ƏlaqəLƏRİNDƏ M. Ə. RƏSulzadəNİn rolu
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IX FƏSİL M. Ə. Rəsulzadənin Polşada nəşr edilən kitabları
- M. Ə. Rəsulzadənin "Azərbaycan müstəqillik uğrunda mübarizədə"
96 Müsavatçılıq, Milli Birlik və Təsanüdü əsas olaraq alır və hər türlü sinif və zümrə hakimiyyətini rədd edir". (48, s. 208). Azərbaycan vətəndaĢlarına müraciətlə qəbul edilən bəyannamədə partiya konfransının keçirildiyi bildirilir, razılaĢdırılan qərarlardan danıĢılırdı. Göstərilirdi ki, məhz müsavatçılıq ideallarına bağlılığından xalqımız Qızıl rus əsarətinə qarĢı amansız savaĢlar aparır. Azərbaycan vətənsevərliyinin göstərdiyi Ģanlı müqavimət düĢməni daima qorxuda saxlamaqdadır. Bəyannamənin sonunda yazılırdı: "Milli QurtuluĢ yolunu bizdən əvvəl gedən müvəffəqiyyətli millətlərin tarixindən alacağımız çox dəyərli bir dərs vardır: Vətən xilasına aid müəyyən ideoloji müəyyən təĢkilat ətrafında birləĢmiĢ, biri-birinə candan bağlı idealist, fədakar əzmli mücadilə zümrəsinə malik hərəkatlardır ki, müvəffəq olmuĢlar, ideallarına çatmıĢlar. VətəndaĢlar! Sizi böylə əzm və iman sahibi bir zümrə halında yürüyən Ġstiqlal Mücadiləsinə candan qoĢulmağa çağırırız!" (48, s. 208). 97 IX FƏSİL M. Ə. Rəsulzadənin Polşada nəşr edilən kitabları Azərbaycan Milli QurtuluĢ Hərəkatının tanınmıĢ ideoloqu M. Ə. Rəsulzadə istər Türkiyədə, istərsə də Avropa ölkələrində Milli Ġstiqlal mübarizəmizin tarixi-ideoloji əsaslarını təĢkil edən çoxlu sayda kitablar yazmıĢ, nəĢr etdirmiĢdi. M. Ə. Rəsulzadənin Almaniyada, Fransada, PolĢada çap olunan əsərləri ictimaiyyət tərəfindən böyük maraqla qarĢılanırdı. Qeyd edək ki, M. Ə. Rəsulzadənin mühacirətdə nəĢr etdiyi ilk kitab "Azərbaycan Cümhuriyyəti. Keyfiyyəti təĢəkkülü və Ģimdiki vəziyyəti" adlanırdı (146). 1922-ci ildə Ġstanbulda əski ərəb əlifbası ilə çap olunan bu kitab Türkiyə ictimaiyyətinin böyük marağına səbəb olmuĢdu. Təsadüfı deyildi ki, 1923-cü ildə Ġzmirdə keçirilən kitab sərgisində həmin əsər Atatürk mükafatına layiq görülmüĢdü. M. Ə. Rəsulzadə sonradan Türkiyədə aĢağıdakı kitablarını yazıb çap etdirmiĢdi: 1) "Əsrimizin SiyavuĢu" (Ġstanbul, 1923); 2) "istiqlal məfkurəsi və gənclik" (Ġstanbul, 1924); 3) Rusiyada siyasi vəziyyət (Ġstanbul, 1924); 4) "Ġxtilalçı sosializmin iflası və demokrasinin gələcəyi" (Ġstanbul, 1928); 5) "Milliyyət və bolĢevizm" (Ġstanbul, 1928); 6) Milliyyət və bolĢevizm" (Ġstanbul, 1930, farsca). M. Ə. Rəsulzadənin sayca yeddinci, Avropada isə nəĢr edilən birinci kitabı belə adlanırdı: "Panturanizm və Qafqasya problemi". Bu kitab 1930-cu ildə PolĢanın VarĢava Ģəhərində rus dilində çap edilmiĢdi. (Qeyd edək ki, bu kitab "Panturanizm haqqında" adı ilə Parisdə də rus dilində nəĢr edilmiĢdi - N.Y.). Kitaba giriĢ sözünü gürcülərin tanınmıĢ lideri Noy Jordaniya yazmıĢdı. Kitab həmin dövr üçün olduqca aktual bir problemə həsr edilmiĢdi: Qafqaz Birliyini pozmağa çalıĢanlara ciddi və elmi-tarixi, ideoloji, konseptual cavab! Məlum olduğu kimi, həmin illərdə Qafqaz qurtuluĢ hərəkatını və Qafqaz Birliyini pozmağa çalıĢan qüvvələr vardı. Bu qüvvələr çar "üsul-idarəsi"nin və jandarm qaydalarının köhnəlmiĢ üsullarından istifadə etməyə çalıĢırdılar. Bu "pozğunçular" keçmiĢin qaranlıqlarından "türk iĢğalı" tendensiyasını əsas götürərək, Qafqazın müsəlman və xristian əhalisi arasındakı ziddiyyəti qabartmaq, öldürücü Ģübhə toxumu səpməklə, keçmiĢ illərin təcrübəsini təkrar etmək, Rusiya hakimiyyətini Qafqazda yenidən yerləĢdirmək iĢini asanlaĢdırmaq istəyirdilər. Lakin “pozğunçular"ın bu cəhdi uğursuzluğa düçar oldu. Qafqazlıları ayırmaq istəyənlərin süni niyyətlərini M. Ə. Rəsulzadə 1930-cu ildə VarĢavada nəĢr edilən "Panturanizm və Qafqasya problemi" əsərində ifĢa etdi. Onların saxta tarixi faktlar əsasındakı məntiqi M. Ə. Rəsulzadə tərəfindən dağıdıldı. Maraqlıdır 98 ki, M. Ə. Rəsulzadənin bu kitabına milliyyətcə gürcü olan, gürcülərin lideri Noy Jordaniyanın giriĢ sözü yazması da böyük əhəmiyyət daĢıyırdı. Bu fakt bir daha müsbət birlik siyasətini reallaĢdırmağa çalıĢan Qafqaz milli Qüvvələrinin sarsılmazlığının təxribata uymadığını təsdiqləyirdi. Oxucular kitabda verilən aĢağıdakı fikrin doğruluğuna bir daha inanırdı ki: "Türkçülük bu günkü vəziyyətində Qafqaz üçün heç bir təhlükə yaratmır, əksinə, türkçülük rus imperializminə qarĢı bir ideya olması etibarı ilə Qafqazın müttəfiqidir" (209, c. 3). 1938-ci ildə PolĢanın VarĢava Ģəhərində Azərbaycan Milli NəĢriyyatı tərəfindən M. Ə. Rəsulzadənin "Azərbaycan müstəqillik uğrunda mübarizədə" kitabı nəĢr edildi. 180 səhifədən, iki hissədən ibarət olan bu kitabda Azərbaycanla bağlı çoxlu fotolar da yerləĢdirilmiĢdi. Kitabın titul vərəqində PolĢa xalqının qəhrəman oğlu marĢal Jozef Pilsudskinin bu sözləri verilmiĢdir: "Məğlub olsan da, təslim olmamaq - bu qələbədir!" Elə həmin titul vərəqində istiqlal Ģairimiz Gültəkinin YanuĢ Kavetskinin tərcüməsində bir Ģer parçası verilmiĢdi: Üsyankarlıq qanı damarlarımda axır, Məni doğan Ģanlı Azərbaycandır. Mən köməksiz tənha deyiləm, Həqiqət adına bütün dünya mənimlədir... Kitabın əvvəlində Azərbaycan Milli NəĢriyyatı adından aĢağıdakı fikir oxuculara çatdırılır: "Bizə dost olan PolĢa ictimaiyyətini Azərbaycan problemi ilə hərtərəfli tanıĢ etmək üçün nüfuzlu bir Ģəxs olan, Azərbaycan azadlıq hərəkatının lideri Məhəmməd bəy Rəsulzadə tərəfindən yazılmıĢ bu kitabı nəĢr etmək qərarına gəldik. Kitabın giriĢ sözünü senator Stanislav Sedlilski yazmıĢdır. Biz bu kitabı çoxlu illüstrasiyalarla nəĢr etmək qərarına gəlmiĢdik, lakin azərbaycanlıların yaĢadığı ağır mühacirət Ģərtləri bu istəyimizi tam reallaĢdırmağa imkan vermədi. Odur ki, bəzi çatıĢmamazlıqlara görə oxuculardan üzr istəyirik. Öz gücümüz və imkanlarımız daxilində biz PolĢa oxucusuna ölkəmizin həyatı və onun apardığı milli müstəqillik mübarizəsi haqqında həqiqi və aydın bir mənzərəni çatdırmağa çalıĢdıq. Ġnanırıq ki, dünyanın milli azadlıq mübarizəsinin, xüsusən Prometey hərəkatının tərkib hissəsi olan bizim problemimiz PolĢa oxucuları tərəfindən aydın baĢa düĢüləcəkdir. XoĢbəxt olarıq ki, bu kitabımız PolĢa oxucularında apardığımız mübarizənin məqsədlərinə maraq yaratsın. NəĢriyyat əvvəlcədən bütün dostlara bu kitabın və kitabdakı ideyaların yayılmasındakı müxtəlif köməklərinə görə təĢəkkür edir" (84, s. 3). Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|