176
3.3. O’tkazuvchanlik xususiyati yuqori bo’lgan materiallar
Elektr o’tkazuvchanligi yuqori bo’lgan materiallarning solishtirma qarshiligi
nisbatan kichik bo’ladi.O’tkazgichdan tok o’tayotganda
bunday materiallarda
energiya isrofi ham ancha kam bo’ladi. Ana shunday xususiyatlar tarkibida
qo’shimchalar bo’lmagan sof metallarga xosdir (3.12-rasm).
3.12-rasm. Metall solishtirma qarshiligini haroratga bog’liqligi
Kumush
solishtirma qarshiligi eng kichik (
=0,016 mkOm
m) metalldir.
Kumushning oksidlanishga chidamliligi yuqoridir.
Kumushning narxi yuqori
bo’lganligi sababli, undan faqat noiloj hollardagina foydalaniladi.
Elektr texnikada qo’llaniladigan asosiy o’tkazgich materiallaridan biri
mis
hisoblanadi. U tabiatda keng tarqalgan material bo’lib,
mexanik mustahkamlikka
va yaxshi o’tkazuvchanlikka egadir. Misning
qiymati
kumushnikiga nisbatan
biroz yuqoridir.Elektr texnikada asosan “Elektrolitik” misdan foydalinadi.
127
3.13-rasm. Metallning solishtirma qarshiigi
127
Joyta.ru
177
Bunday mis elektroliz usuli bilan yaxshilab
tozalanish natijasida uning
tarkibidagi qo’shimchalar miqdori 0,05-0,07% dan ortmaydi. Xalqaro standartga
muvofiq tozalangan misning normal sharoitdagi solishtirma o’tkazuvchanligi
58mkSm/m, ya’ni
=0,017241 mkOm
m bo’lishi kerak.
Sanoat sharoitida mis sim ishlab chiqarish jarayonida qattiq mis(QM)
uchun
0,0178 mkOm
m, yumshog’i (YuM) uchun
0,0175 mkOm
m qilib olingan.
Ushbu simning mexanik xossalari quyidagi jadvalda keltirilgan.
128
Agar
metallning
r
qiymati katta va
l/l qiymati kichik bo’lsa, zarur mexanik
mustahkamlikni ta’minlash uchun materialning kesim yuzasini kichikroq olsa ham
bo’ladi. Tozalangan mis simlarni tayyorlashda metallning
mexanik xossalari
hisobga olinadi. Qattiq misning egiluvchanlik chegarasi 300 MPa ga to’g’ri keladi,
bu esa mazkur metalldan elektr o’tkazuvchi prujina tayyorlash imkonini bermaydi.
O’tkazgich materiallarning mexanik xossalarini yaxshilash maqsadida mis
qotishmalari (jez va bronza) dan foydalaniladi.
3.2-jadval
Dostları ilə paylaş: