Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELMİ ƏSƏRLƏR, 2016, № 7 (80) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2016, № 7 (80)
- UOT: 581.526.325.2: 582.263 NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ UZUNOBA SU ANBARININ GÖY-YAŞIL VƏ YAŞIL YOSUNLARININ BİOEKOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ
103 NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2016, № 7 (80) NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2016, № 7 (80) НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2016, № 7 (80) SEYFƏLİ QƏHRƏMANOV AMEA Naxçıvan Bölməsi E-mail: seyfali1947@mail.ru UOT: 581.526.325.2: 582.263 NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASININ UZUNOBA SU ANBARININ GÖY-YAŞIL VƏ YAŞIL YOSUNLARININ BİOEKOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ COĞRAFİ YAYILMASI Açar sözlər: göy-yaşıl yosun, yaşıl yosun, plankton, bioekologiya, kosmopolit, indifferent, boreal, arktoalp, asidofil, alkalifil, mezosaprob, su anbarı Key words: blue-green algae, green algae, plancton, bioekological, cosmopolitan, indifferent, boreal, arktoalp, asidofil, alkalifil, mezosaprobs, reservoirs Ключевые слова: синезеленые водоросли, зеленые водоросли, планктон, биоэкологи, космополит, индифферент, бореал, арктоалп, ацидофил, алкалифил, мезосапроб, водохранилищ 1961-ci ildə istifadəyə verilmiş, Uzunoba su anbarı Babək rayonunda, Naxçıvançayın sol sahilində dəniz səviyyəsindən 957 m hündürlükdə yerləşir. Naxçıvançaydan çəkilən kanalın hesabına doldurulur. Yaz daşqınları zamanı, anbara çoxlu miqdarda asılı maddələr gətirildiyindən dib sahəsi qalın lil təbəqəsi (sapropel) ilə ortülmüşdür. Anbarın mütləq tutumunu təşkil edən suyun ehtiyyat tutumunu saxlanmaq şərtilə 85-90 %-ə qədərindən suvarmada istifadə edilir. Sahəsi 115 ha, su tutumu-9 mln. m 3 -dir. Suyu hidrokarbonatlı-sulfatlıdır. Mineral maddələrin ümumi miqdarı 280- 348 mq/l, yayda suyunun temperaturu-28,5 o C, suyun miqdarı azalan vaxtlar bəzən temperatur 29- 30 o C-yə çatır [11]. Göy-yaşıl və yaşıl yosunların bioekoloji xüsusiyyətlərini öyrənmək məqsədilə Uzunoba su anbarlarının, müxtəlif yerlərindən nümunələrin toplanılması üçün əvvəlcədən stasionar məntəqələr seçilmişdir. Hər ay müntəzəm gedilən ekspedisiya və müstəqil marşrutlar vasitəsilə ümumi qəbul edilmş metodla fitoplankton torundan toru vasitəsilə çox sayda nümunələr toplanılmışdır. Toplanılan nümunələrdəki göy-yaşıl və yaşıl yosunların növ tərkibi təyin olunmuşdur. Lakin, aprel- may aylarında yaz daşqınları ilə əlaqədar olaraq suların lillənməsi səbəbindən bu dovrlərdə yosun taksonlarının aşkar edilməsi çətinləşmişdir [1, 2, 3, 5, 6, 8]. Aparılmış tədqiqatlar zamanı burada, Göy-yaşıl yosunlardan (Cyanoprokaryota)- Synechocystis salina Wislouch, Synechococcus elongatus (Nageli) Nageli, S. aeruginosa Nageli, Merismopedia glauca (Ehrenberg) F.T. Kützing, M. punctata Meyen, M. elengatus Nageli, M. marssonii E. Lemmermann, Microcystis hansgirgiana (Hansgirgiana) Elenkin, M. aeruginosa (F.T. Kützing, 1833) E. Lemmermann, M. aeruginosa f. elongata C.B. Rao, Gloeocapsa minor (F.T. Kützing Hollerbach ampl., G. minor Hollerbach ampl. f. minor, G. minima f. smithii Hollerbach Kosinskaja et al Poljanskij, Anabaena cylindrica E. Lemmermann, A. flos-aguae (Lyngbye) Brebisson in Brebisson et al Godey, Aphanizomenon elenkinii Keissler, A. flos-aguae Ralfs et al Bornet et al Flahault, Calothrix elenkinii Kossinskaja, C. gracilis F. E. Fritsch, C. braunii Bornet Et Flah., Oscillatoria brevis (F.T. Kützing) Gomont, O. tenuis Agardh C.A., O. acutissima Kufferath, O. deflexoides Elenkin et al Kossinskaja, O. subtilissima F.T. Kützing et al De Toni, Phormidium uncinatum (C.Agardh) Gomont et al Gomont, Ph. autmunale C.A. Agardh et al Gomont, Ph. molle (F.T. Kützing) Gomont, Lyngbya limnetica E. Lemmermann, Schizothrix mullerii Nageli, Plectonema battersii Gomont, P. radiosum (Schiederm.) Gomont taksonları tapılmışdır. Tədqiqat işlərinin nəticəsində Uzunoba su anbarında yekun olaraq 13 cinsə daxil olan 31 növ (33 növdaxili takson) göy-yaşıl yosun aşkar edilmişdir. Yay dovründə təsərrüfat suyu kimi suvarmada istifadə olunduğundan, bu dovrlərdə suyun səviyyəsinin kifayət qədər aşağı düşməsi ilə əlaqədar olaraq, su anbarında suyun temperaturu 104 maksimum həddə 30 o C-yə çatmışdır. İyul-avqust aylarında suyun temperaturun artması yosunların növmüxtəlifliyinə təsir edərək növlərin intensiv yayılmasına təsir etmişdir. Cədvəl 1 Göy-yaşıl yosunların həyat formaları və coğrafi xüsusiyyətləri Növ və növdaxili taksonlar Yaşama yerləri və coğrafi yayılması P lankton ( p) Kosmopol it (k) Ş im ali -a lp (şa ) Alp ( a) Ar ktoalp ( aa ) İndif fe re nt (i) B ore al (br ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Synechococcus elongatus Nageli + - + - + - - 2. S. aeruginosus Nageli + + - - - + - 3. Synechocystis salina Wislouch + + - - - - - 4. Merismopedia glauca F.T.Kützing (Ehr.) + + - + - + - 5. M. punctata Meyen + + - - - + - 6. M. elongatus Nageli + - + + - - - 7. M. marssonii E. Lemmermann + - - - - + + 8. Microcystis hansgirgiana (Hansgşg. Elenkin + + - - + + - 9. M. aeruginosa (F.T.Kützing) E. Lemmermann + + - - - + - 10. M. aeruginosa f. elongata C.B. Rao 11. Gloeocapsa minor (F.T.Kützing) Hollerbach + + - - - + - 12. G. minor f. minor (F.T.Kützing) Hollerbach + + + + - + - 13. G. minima (Keissler) Hollerbach + + - + - + - 14. Anabaena cylindrica E. Lemmermann + - - - - - - 15. A. flos-aguae (Lyngbye) Brebisson + + - - - + - 16. Aphanizomenon elenkinii Keissler + - - - - - - 17. A. flos-aguae Ralfs Bornet Flahault + + - - - + - 18. Calothrix elenkinii Kossinskaja + - - + - - - 19. C. gracilis F. E. Fritsch + + - - - + - 20. C. braunii Bornet et al Flahault + + - - - + + 21. Oscillatoria brevis (F.T.Kützing) Gomont + - - - + + - 22. O. tenuis Agardh C.A. + + - - - + - 23. O. acutissima Kufferath + - - + - + - 24. O. deflexsoides Elenkin et al Kossinskaja + + - - - - - 25. O. subtilissima F.T.Kützing et al De Toni + + - + - + - 26. Phormidium molle (F.T.Kützing) Gom. + + - - - + - 27. Phormidium uncinatum (C.Agardh) Gomont + - - - - - - 28. Ph. autuminale (C.Agardh) Gomont + + - + - - - 29. Lyngbya limnetica E. Lemmermann + + - - - + - 30. Schizothrix müllerii Nageli + + - - - + - 31. Sch. fragilis F.T.Kützing et al Gomont + - - + - + - 32. Plectonema battersii F.T.Kützing Gomont + + - - - + - 33. P. radiosum (Schiederm.) Gomont + - - - + + - Qeyd: + Daxildir; -Daxil deyildir. Qeyd oiunan növlər plankton formada tapıldılar. Bunlardan 21 növ kosmopolit, 3-simali alp, 9-Alp, 4-arktoalp, 23-indifferent, 2-boreal coğrafi tipinə daxildir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|