclərini (TC) istehsal 

edilmiş məhsulların miqdarına (Q) bölmək yolu ilə aşağıdakı düsturla müəyyən 

edilir: 

ATC = TC: Q 

Son h

ədd xərcləri

 (MC 

– ingiliscə marginal costs) dedikdə, əlavə məhsul 

vahidinin isteh

salı ilə əlaqədar olaraq sərf edilən əlavə xərclər nəzərdə tutulur. 

MC m

əhsulun hər əlavə vahidinə görə hesablana bilər. Bunun üçün sadəcə 

olaraq 

əlavə məhsulun istehsalına sərf olunan xərci, istehsal edilmiş əlavə 

m

əhsulun miqdarına bölmək lazımdır. Bunu belə ifadə etmək olar: 

MC = TC-nin d

əyişməsi: Q-nin dəyişməsi 

Son h

ədd xərcləri konsepsiyasının strateji əhəmiyyəti vardır.

 Çünki bu, 

firmanın nəzarət edə biləcəyi xərcləri müəyyən etməyə imkan verir. Daha dəqiq 

des

ək, MC məhsulun son vahidi istehsal olunduqda firmanın artıq sərf edəcəyi 

x

ərci, yaxud da istehsalın həcmi ixtisar edildikdə və buna görə də son məhsul 

vahidinin istehsalı dayandırıldıqda əldə edəcəyi «qənaəti» göstərir. 

 

Son h

ədd xərcləri ilə son məhsuldarlığın kəmiyyəti arasında qarşılıqlı əlaqə 

vardır. Belə ki, əməyin hər sonrakı vahidinin eyni qiymətə satın alındığı fərz 

edilm

əklə, hər əlavə işçinin son məhsuldarlığı artdığı zaman istehsal olunan 

m

əhsulun hər əlavə vahidinə düşən son hədd xərcləri aşağı düşür. Bu, onunla 

əlaqədardır ki, son hədd  xərcləri sadəcə olaraq qiymətlərin dəyişmədiyini 

göst

ərir, yaxud da muzdla tutulmuş əlavə işçilərə verilən əmək haqqının onların 

m

əhsuldarlığına bölünməsi yolu ilə əldə edilən kəmiyyəti ifadə edir. 

Firmaların ümumi və orta xərclərinin kəmiyyətinə iki əsas amil təsir göstərir: 1) 

istifad

ə olunan texnologiya; 2) iq-tisadi ehtiyatların qiymətləri. Yeni, mütərəqqi 

texnologiya-dan istifad

ə edilməsi xərclərin azaldılmasına imkan verir. Məsələn, 

dig

ər şərtlər sabit qalmaqla, istifadə olunan texno-logiya və ona uyğun gələn 

texnikadan istifad

ə olunduqda və ondan əvvəl əmək haqqının ödənilməsi ilə 

əlaqədar olan xərcləri müqayisə edək. Tutaq ki, ənənəvi texnikadan istifa-də 

olunduqda işçi bir saat ərzində 10 məmulat hazırlayır və bunun müqabilində 

1manat 

əmək haqqı alır. Deməli, mə-mulat vahidinin hazırlanmasına çəkilən xərc 

10 q

əpiyə bəra-bərdir. Daha mütərəqqi texnologiya tətbiq olunduqda isə işçi bir 

saatda 20 m

əmulat istehsal edir və onun əmək haqqı 1,6 manat, məhsul vahidinə 

ç

əkilən əmək haqqı xərci isə 8 qəpik təşkil edir. Deməli, nəzərdən keçirilən 

misalda 

əmək haqqının artmasına baxmayaraq məmulatın hər vahidinə düşən 

---

x

ərc 10 qəpikdən 8 qəpiyə düşmüşdür. 

Istehlak olunan iqtisadi ehtiyatların qiymətlərinin yüksəlməsi bütün xərc növlərinin 

artmasına, əksinə aşağı düşməsi onun azalmasına səbəb olur. Həm də qeyd 

etm

ək lazımdır ki, real həyatda iqtisadi ehtiyatlardan bəzilərinin qiyməti yüksəlir, 

b

əzilərininki isə aşağı düşür. 

 

İstehsal

 

mövcud istehsal amillərindən istifadə edərək insan ehtiyaclarını 

təmin edəcək əmtəə və xidmətlərin formalaşdırılması prosesidir. 

İstehsalı həyata keçirən təsisçilər tərəfindən qurulan və məhsul satışı ilə 

bağlı qərar verən quruluşa isə