Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

3.3. Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlardagi fizikaviy-kimyoviy jarayonlar 

Qo‘rg‘oshin-kislotali akkumulatorlarning ishlash printsipi elektroliz vaqtida elektrodlarning

qutblanish hodisasiga asoslangan. Qutblanish, deb elektrodlar orasida potentsiallar ayirmasini 
hosil qilishga aytiladi va u zaryadlanish, ya’ni akkumulatorning energiya to‘plash jarayonida sodir
bo‘ladi. 
To‘la zaryadlangan akkumulator batareyasining musbat plastinasidagi aktiv massa qo‘rg‘oshin
ikki oksididan ( PbO
2
), manfiy plastinadagi - g‘ovak qo‘rg‘oshindan (Pb) tashkil topib, elektrolit 

sifatida sulfat kislotaning ( H

2
SO

4
) distillangan suvdagi eritmasi ishlatiladi. 

Akkumulatorni razryadlanish va zaryadlanish vaqtida sodir bo‘ladigan jarayonlarni
quyidagi tenglama bilan ifoda qilsa bo‘ladi 

razryadlanish

PbO

2

+ Pb + 2H

2

SO

4
2PbSO

4

+ 2H

2

O
zaryadlanish
Yuqorida keltirilgan va tahlil ma’lumotlarni quyidagi, soddalashtirilgan jadval ko‘rinishda 

ifodalash mumkin.

---

---

28

1 - jadval
Akkumulator holati 
Manfiy
plastina 
Elektrolit
Musbat

plastina

Elektrolit 
zichligi, kg/m
3

Akkumulator to‘la

zaryadlangan 
Pb
2H

2
SO

4

PbO

2
1250


1310

Akkumulator to‘la
razryadlangan 
PbSO

4

2H
2
O 

PbSO

4

1090


1150 

Bu jadvaldan ko‘rinadiki, akkumulatorning razryadlanish vaqtida sulfat kislota plastinalarga

singadi va suv ajralib chiqadi, natijada elektrolitning zichligi kamayadi (1090-1150 kg/m
3
gacha). 

Zaryadlanish vaqtida esa bu jarayonning teskarisi sodir bo‘ladi, ya’ni suv yutiladi va sulfat kislota

ajralib chiqadi, elektrolitning zichligi ortadi (1250-1310 kg/m
3
gacha). Bundan juda muhim xulosa 

kelib chiqadi - elektrolitning zichligi akkumulyatorning razryadlanganlik darajasini belgilovchi