Елементляр кимйасы

Alüminiumun mühüm birləşmələri.
Alüminium oksid – Al₂O₃. Alüminium oksid ağ rəngli, çətin əriyən (t_ər=2050°C) suda həll olmayan bərk maddədir, bərkliyi almaza yaxındır, təbiətdə korund mineralı şəklində rast gəlir, kristalları şəffaf göy rəngli olduqda sapfir, tünd qırmızı olduqda isə rubin (yaqut) adlanır. Korundun tərkibində titan və dəmir oksidləri olduqda göy, xrom 3-oksid olduqda isə qırmızı rəngdə olur. Rubin və sapfir qiymətli daşlar adlanır. Korundun bənövşəyi rənglisi ametist adlanır.
Korund təmiz və şəffaf olmadıqda, ondan sumbata kağızı və itiləyici daşlar hazırlanır. Hal-hazırda korundun növlərini (rubin və yaqutu) süni yolla almaq olar. məsələn, Al₂O₃ tozunu Cr₂O₃-lə birlikdə 7000°C-də közərtdikdə süni rubin alınır.
Alınması. 1.Laboratoriyada alüminium oksidi alüminiumu oksigenlə yandırmaqla və ya alüminium hidroksidi parçalamaqla alırlar:
4Al + 3O₂ 2Al₂O₃
2Al(OH)₃ Al₂O₃ + 3H₂O
və ya
₊ t
2 Al 2AlCI₃ Al(OH)₃ Al₂O₃
-3 - -
2. Sənayedə isə Al₂O₃ boksit və nefelindən alınır: (Bayer üsulu).
AL₂O₃nH₂O Al(OH)₃ Al₂O₃ +H₂O
Kimyəvi xassələri. Alüminium oksid suda həll olmur və onunla reaksiyaya daxil olmur.
1. Al₂O₃ –u qələvilər, kalium pirosulfat, natrium karbonat və kalium karbonatda əritdikdə həll olan hala keçir:
Al₂O₃ + 2NaOH 2NaAlO₂ + H₂O
Al₂O₃ + 3K₂S₂O₇ Al₂(SO₄)₃ + 3K₂SO₄
Al₂O₃ + K₂CO₃ 2KAlO₂ + CO₂
Al₂O₃ + Na₂CO₃ 2NaAlO₂ + CO₂
Alınan ərintilər suda həll olur.
3. Al₂O₃ – amfoter oksid olduğu üçün turşu və qələvi məhlulları ilə qarşılıqlı təsirdə olur. Al₂O₃– ün qələvi məhlulu ilə reaksiyasında götürülən suyun miqdarından asılı olaraq, müxtəlif reaksiya məhsulları alınır:
Al₂O₃ + 6HCI 2AlCI₃ + 3H₂O
Al₂O₃ + 2NaOH + H₂O 2NaAlO₂ + H₂O
Al₂O₃ + 2NaOH + 3H₂O 2NaAl(OH)₄ və ya 2NaAlO₂2H₂O
Al₂O₃ + 2NaOH + 7H₂O 2NaAl(OH)₄(H₂O)₂