Elm və SƏNƏt məCLİSİ 11-20

 
41 
 
 
 
*** 
P.S.  Mustafa  İslamoğlu  Azərbaycana  ziyarətindən  sonra 
səfər  təəssüratlarını  qələmə  almış  və  Türkiyədə  nəşr  olunan 
“Yeni  Şafak”  qəzetində  çap  etdirmişdir.  Məqalənin  “Elm  və 
Sənət  Məclisi”  kitabının  oxucuları  üçün  də  maraqlı  olacağını 
nəzərə alaraq, olduğu kimi çap edirik. 
 
CAN AZERBAYCAN 
(Mustafa İslamoğlu, “Yeni Şafak”, 02.11.2007) 
 
Müslüman fatihlerin İstanbul önlerine ulaşmadan çok ön-
ce  Hazar-Kafkas  bölgesine  ulaştığını  söylersem,  İslam  ile  Ha-
zar-Kafkas  halklarının  tanışmasının  ne  kadar  erken  döneme 
denk geldiğini ifade etmiş olurum herhalde.  
Geçtiğimiz  günlerde  işte  o  toprakların  bir  parçası  olan 
Azerbaycan'daydık. Sevinç ve hüzün aynı anda yaşanır mı? Biz 
Azerbaycan seferimiz boyunca bu iki duyguyu bir arada  yaşa-
dık. Bazen sevinç baskın geldi, bazen hüzün. Ne var ki, sevin-
cimiz de hüznümüz de O'nun içindi. 
Komünizmin Batı Avrupa'da icad edilip başka coğrafya-
larda  uygulanmasında  bir  hinlik  görmüyor  musunuz?  Ben  gö-
rüyorum. Komünizm, bir ideolojiyi inşa projesi olmaktan daha 
çok kadim ve yerleşik kimlikleri imha projesiydi. Nitekim pro-
je  ideolojik  inşa  analmında  tam  bir  fiyaskoyla  neticelenirken 
kimliği imha analmında başarılı (!) olmuştur. 
Azerbaycan'da da  görülen bu. Uçağımız ülke nüfusunun 
yarısını  barındıran  4  milyon  nüfuslu  Bakü  üzerinde  turlarken 
gözlerim  minare  arıyor  ama  bulamıyor.  İndiğimde  öğreniyo-
rum ülkenin yarısını barındıran şehirde minareli cami sayısının 
bir elin parmaklarını geçmediğini.  
Minare  deyip  de  geçmeyin.  Minareler  şehrin  şahadetna-
meleridir.  Şehrin  Müslüman  kimliğini  bize  minareler  söyler. 
Onlar  mimarinin  kelime-i  şahadetidirler.  Fakat  sur  içindeki 
avuç içi kadar bir alanda kurulu olan Eski Bakü'de 20'yi aşkın 

---

 
42 
 
 
 
cami varken, yeni şehirde durum bu. Eski şehirdeki mescitleri 
turistik eşya dükkanı olarak görmek hüzün verici. 
Bu, ülkenin kimlik krizine dair edindiğim ilk izlenim. Bu 
krizin mimari ile sınırlı olmadığını söylememe gerek yok. Sov-
yetler  Komünizmi  yerleştirmeyi  başaramamış,  fakat  laisizmi 
yerleştirmeyi başarmış. Stalinist vahşete seyirci kalan hür dün-
ya (!) bu sonucun hatırına ses çıkarmamıştı belki de. 
Kimliğini arayan Azerbaycan, parayı bulmuş gözüküyor. 
8,5 milyon nüfuslu ülkenin bir kısmı Ermenistan işgali altında. 
Bir  milyon  Karabağ  göçmeni  Bakü'de  zor  şartlar  altında  yaşı-
yor. Bütün bunlara rağmen ekonomik açıdan dünyanın en hızlı 
kalkınan  ülkelerinden  biri.  Gaz  ve  petrol  ülkenin  yüzünü  gül-
dürmüş. Bir yılda gayrı safi milli hasılada % 21 artış olmuş. 
Pozitivist  ve  materyalist  kafa  şöyle  düşünür:  bir  ülkenin 
refahıyla dindarlığı ters orantılıdır. Para bir kapıdan girince din 
öbür kapıdan çıkar.  
Bu  bizdeki  malumların  hurafesiydi.  Bu  ülkedeki  refahın 
artışıyla halktaki  dindarlığın  da artışı karşısında afallamalarını 
nasıl  unuturuz?  Türkiye  için  geçerli  olanın  aynısı  Azerbaycan 
için de geçerli. Üstelik bu Türkiye'nin 28 Şubat cinneti yılların-
da Komünizmden yeni kurtulmuş Azerbaycan'a laiklik ihraç et-

---

 
43 
 
 
 
mek gibi bir komiklik yapmasına rağmen böyle. 
Azerbaycan halkı kimliğini arıyor. Sovyet doneminde ta-
mamen  mankurtlaştırılan  bir  zümre  bizde  olduğu  gibi  orda  da 
var. Onlar neyi kaybettiklerinin farkında bile değiller. Onların 
derdi belli: Ver yiyeyim, ört yatayım. Fakat iyi yetişmiş seçkin 
ve dindar bir zümre oluşuyor Azerbaycan'da. Konferans Verdi-
ğim üniversitenin (Xəzər Universitəsi – red.) başta konferan-
sın  sunuculuğunu  yapma  nezaketi  gösteren  rektörü  Hamlet 
Bey  olmak  üzere  salonda  bulunan  hocaları  ile  özel  sohbette 
bu izlenimim pekişiyor. 
İlk  şaşkınlığımı,  eserlerimden  birinin  Azeri  lehçesine 
çevrilmiş baskısını oturacağım koltuğun üzerinde bulduğumda 
yaşıyorum.  Biraz  sonra  bu  işin  iki  kahramanı  çıkıp  geliyorlar: 
Yegane  Mirzayova  ve  Gülşen  Gaffarova.  İkisi  de  üniversitede 
hocalık  yapan  genç  ve  cevval  iki  hanım.  Gözleri  çakmak  çak-
mak. İlk görüşmede ayaküstü sadece sözleriyle değil, kıyafetle-
riyle, gözleriyle, yüzleriyle ve dahi özleriyle öyle çok şey söy-
lüyorlar ki, size «Allahu Ekber» demek düşüyor. İslam'ın insa-
nı dönüştürücü gücünün ihtişamını bir kez daha görüyorsunuz. 
Ondan  sonra  böyle  onlarca  genç  kadın  ve  erkekle  karşılaşıyo-
ruz. Hepsi de iyi  yetişmiş insanlar. Manevi Saflığa Davet Ce-
miyeti  başkanı  ve  felsefe  doktoru  Elşen  Mustafaoğlu,  Premier 
Hotel'in sahibi nezaket abidesi Samir Hasanov, devlet TV'sinin 
şöhretli  bir  spikeriyken  tesettürünü  makam  ve  şöhrete  tercih 
eden Solmaz Hanım, Azerbaycan'ın aydınlık geleceğini muştu-
layan  güzel  insanlar. Fakir, Solmaz Hanım'ın  bir saatlik  radyo 
röportajı boyunca mani olamadığı gözyaşlarını, imanı kundak-
lanmış Azerbaycan için kabule karin bir dua olarak okumuştur.  
İkinci şaşkınlığımı, Azerbaycan Cuma imamı ve Şii Müs-
lümanların sayılan âlimi (ülkenin % 70'i Şii/Ehl-i Beyt mezhebi 
mensubu)  Hacı  İlgar  İbrahimoğlu'nun  elinde  makalelerimden 
oluşan bir tomar çıktıyı görünce yaşıyorum. Hacı Bey, hutbele-
rinde ve yazılarında kullandığı yazılarım için helallik ve izin is-
tiyor. 

---