Karbondan başqa digər IV qrupun əsas yarımqrup elementlərinin xarici energetik təbəqəsində boş d orbitalı vardır. Onların xarici elektronlarının orbitallar üzrə yerləşməsi sxemi aşağıdakı kimidir:
nd0 nd0
n p2 np3
ns2 ↑ ↑ ns1 ↑ ↑ ↑
E … E*
normal hal həyəcanlanmış hal
Sxemdən göründüyü kimi, karbon yarımqrupu elementlərinin normal, həyəcanlanmamış halda iki tək elektronu (np2) vardır. Ona görə də bu elementlər bəzi birləşmələrində (+2) oksidləşmə dərəcəsi göstərir (CO, PbCl2, SnCl2 və s.).
Bu elementlərin atomlarını həyəcanlandırdıqda, cütləşmiş ns2 elektronlarından biri boş np orbitalına keçir və atomlar 4 tək elektrona malik olur. Ona görə də bu elementlərin əmələ gətirdiyi birləşmələrdə valentliyi 4, oksidləşmə dərəcələri isə birləşdiyi elementlərin elektromənfiliyindən asılı olaraq (-4)-dən +4-ə qədər dəyişir.
Bu elementlərin qruplar üzrə C Si Sn Pb sırasında qeyri metallıq xassəsi azalır, metallik xassəsi isə artır. Bu səbəbdən də C, Si və Ge üçün +4, Pb üçün isə +2 oksidləşmə dərəcəsi daha xarakterikdir. Bu elementlərdən C və Si qeyri metal, germanium aralıq xassə, Sn və Pb isə metallik xassələri göstərir.
Karbon yarımqrupu elementləri oksigenlə ümumi formulu RO2 olan baş oksidlər, hidrogenlə isə davamlılığı C Pb istiqamətində azalan RH4 tipli birləşmələr əmələ gətirir. Karbon və silisiumun oksidlərinə turşular, germanium və qalayın oksidlərinə isə göstərilən sırada əsaslıq xassəsi artan hidroksidlər uyğun gəlir. Bu qrup elementlərin bəzi xassələri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.
IV A qrup elementlərinin bəzi xassələri
Cədvəl 4
Dostları ilə paylaş: |
