Əliyev Rəşad Babas əlim İqtisadi t əhlük əsizliyin t əmin edilm əsind ə gömrük xidm ətinin rolu prof

NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR
Tədqiqat işinin sonunda dərin təhlil əsasında nəticə və tövsiyələr ifadə edilmişdir ki, onların istifadəsi zamanı inteqrasiya proseslərinin möhkəmlənməsinə təkan veriləcək və qaçaqmalçılığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi məqsədi ilə ölkənin təhlükəsizlik və iqtisadiyyatın inkişafı təmin olunacaq.

Azərbaycan Respublikasının gömrük xidmətinin qarşısında duran problemlərin həyata keçirilməsi üçün ticarətdə və başqa ölkələrlə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın təkmilləşdirilməsi, ölkənin normativ-hüquqi aktları ilə beynəlxalq və yerli texniki qanunvericiliyinə uyğunlaşdıılrması, texniki və əlaqəli gömrük maneələrinin azaldılması təmin edilməlidir ki, bu da son nəticədə ölkəmizdə qlobal dünya təsərüfatı sisteminə bərabərhüquqlu daxil olmağa imkan verəcək.

Tədqiqat işində müəyyənləşdirildi ki, iqtisadi təhlükəsizlik dövlətin inkişafının təkcə açarı deyil, eyni zamanda vətəndaşların rifahının yüksəldilməsi, eləcə də suveren müstəqil dövlətin varlığı sayılır. İqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi hər bir dövlətin inkişafının dövlət siyasətinin mühüm istiqamətlərindən biridir.

Beləliklə qeyd edə bilərik ki, gömrük orqanının məhsuldarlığı, onların daxili iqtisadi təhlükəsizliyinin mühüm bir fraqmenti kimi və dövlətin iqtisadi fəaliyyəti kimi qanunvericinin qabiliyyəti və hazırlığından, onun balans prinsipi üzrə ideyasına maksimum uyğunluğundan, gömrük hüquq normaları üzərində, dövlət arasında konsensus və təşkilatlar- XİF iştirakçılarından birbaşa asılıdır.

Aprılmış araşdırmalar bir daha sübut edir ki, iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsində gömrük xidmətinin özünəməxsus mövqeyi var. Bu da tədqiqat işinin elmi yeniliyini zənginləşdirir. Bu müddəalar aşağıdakılardan ibarətdir:

1. 
   Gömrük orqanlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsində iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin məqsədi dövlət strategiyasının və iqtisadi siyasətin səmərəliliyinin artırılması, GX inkişafı, xarici ticarətin hərtərəfli inkişafıdır gözlənilməlidir;
   
2. 
   Gömrük orqanları vahid dövlət hakimiyyəti mexanizmindən idarə edilməlidirlər;
   
3. 
   Gömrük xidməti ölkənin konkret məqsədlərə nail olmaq üçün dövlətin sosial-iqtisadi institut kimi dövlətlə bazar arasında real şəraitə, “vasitəçi” yə çevrilməlidir;
   
4. 
   Gömrük orqanlarının işçilərinə verilən səlahiyyətdə inventarlaşdırma və təhlil aparmaq lazımdır;
   
5. 
   Cinayətlərin qarşısının alınması üzrə gömrük fəaliyyəti sahəsində dövlətin rolunun gücləndirilməsi. Dövlət azadlığı lazımdır, dövlət əsas islahatçı olmalıdır;
   
6. 
   GX çərçivəsində gömrük fəaliyyəti sahəsində cinayətlərlə mübarizədə vahid proqramın hazırlanması;
   
7. 
   Gömrük orqanlarının təkmilləşdirilməsi və texniki bazasının genişləndirilməsi;
   
8. 
   Gömrük fəaliyyətinin avtomatlaşdırılması və texnologiyaların yeni sistemlərinin işlənməsi, əmtəə istehsalının və kağızdan istifadə etmədən elektron sistemi texnologiyasına keçid;
   
9. 
   Gömrük orqanlarında həyata keçirilən islahatlar haqqında xalqın maarifləndirilməsi üzrə işlərin sistemli aparılması;
   
10. 
    Texnologiyanın təkmilləşdirilməsi üçün gömrük ödənişlərinin tam həcmdə büdcəyə daxil olması, və nəzarətin olması;
    
11. 
    Tam gömrük rəsmiləşdirilməsi ilə malların gömrük prosedurlarının eyni zamanda sadələşdirilməsi və unifikasiyası;
    
12. 
    Hüquq-mühafizə orqanı kimi gömrük xidmətinin rolunun artırılması; üslub və idarəetmə metodlarının təkmilləşdirilməsi, gömrük xidmətinin şaquli və horizontal bütün struktur bölgü üzrə aparılması.
    
13. 
    İqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsində gömrük xidmətindən istifadənin təsir mexanizmlərindən biri də gömrük sərhəd nəzarətində texniki vasitələrdən istifadədir. Bu mexanizm mallar və nəqliyyat vasitələri barədə məlumat əldə etmək, malların eyniləşdirilməsində, bölünən və radioaktiv materialların keçirilməməsidə, gömrük qaydalarının yenidən işlənilməsi;
    
14. 
    Ölkəyə idxal və ixrac olunan malların rüsumları haqqında qərarların yenidən işlənilməsi;
    
15. 
    Hər bir məhsul üçün müəyyən olunmuş rüsumlar həm ölkənin iqtisadi inkişafını, həm də təhlükəsizliyini təmin etməlidir;
    
16. 
    Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyini təmin etmək üçün əsas vasitələrdən biri də gömrük orqanlarının güclü struktura malik olmasıdır.
    

Ölkədə gömrük sisteminin mərkəzləşdirilmiş qaydada idarə olunması gələcəkdə aşağıdakı məqsədlərə nail olmağa imkan verəcəkdir:

- gömrük nəzarəti və prosedurlarının tam avtomatlaşdırılmasına;

- gömrük xidmətlərinədə idarəetmə proseslərinə elektron üsullardan geniş istifadə edilməsinə;

- idarəetmə proseslərinin sürətli informasiya təminatının təşkilinə;

- xarici-iqtisadi əməliyyatları əks etdirən məlumatların operativ surətdə yığılması, mərkəzləşdirilmiş məlumat bazalarının yaradılması və onların təhlilinin

aparılması;

- xarici ölkələrin mərkəzi gömrük orqanları ilə qabaqcıl təcrübə mübadiləsinin təşkilinə.

Azərbaycan Respublikasının gömrük məcəlləsini bərpa etmək məqsədilə təşkilati və səfərbər funksiyasının rolunu, məqsəd və vəzifələrini, funksiyalarını nəzərə alaraq qüvvədə olan gömrük orqanlarının iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi məqsədəuyğun görünür.

Ədəbiyyat siyahısı

1. 
   Abbasov A.F. İqtisadi təhlükəsizliyin əsasları. Bakı, 2000, 185 s.
   
2. 
   Allahverdiyev H.B.,Qafarov K.S., Əhmədov Ə.M. İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi. Bakı:Nasir, 2002, 408 s.
   
3. 
   Axundov S.Ə. Marketinq. Dərslik. ikinci nəşri, I hissə. Bakı, 2003, 592 s.
   
4. 
   Abdullayev S.H., Dadaşeva G.F., Feyzullayev C.Ə., “Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət sahəsində qanunvericiliyinin təhlili”, Bakı: “Adiloğlu”nəşriyyatı, 2006, 86 s.
   
5. 
   Aslanov E. Yeni dünya nizamı və milli inkişaf, Bakı: “Azərbaycan nəşriyyatı”,2006, 216 s.
   
6. 
   Azərbaycan Respublikasının “Milli təhlükəsizlik haqqında” 29 iyun 2004-cü il tarixli Qanunu. Bakı, “Azərbaycan” qəzetində dərc edilmişdir (6 avqusta 2004-cü il, № 181)
   
7. 
   Azərbaycan Respublikasının “Gömrük Məcəlləsi”, Bakı, Qanun, 2003.
   
8. 
   Azərbaycan Respublikasının “Gömrük tarifi haqqında” Qanunu, Bakı, Qanun, 2004.
   
9. 
   Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi, Azərbaycanın xarici ticarəti 2007, Statistik Məcmuə
   
10. 
    Azərbaycan qəzeti 6 oktyabr 2011 səh 4
    
11. 
    Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, “Ölkədə xarici iqtisadi əlaqələrin inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə bu sahədə mövcud vəziyyətin analitik təhlili və tövsiyələrin hazırlanması” adlı tədqiqat işi layihəsinin yekun hesabatı, Bakı, 2003
    
12. 
    Bayramov Ə.İ., Regional iqtisadi inteqrasiya: nəzəriyyə və praktika, Bakı: “Azərnəşr”, 1997
    
13. 
    Bərxudarov M., Məmmədov N. İqtisadi Təhlükəsizlik, Bakı: “İqtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2006, 452 s.
    
14. 
    Əliyev A. Ə. Azərbaycanın iqtisadi siyasəti, Bakı: “Qanun”, 2003, 324 s.
    
15. 
    Əliyev A. Ə. Gömrük işi və dünya iqtisadiyyatının inkişafı Bakı, Çaşıoğlu, 2003, 238 səh.
    
16. 
    "Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsi Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında  Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2013-cü il 18 yanvar tarixli 7 nömrəli qərarı 
    
17. 
    “Gömrük orqanlarında xidmət haqqında" Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə (No 768-IQ / 07.12.1999)
    
18. 
    İsmayılov F. Azərbaycanda iqtisadiyyatın hərtərəfli inkişaf etdirilməsinin bəzi problemləri, Gəncə: “Gəncə Poliqrafiya”, 2006, 208 s.
    
19. 
    Həsənov Ə. Müasir beynəlxalq münasibətlər və Azərbaycanın xarici siyasəti, Bakı: “Azərbaycan Nəşriyyatı”, 2005, 751 s.
    
20. 
    Həsənov R.T. Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının bazar modelinin konseptual əsasları, Bakı: “Elm”, 1998, 343 s.
    
21. 
    Heydərov K.F “Gömrük işinin əsasları, gömrük işinin idarə edilməsi və inkişafı” 4-cu cild.Bakı 2000
    
22. 
    Hüseynov T. Azərbaycanda bazar sisteminin iqtisadi problemləri, Bakı: “Elm”, 2004, 228 s.
    
23. 
    Hüseynova H. Azərbaycan Avropa inteqrasiya prosesləri sistemində, Bakı: “Hərbi” nəşriyyatı, 1998, 280 s.
    
24. 
    Kərimli İ.A. Dünya iqtisadiyyatı: beynəlxalq ticarət, maliyyə və inkişaf, Bakı: “CBS”, 2006, 166 s.
    
25. 
    Kərimli İ.A. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin müasir problemləri, Bakı: “Çaşıoğlu”, 2006, 301 s.
    
26. 
    Kərimov C.,Cəngiyev G. Dünya iqtisadiyyatı. Bakı: “Nurlan”, 2001, 450 s.
    
27. 
    Mehdiyev R. Azərbaycanın inkişaf dialektikası, Bakı: “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” nəşriyyatı, 2000, 288 s.
    
28. 
    Menkyu N.Q. Ekonomiksin əsasları, üçüncü nəşr, ABŞ: “R.R.Donnolley Willard, OH”, 2004, 836 s.
    
29. 
    Mirkişili T.F. Azərbaycanın xarici ticarət siyasəti: Reallıqlar və perspektivlər, Bakı: “İqtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2004, 89 s.
    
30. 
    Muradov Ə.C. Azərbaycan və Ümumdünya Ticarət Təşkilatı: Xidmətlər, 94 Bakı: “Adiloğlu” nəşriyyatı, 2006, 35 s.
    
31. 
    Məmmədov R. “Gömrük statistikası”. Bakı, 2000.
    
32. 
    Məmmədov N.M., Bərxudarov M.İ. İqtisadi təhlükəsizlik Bakı: İqtisad Universiteti nəşriyyatı, 2006, 452 s.
    
33. 
    Nuriyev B. Bazar iqtisadiyyatı və Azərbaycan, Bakı: “Elm”, 1999, 256 s.
    
34. 
    Quliyev R.R. Qloballaşan iqtisadiyyat Azərbaycan prizmasında, Bakı: “Nurlan” nəşriyyatı, 2002, 127 s.
    
35. 
    Rəcəbli H. BMT-nin ixtisaslaşmış qurumları, Bakı: “Azərbaycan nəşriyyatı”, 2003, 254 s.
    
36. 
    Rüstəmov V.Ə. Azərbaycan və Ümumdünya Ticarət Təşkilatı: Tariflər, Bakı: “Səda” nəşriyyatı, 2007, 70 s.
    
37. 
    Səmədzadə Z. Dünya iqtisadiyyatı, Çin iqtisadi möcüzəsi, Bakı: “Gənclik”,2001, 316 s.
    
38. 
    Vəliyev D.Ə. Beynəlxalq iqtisadiyyat, Bakı: “Azərbaycan Universiteti”, 1998, 382 s.
    
39. 
    Vəliyev D.Ə. Qloballaşma şəraitində Azərbaycanın dünya maliyyə bazarlarına inteqrasiyası: Təmayüllər, problemlər, perspektivlər, Bakı: “Azərbaycan Universiteti” nəşriyyatı, 2006, 242 s.
    
40. 
    Vəliyev T.S., Babayev Ə.P., Meybullayev M.X. İqtisadi nəzəriyyə, Bakı: “Çaşıoğlu” nəşriyyatı, 2001, 691 s.
    
41. 
    İqtisadi İnkişaf Mərkəzi, “Azərbaycanda kənd təsərrüfatı üzrə dövlət tənzimlənməsi sahəsində mövcud vəziyyətin təhlili və onun Ümumdünya Ticarət Təşkilatının tələblərinə uyğunlaşdırılması üçün tövsiyələrin hazırlanması”tədqiqat layihəsi üzrə yekun hesabat, Bakı, 2006, 156 s.
    
42. 
    Nəcəfov Z. Azərbaycanın mili təhlükəsizlik problemləri: nəzəri məsələlər. Jurnal Beynəlxalq həyat, №2,4, 1998-ci il
    
43. 
    Novruzoğlu D. Azərbaycanın neft strategiyası xarici kəşfiyyatın maraq dairəsində və mili təhlükəsizlik. Bakı 2001 «Elm».
    
44. 
    Səmədzadə Z.Ə. Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişaf istiqamətləri. “Xalq qəzeti”, Bakı, 2003, 10 dekabr.
    
45. 
    Səmədzadə Z. Dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi müstəqil Azərbaycanın fundamental nailiyyətidir. «Respublika» qəzeti 16 oktyabr 2001-ci il.
    
46. 
    Səmədzadə Z. «Dünya iqtisadiyyatı. Çin iqtisadi möcüzəsi». Bakı 2001
    
47. 
    Şəkərəliyev A.Ş., Nuriyev C.Q., Əliyev A.Ə., Əhmədov S.T. Gömrük ekspertizası. Ali məktəblər üçün dərslik, Bakı, Qanun, 2003, 328 səh.
    
48. 
    Şəkərəliyev A.Ş., Şəkərəliyeva Z.A. «İqtisadi təhlükəsizlik və onun strateci təminatı» «Qloballaşma və regional iqtisadi inkişaf» mövzusunda keçirilən beynəlxalq konfransın məqalələr toplusu. Bakı 2004 «Nurlar»
    
49. 
    Şirəliev V. «İnvestisiyanın təhlili və idarəedilməsi» Bakı 2001 «Nurlan»
    
50. 
    Şəkərəliyev A.Ş. Dünya iqtisadiyyatı və beynəlxalq iqtisadi münasibətlər. Bakı 1999. İqtisadiyyat Universitetinin nəşriyyatı.
    
51. 
    Şəkərəliyev A.Ş., Nuriyev C.Q., Əliyev A.Ə. Gömrük işinin təşkili və idarə edilməsi. Bakı, Qanun, 2003, 332səh.
    
52. 
    Xəlilov S.M. Milli təhlükəsizliyin təmin olunmasında mili mənlik şüurunun rolu. Avtoreferat Bakı 2003
    
53. 
    Xəlilov N.A. «Milli ərzaq təhlükəsizliyi: bazar transformasiyaları və iqtisadi qloballaşma amilləri» Bakı 2003 «Təhsil»
    
54. 
    Абдуррахманов М.И. и другие. Основы национальной безопасности России. Москва 1998 «Друза»
    
55. 
    Абасов Ч.М. Основные направления формирования внешнеэкономи-ческой политики Азербайджана, Баку: «Издательство Сабах», 1994, 53 с.
    
56. 
    Албасова И.М., Емцов Р.Г., Холопов А.В., Государственная экономическая политика. Москва 1998 «Дело-сервис»
    
57. 
    Aбaлкин Л.И. Вызовы нового века. М.: 2001. С. 14.
    
58. 
    Aбaлкин Л.И. Роль государства в становленин и регулированин рыночной экономики // Вопросы экономики. 1997, №6
    
59. 
    Бабашкина А.М. Государственное регулирование национальной экономики. Москва 2003 Финансы и статистика.
    
60. 
    Белъков О.А. Поняийно-категориальйный аппарат концепции национальной безопасности / Безопасность, 1994, №3
    
61. 
    Белов П.Г. Теоретические основы системной инженерии безопасности. М.: ГНТП «Безопасность», 1996
    
62. 
    Гвардей М.И., Кузнецов П.Г., Розенберг В.А. математическое обеспечение управление. Мера развития общества. М.: Радио и связь, 1996
    
63. 
    Олейников Е.А. Экономическая и национальная безопасность: Учебник / под ред. М.: Издательство Экзамен, 2004, 768 с.
    
64. 
    Гончаренко А.П. Развитие методологии экономической безопасностиличности. Москва, «Дело», 1999
    
65. 
    Ерхард Л. Благосостояния для всех. Москва, «Дело», 1991
    
66. 
    Кулиев Т.А. Регулирования рыночной экономики. Баку, «Нагыл еви», 2000
    
67. 
    Гаджиев Ш.Г. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегиявнешнеэкономического развития, Киев, 2000, 503 с.
    
68. 
    Ганковский В.Е. Развивающиеся страны: актуальные проблемы развития внешнеэкономических отношений, Москва: «Издательство Наука», 1978, 183 с.
    
69. 
    Данильцев А.В. Основы торговой политики и правила ВТО, Москва «Международные отношения», 2005, 448 с.
    
70. 
    Дэвид Т. Торговая политика и значение вступления в ВТО для развития России и стран СНГ, «Весь мир», 2006
    
71. 
    Дюбуа Д., Прад А. Теория возможностей. Приложения к представлению знаний в информатике, М.: Радио и связь, 1990.
    
72. 
    Киреев А. Международная экономика: Движение товаров и факторов производства, Москва: «Международные отношения», 2000, 415с.
    
73. 
    Конференция Организации Объединенных Наций по Торговле и Разви-тию, Присоединение к ВТО и политика в области развития, Нью Йорк: «Издание Организации Объединенных Наций, 2001, 429 с.
    
74. 
    Линдерт П.Х., Экономика мирохозяйственных связей, Москва: «Прог-рес», 1992, 520 с.
    
75. 
    Ломакин В.К., Мировая экономика, Москва, 2000, 727 с.
    
76. 
    Рубенштейн Т.Б., ВТО практический аспект, Москва: «Гелиос АРВ»,2004, 526 с.
    
77. 
    Сенчагов В.К. К Экономическая безопасность: геополитика, глобализация, самосохранение и развитие (книга). Институт Экономики РАН М.: ЗАО финстатинформ, 2002, 128с.
    
78. 
    Трунк-Федерова М.П., Разрешение споров в рамках ВТО, «Издательство юридического факультета С.Петербурского государственного университета», 2005, 311 с.
    
79. 
    Aydın S.,”Küreselleşme Sürecinde Türkiye’nin Ekonomik Güvenliği”, (Kitap) Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
    
80. 
    www.adb.org
    
81. 
    www.azerbaijan.az
    
82. 
    www.azstat.org
    
83. 
    www.economy.gov.az
    
84. 
    www.freetrade.org
    
85. 
    www.iisd.org
    
86. 
    www.imf.org
    
87. 
    www.iqtisad.net
    
88. 
    www.lgc.org/ahwahnee/econ_principles_print.html
    
89. 
    www.mfa.gov.az
    
90. 
    www.nba.az
    
91. 
    www.oecd.org
    
92. 
    www.oilfund.az
    
93. 
    www.worldbank.org
    
94. 
    www.un.org
    
95. 
    www.un.org/esa/sustdev/publications/indisd-mg2001.pdf
    
96. 
    www.unctad.org
    
97. 
    www.undp.org
    
98. 
    www.xalqqazeti.com
    
99. 
    www.wto.az
    
100. 
     http://www.sinam.net/software/customs-committee-unique-automated-management-system
     
101. 
     http://gomruk.gov.az/az/news-1606.html