Ekspertizasi dərsliK
Yüklə 3,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mineral sular istehsalı.
- “Qalaaltı” suyu
- 1.3. Piv ənin ekspertizası 1.3.1. T əsnifatı
80 Mineral sular istehsalı. Respublika üzrə 5 yodlu-bromlu su yatağının (Xıllı, Babazənən, Mişovdağ, Binə-Hövsan və Neftçala) ümumi sənaye ehtiyatları – 229,5 min dm 3 /gün təşkil edir. İstisu çox məşhur olub, Çexiyadakı Karlovı-Vari suyuna oxşayır. Sirab isə Barjomiyə oxşar olub, həm də süfrə suyu kimi işlədilir. Son illər Qalaaltı və Siyəzən meşə mənbəyindən və Qax rayonundan mineral su doldurulması yer almışdır. Bu yataqların lay sularının tərkibində 40 mq/dm 3 -ə qədər yod, 60-80 mq/dm 3 -ə qədər brom və digər kimyəvi komponentlər vardır. Yod güclü radiasiyaya məruz qalmış insanları müalicə etmək üçün ən təsirli vasitələrdən biridir. Çernobl qəzasında 10 minlərlə adam məhz Bakı zavodunda istehsal olunan yodun təsiri ilə şəfa tapmışdır. Ölkəmizdə istehsal olunan mineral suların bəzi nümunələrini təqdim edirik (şəkil 1.4). Sirab. Naxçıvan şəhərinin 14,6 km şimal-şərqində dağların qoynunda yerləşən Sirab kəndində 250 metr dərinlikdən çıxır. Sirab suyunun əsas komponentləri və onların miqdarı cədvəl 1.24-də olduğu kimidir. Cədvəl 1.24 Şirabın tərkib komponentlərinin miqdarı, mq/dm 3
Miqdarı Maqnezium 37,9-56,9 Kalsium
214-320 Natrium
112-168 Kalium
5,90-8,86 Sulfat
146-218 Hidrokarbonat 852-1278 Xlorid
23,3-35,0 CO 2 117-350
81
Şə kil 1.4. Az ərbaycanda buraxılan mineral su nümunə l ə ri Minerallarla zəngin olan “Sirab” suyu Rusiya, İran, Qazaxıs- tan, Türkmənistan və Ukrayna bazarında özünə yer tapıb. Mineral məzmunu 50 mq/dm 3 -dan az olan sular “Aşağı mineral” və 1500 mq/dm 3 -dan çox olan sular “zəngin mineral” olaraq səciyyələndirilir. Mineralın miqdarı 250 mq/dm 3 -dan çox olan sulara “Mədən suyu” adı verilir. Badamlı. Bu suyun mənbəyi Şahbuz rayonunun Badamlı kəndidir. Su mənbələri dəniz səviyyəsindən 1274 metr yüksək- likdədir. Badamlıda beş mənbədən su çıxır və bunların gündəlik debiti 2,5 milyon litrdir. Badamlı suyu hidrokarbonatlı, maq- nezium-kalsium-natriumlu su olub, ümumi minerallaşması ayrı- ayrı mənbələrdə 0,7-7,4 q/dm 3 -dir. Suyun tərkibində xlor və sulfat anionu, yod, brom, mis, borat turşusu vardır. Badamlı suyu iştahı artırır, həzm prosesini yaxşılaşdırır, susuzluğu yatıran süfrə suyu 82 kimi tanınır. 1947-ci ildən zavod şəraitində istehsalına başlanmışdır. Məhsullar alıcılara şüşə və polietilen qablarda çatdırılır. Qazlı mineral su 0,5-1,0 və 1,5, həmçinin 5 və 19 litrlik plastik, qazsız mineral su isə 0,3 və 0,6 litrlik şüşə qablarda buraxılır. Polietilen və şüşə xətlərinin hər birinin saatda istehsal gücü 15 min butulkadır. Zavoda gələn su əvvəlcə mikrotəmizləyici qurğuya verilir və hər birinin tutumu 250 ton olan qapalı hovuzlara yığılır. Hovuzlarda su 2 gün saxlanır, sonra filtrdən keçirilərək istehsal sexinə verilir. Suyu boşaldıldıqdan sonra hovuzlar dezinfeksiya edilir.
Badamlı və Sirabla birgə “üçlük” hesab edilə bilər. Darıdağ mineral suyu tərkibindəki elementlər sayəsində qan dövranını və onun laxtalanmasını yaxşılaşdırır, hüceyrələrin oksigen təchizatını yüksəldərək onları cavanlaşdırır, xırda damarlarda qan dövranını yaxşılaşdırır. Orqanizmin istənilən nahiyyəsində iltihabi proseslərin sağalmasını və toxumaların regenerasiyasını sürətləndirir. Darıdağ mineral sularının dəmir elementi ilə zənginliyi onun anemiya xəstəliyi zamanı istifadəsini arzu olunan edir. Darıdağ sularının tərkibi həm də yod elementi ilə zəngindir. O, qalxanabənzər vəzinin hormonu trioksinin sintezi üçün zəruridir. Bu suların həmin vəzin hipofunksiyası zamanı tətbiqi müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Tüklərin tökülməsi, səpgilər, tənəffüsün pisləşməsi, tez yorulma, infeksiyalara davamsızlıq və s. zamanı Darıdağ mineral suları çox faydalıdır. Darıdağ mineral suları mərgümüşlü (As) sular kimi tanınır. Mərgümüş az dozada qan yaranmasına, maddələr mübadiləsinə, toxumaların inkişafına, sümüklərin qalınlığına müsbət təsir edir, orqanizmin davamlılığını artırır. Bu suyun tərkibindəki mərgümüş düzgün istifadə olunduqda xərçəng hüceyrələrinin inkişafını 83 dayandırır. “Qalaaltı” suyu. Şabran rayonunun (keçmiş Dəvəçi) 20 kilometrliyində Qalaaltı adlanan kəndin üst tərəfində - dağətəyi meşədə 1969-cu ildə yeni mədən suyu tapılmışdır. Meşədə həmin suyun 7 mənbəyi müəyyən edilmişdir. Suyun bir dəqiqədə çıxışı 10000 litrdən artıqdır. Alimlərin apardıqları hidrogeoloji, fiziki- kimyəvi, biokimyəvi tədqiqatları göstərmişdir ki, “Qalaaltı” suyu tərkib etibartı ilə Zakarpatiyada (Truskavets) çıxan mədən suyu “Naftusiya”-nın eynidir. “Qalaaltı” mədən suyu hidrokarbonat- kalsium, xlorid-sulfat natrium mədən sularındandır və tərkibində çoxlu miqdarda hidrogensulfit vardır. Həmin su özünün tərkibindəki kimyəvi maddələrin köməyi ilə daşəridici xassəyə malikdir, eyni zamanda, iltihab əleyhinə də təsir göstərir. “Qalaaltı” mədən suyu öd kisəsində, öd yollarında, böyrək ləyənində, sidik kisəsində, sidik yollarında əmələ gələn daşların əridilməsində, eləcə də qaraciyərin, öd yollarının, böyrəklərin, sidik kisəsinin, sidik axarlarının, mədə-bağırsağın iltihabı xəstəliklərinin müalicəsində olduqca yaxşı nəticə verir. “Qalalatı” suyunu çox saxlamaq olmaz. Bu sudan yerində istifadə olunmalıdır, yəni qablaşdırmaq məsləhət görülmür. Çünki bir sutkadan sonra tərkibinin dəyişdiyi bildirilir.
Pivə – təzələyici, karbon qazı ilə doydurulmuş köpüklü içki olub, pivə şirəsinin xüsusi pivə mayaları ilə qıcqırdılması nəticəsində alınır. Pivə şirəsi əzilmiş dən məhsullarından, xüsusilə arpa yaxud buğda səmənisi, arpa, buğda, qarğıdalı və digər dənlilərdən, su, şəkər və mayaotu məhsullarından hazırlanır. 29018-91 saylı QOST-a görə pivələr fərqləndirilir: Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|