Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

227 
fərqli  bir  antitel  istahsal  edir.  Beləliklər  plazma  hüceyrələri  antitel  istehsal  edir.  İstehsal  olunmuş 
antitellər mikroba-bakteriyaya bağlanaraq  onu məhv edir. 
 
Şəkil 1. Plazma hüceyrəsi və antitellər 
Miyelom hüceyrələri 
Diğər xərçəng formaları kimi mielomada hüceyrələrdən başlanır.   Xərçəng  xəstəliyi zamanı 
orqanizmin ehtiyacı olmayan yeni-zərərli hüceyrələr yaranır.  Bu zaman köhnə və zədələnmiş  hü-
ceyrələr  normalda  parçalanmalı  olduğu  halda  parçalanmırlar.  Bu  fərqli  hüceyrələr    ur  vəya  şiş 
olaraq adlandırılan bir toxuma kütləsi yaranır. 
Plazma hüceyrələri anormal hala gəldiyi zaman  multiple mielom xəstəliyi  yaranır.  Anormal 
hüceyrə  özünü kopyalayaraq artıb çoxalır. Yeni hüceyrələr təkrar təkrar  bölünərək daha çox anor-
mal hüceyrə meydana gətirirlər.  Bu anormal plazma hüceyrələrinə miyelom hüceyrələri adı verilir.   
Zaman keçdikcə miyelom hüceyrələri sümük iliyində yığılaraq çoxalır.  Bu hüceyrələr sümü-
yün  sərt  hissələrinə  zərər  verir.  Miyelom  hüceyrələri  bir  neçə  sümükdə  yığıldığına  görə  buna 
“multipl miyelom” adı verilir. Bu xəstəlik eyni zamanda böyrəkləri və digər orqanları da zədələyir . 
Miyelom hüceyrələri  M protein  adlandırılan antitelləri və  diğır proteinləri istehsal edir (şəkil 2).  
Bu proteinlər qanda, sidikdə və  digər hissələrdə yığıla bilər. 
 
Şəkil 2. Miyelom hüceyrələri  -M proteinləri 
M proteinlərini mielom hüceyrələri yaradır   
Risk Faktorları  
Multipl  miyelomun  yaranma    səbəbi  tam  olaraq  bilinmir.  Multiple  miyelom    yoluxucu 
xəstəlik deyil. Ancaq xəstəliyin yaranmasında bəzi risk faktorları var: 

 
65  yaşdan  yuaxı  insanlar  daha  çox  risk  daşıyır.  Bu  xəstəlik  35  yaşdan  aşağı  insanlarda 
daha nadirdir.  

 
İrq: Multipl miyelom risqi Afrikalı Amerikalılarda ən yüksək olub Asyalı Amerikalılarda ən 
aşağı səviyyədədir. İrqlər  arasındakı bu fəraliliyin səbəbi bilinmir. 

---

228 

 
Kişi cinsi: ABŞ- da hər il  11,200 kişi  və 8,700 qadında multiple mielom diaqnozu qoyulur. 
Xəstələrdə  mənası bilinməyən monoklonal gammopatiya (MGUS) anamnestikası:  MGUS, 
anormal plazma hüceyrələrinin  M proteinlərini istehsal etdiyi  xoşxassəli  bir haldır. Əksərən 
əlamətlər olmur və anormal M protein səviyəsi  qan müayinəs ilə aşkar edirli. Bəzən   MGUS-
u    olan  xəstələrdə  multipl  miyelom  kimi  xərçəng  yaranır.  Əsaslı  müalicəsi  yoxdur    ancaq  
MGUS-u olan  xəstələrə  M proteinin səviyyəsindəki artışı aşkar etmək üçün  müntəzəm labo-
rator  müayinələr  aparılmalıdır  (1  -2    ildən  bir).  Xəstəliyin  əlamətlərini  və  proqnozunu  təyin 
etmək üçün də laborator müayinələr aparılmalıdır.   

 
Ailəsində  multiple  mielom  xəstəliyi  olan:  Tədqiqatlara görə  əgər  yaxın bir  ailə  üzvündəbu 
xəstəlik varsa  şəxsin multipl miyelom risqi  daha yüksək ola bilər.  
Diğər risk faktorları sahəsi də araşdırılır. Tədqiqatlar bir çox kimyəvi maddələri və mikroblara  
(xüsusən viruslara) məruz qalmanı, müəyyən gen dəyişikliklərinin olması, müəyyən qidaların 
istifadəsi yaxud bədən çəkisinin artlq olması multipl miyelom yaranma risqinin əhatə edir.  
Klinik əlamətlər 
Multipl miyelomun ən çox görülən klinik əlamətləri: 

 
Sümük ağrıları- xüsusən kürək və qabırğalar  

 
Sümük qırılmaları- xüsusən onurğa sütunu  

 
Halsızlıq və yorğunluq  

 
Çox susuz hiss etmək  

 
Tez-tez infeksiya halları və temperaturun qalxması  

 
Arıqlama  

 
Ürək bulanmaları və qəbizlik  

 
Tez –tez sidiyə çıxmaq  
Bu  əlamətlər  spesifik  deyil.    Bir  çox  infeksion  xəstəliklərdə  də  rast  gəlinə  bilər.  
Diaqnoz 
Bəzən təsadüfən qanın laborator əlamətləri ilə də diaqnoz qoyula bilinər. Daha çox sümük 
sınıqları zamanı aparılan  rentgen müayinəsindın sonra da həkim şübhələnə bilər.  Bu qarışıq əla-
mətləri  miyelomdan  ayırd  etmək  üçün  həkim  bir  sıra  fiziki  müayinələ,  anamnez  və  laborator 
tədqiqatlar apara bilər. Qan testləri 
Multipl  miyelom  patoloji  proteinlərin  qanda  yüksək  səviyədə  olmasına  səbəb  olur.  
Laborator  müayinədə  M  proteinləri    və  digər  immünoglobulinləri  (antitellər),  albumin  və  beta-2-
mikroqlobulin  səviyəsi müayinə  edilir. 
o
 
Miyelom  həmçinin    anemiya,  ağ  qan  hüceyrələrinin    və  trombositlərin    səviyyələrinin 
azalmasına  səbəb olur. Leykosit  hüceyrələrinin,  eritrositlərin  və  trombositlərin miqdarını 
yoxlamaq üçün tam qan sayımı aparılır. 
o
 
Laboratoriyada həmçinin  kalsium səviyəsinin yüksək olup olmadığı müəyyən edilir.  
o
 
Böyrəklərin funksiyasını yoxlamaq üçün   kreatinin müayinəsi aparılır. 

 
Sidik testləri: Sidikdə  M proteininin bir tipi olan Bence Jones proteini araşdırılır. 24-saatlıq 
sidikdə Bence Jones protein miqdarı  ölçülür. Əgər sidik testində  Bence Jones protein səviy-
yəsi  yüksək  olarsa  böyrək  funksiyaları  mütəmadi  yoxlanılmalıdır.  Bu  miyelom  üçün  ciddi 
patologiyadır.  Bence  Jones  proteinləri    böyrək  kanallarını  tıxayaraq  böyrək  çatışmazlığına 
səbəb ola bilər. 

 
Rentgen  müayinəsi:  Sümek  qırıqları  vəya  incəlmiş  sümüklərin  müayinəsi  üçün  aparılır. 
Miyelomun skeltdəki neçə sümüyün zədələnməsini araşdırmaq üçün bütün sümüklər roentgen 
müayiəsindən keçirilə bilər.  

 
Biyopsiya:  Xərşəng  hüceyrələrini  araşdırmaq  üçün  biopsiya  alına  bilər.  Sümük  iliyindən 
miyelom  hüceyrələrinin  varlığının  sübutu  biopsiyadır.  Qalça  sümüyündən  yaxud  başqa  sü-
müklərdən   bir miqdar sümük iliyi tədqiqat üçün alınır.  
o
 
Sümük iliyi i aspirasiyası:  Müayinə üçün iri diametrli iynə istifadə edilir. 
o
 
Sümük  iliyi  biopsiyası:  Bu  zaman  daha  incə  iynə  istifadə  edilir.  Hər  ikisi  ağrılı  prosedura 
olduğu üçün local anestetiklərlə ağrısızlaşdırılır. 
Yuxarıdakı müayinələrdən qabaq xəstələrin soruşduğu suallar: 

---