Əhsulların istehsalı prosesində xammal, material, yanacaq, elektrik enerjisi

Firmaların fəaliyyətinə qiymət verərkən alternativ xərclər xüsusi əhəmiyyət 

k

əsb edir.

 Alternativ x

ərclər de-dikdə, daha çox gəlir əldə etmək məqsədilə eyni 

m

əbləğdə vəsaitin tətbiq olunması üçün əlverişli, daha çox səmərə verən 

f

əaliyyət növünün seçilməsi nəzərdə tutulur. 

Sabit v

ə dəyişən xərcləri də bir-birindən fərqləndir-mək lazımdır.

 

Istehsalın 

h

əcminin dəyişməsindən asılı olmayan xərclərə sabit xərclər deyilir (FC – 

ingilisc

ə fixed costs). Sabit xərclər firmaların istehsal avadanlıqlarının 

mövcudluğu ilə əlaqədardır və buna görə də hətta həmin avadanlıqlardan istifadə 

olunmadıqda da ödənilməlidir. Sabit xərclərə istiqrazlar üzrə təəhhüdlərin 

öd

ənilməsi, ren-ta tədiyələri, bina və avadanlıqların dəyərindən hesablanan 

amortizasiya ayırmalarının bir hissəsi, sığorta haqları, firmanın idarə heyətinin 

əmək haqqı, müəssisədə işləmək üçün gələcək mütəxəssislərin hazırlanması ilə 

əlaqədar olan xərclər aid edilir. Elə xərclər də vardır ki, onlar istehsalın həcminin 

d

əyişməsindən bilavasitə asılıdır. Başqa sözlə istehsalın həcmi dəyişdikdə həmin 

x

ərclər də dəyişir. Bu xərclərə dəyişən xərclər deyilir (VC – ingiliscə variable 

costs). D

əyişən xərclərə xammal, yanacaq, enerji sərfi, nəqliyyat xidmətinin 

öd

ənilməsi ilə əlaqədar olan xərcləri misal göstərmək olar. Lakin qeyd etmək 

lazımdır ki, istehsalın həcminin artması ilə əlaqədar olaraq məhsul vahidinə 

düşən bütün dəyişən xərclərin artması daimi xarakter daşımır. Belə ki, dövrün 

əvvəlində istehsalın artması ilə əlaqədar olaraq dəyişən xərclər aşağı 

sür

ətlə  artır və müəyyən müddətədək (adətən istehsal olunan məhsulun 

dördüncü vahidin

ədək) davam edir. Bundan sonra isə dəyişən xərclər sonrakı hər 

m

əhsul vahidi hesabı ilə sürətlə artmağa başlayır.