Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

238 
ilə  qədər  həyat  fəaliyyətini  davam  etdirir.(  4)    Bu  viruslar  dezinfeksiya  edici  məhlulların  təsirinə 
davamlı  olub  1-2  %  li  Xloramin  məhlulunun  təsirindən    2  saat  ,  1,5  %  li  formalinin  təsirindən  7 
sutkaya  qədər  davam  lı  olur.(  4)  Avtoklav  şəraitində  120  S
0
-ə  temperaturda  5  dəqiqiə,  quru  par 
dezinfeksiya edicisində 160 S
0 
də isə   2 saat müddətində həyat fəaliyyətini saxlayır. ( 3) 
Hepatit  Bxəstəliyi  antroponoz  xəstəlik  olub,  əsas  infeksiya  mənbəyi  xəstəliyiyn  kəskin  və 
xronki  forması  ilə  xəstələnmiş  şəxslər  və  sağlam  virusgəzdiricilərdir  Sağlam  virusgəzdiricilər 
epidemioloji  cəhətdən  daha  təhlülkəlidir.(  3)  İnfeksiyalaşmanın  əsas  markeri  HB
S
  A
g
-i  olub 
orqanizmin əksər bioloji mühitlərində qanda, sidikdə , ağız  suyunda, likvorda , toxum   mayesində  
vaginal sekretdə rast gəliniur. Ən çox epidemioloji təhlülkəli hal törədicinin qanda, ağız suyunda , 
və toxum mayesində rast gəlinməsidir.  (4)   Hepatit Bxəstəliyi parenteral manipulyasiyalar zamanı 
qan,  eritrositar  kütlə,  plazma    köçürülməsi,    eyni  zamanda  sterilizasiya  olunmamış  şpirislərin  
istrifadə edilməsi zamanı baş verir(.2) 
Xəstəlik  eyni  zamanda  duodenal  zondlama,  stomatoloji  manipulyasiyalar  və  hemodializ 
şöbələrində hemodializ zamanıda yoluxur.(1)Xəstəliyiyn  anadan dölə keçməsi əsasən o regionlarda 
daha  çox  müşahidə  olunurki    həmin  regionda  virusgəzdiricilər  yüksək  səviyyədə  olur.(4)    Uşaq 
əsasən  virusgəzdirici  anadan  və  hepatitli  xəstədən  yoluxur.    (  1)  Virusun  transplasentar  yolla 
yoluxması çox az   hallarda 10 % -dən çox müşahidə olunmur. Uşağın infeksiyalaşma riski ananın 
qanında HB
e
A
G-
i  yüksək konsentrasiyada olduğu zamanda müşahidə olunur. Uşağın virusgəzdirici 
anadan  yoluxması doğuş zamanı  qantərkibli  dölyani mayenin  uşağın maserasiya  olunmuş  dərisinə 
düşməsi zamanı baş  verir. Çox az hallarda uşaq doğuşdan sonra sıx kontakt   zamanı  yoluxması 
müşahidə olunur. İnfeksiyanın ötürülməsi parenteral yolla, mikrotravmalar zamanı və  ana südü ilə 
qidalanmalar zamanı   döş  giləsində mikrotravmalar zamanı  baş verir ( 1) 
 
Bundan  başqa  uşağın  yoluxması    infeksiyalaşmış  qanın      uşağın  ağız  boşluğuna  düşməsi 
nəticəsindədə   baş verir.( 4)  Xəstəliyin məişət-kontakt yolla yoluxması  ailələrdə, uşaq evlərində , 
qapalı  müəssisələrdə      sanitar-gigeyenik  mədəniyyətin  aşağı  olması  fonunda  müşahidə  olunur.(2) 
Eyni  ailədə    diş  fırçaları  ülgüclər,  digər  xidmət  əşyaları  dəyişik    istifadə  olunduqda    xəstəliyiyn 
yoluxma riski yüksəkldir.  
Xəstəliyiyn kliniki əlamətləri.  Xəstəliyiyn gizli dövrü 50- 180 gün olub orta hesabla 2-4 ay 
davam  edir.Bu  dövrdə  xəstəliyiyn  kliniki  əlamətləri  olmur.  Yalnız  bu  dövrün  axırında  qaraciyər 
fermentləri  qalxmış  olur.  (  3)  Bu  dövrün  müddəti  infeksiyalaşma  dozasındanda  asılıdır  Beləki 
massiv infeksiyalaşmalar zamanı bu dövrün müddəti azalaraq, 1,5-2 aya qədər olur. ( 2) 
Prodromal  və  ya  xəstəlik  önü  dövr  zamanı  əlamətlər  tədricən  başlayaraq  astonevegetativ, 
dispeptik , artralgik və qarışıq fonda müşahidə olunur.(3)  Bu dövrün axırıncı günlərrində qaraciyər, 
dalaq  böyüyərək  xolestaz  əlamətləri  meydana  çıxır.  Bu  zaman  sidik  tündləşir,  nəcis  rəngsizləşir, 
dəri qaşınmaları olur.   
Sarılıq dövrü   2-6 həftə davam edir, bəzənsə 2 aya kimi   uzana  bilər.  Sarılıq əvvəlcə dilin 
altında,  damaqda,  sklerada      sonra  sifətin  dərisində  bədən  və  ətrflarda  müşahidə  olunur    (  2)    
Sarılığın  intensivliyiy  xətəliyiyn  ağırlaşmasından  asılıdır.    Ağır  sarılıqlar  zamanı  xəstənin  dərisi 
zəfəranı- sarı rəngdə olur. Sarılıq dövründə intoksoikasiya əlamətləri ürək bulanma, qusma,  əsasən 
yeməkdən  sonra  epiqastral  sağ  qabırğaaltı  nahiyyədə  ağırlıq  hissi      Hepatit  B  xəstəliyiy  zamanı   
dahada  artır. 
Xəstələrdə  dəri  qaşınmalar  olur,  dil  quru  və  boz  ərplə  örtülür.    Qaraciyər  böyüyür  səthi 
hamar olur.(2) 
Xəstəliyin  yüngül  formasında  ümumi  intoksikasiya  əlamətləri  zəif  olur,  qısa  müddətlidir.  
Sarılıq müddəti az olur Qanda billirubinin səviyyyəsi 85 mkm/ l ,  AL AT aktivliyi 1,1-1,3 mkm/ l . 
protrombin indeksi isə 60% -dir.(  1) 
Orta  ağır  formalr  zamanı  isə  intoksikasiya  əlamətləri  nəzərəçarpacaq  dərəcədə  müşahidə 
olunur.Billirubinin səviyyyəsi 200 mkm/ , Alaninin aktivliyi yüksəlir, protrombin indeksi 60 %-dən 
50 % -ə enir. ( 1) 
Xəstəliyiyn  ağır  forması    zamanı  intoksikasiya  əlamətləri  aydın  şəkildə  olur.  Bu  zaman 
xəstələrdə ürəkbulanma, qusma, yuxunun pozulması, hemorragik sindrom müşahidə olunur (1). Ümumi 
billirubinin səviyyəsi 300 – 380  mkm/L -ə çatır, protrombin indeksi isə 50% -dən aşağı olur (1). 

---

239 
Uşaqlarda hepatit B xəstəliyi adətən tədricən başlayaraq hərarət xəstəliyiyn birinci günündən 
həmişə  müşahidə  olunmur.  (  1)  Xəstələrdə  iştahanın  aşağı  olması,  tez  yorğunluq,  süstlük,  zəiflik 
əlamətləri  olur.    Xəstələrdə  bu  əlamətlər  çox  hallarda  zəif  şəkildə  özünü  büruzə  verir.  (1)  İlkin 
əlamət olaraq sidik tündləşir, nəcis ağarır.  
Çox az hallarda əlamətlər kəskin başlayaraq uşaqlarda ürəkbulanma, qusma, başgicəllənmə, 
yuxululuq, dispeptik əlamətlər  iştahanın tam  itməsi,  köp, ishal, müşahidə  olunur. (  3)  Böyük  yaşlı 
uşaqlarda  qarında  küt  ağrılar  olur.  Daimi  əlamətlərdən  əsi  olmayaraq  ikincili  infeksiyasının 
qoşulması ilə əlaqadar  baş verir. Qanda sarılıq önü  dəyişiklik müşahidə olunmur.(1) Bəzi hallarda 
zəif  leykositoz,  limfositoz  olaraq,  EÇS  –norma  daxilində  olur.Bütün  xəstələrdə  bu  dövürdə  qan 
zərdabında  qaraciyər  fermentləri  və  düz  büllurubin  qalxır,  lakin  qalıq  azotunun  qalxması  və 
disproitinemiya  müşahidə  ounmur.(  2)  Qanda  HB
S
A
g
,  HB
e
  A
g 
,  anti  HB
c
    İ
g
M  və  virus  DNK  –sı 
müşahidə olunur.  Bu dövrün müddəti bir neçə saatdan 2-3 həftəyə qədər davam edir.(1) 
Sarılıq  Dövrü-sarılığın  başlamasına  1-2  gün  qalmış,  xəstələrdə  siidik  tündləşir,  nəcis  isə 
ağarır.  (2)Hepatit  Axəstəliyindən  fərli  olraq  hepatit  B-də    sarılq    dövründə    xəstənin  ümumi 
vəziyyəti ağırlaşır,  Uşaq  süst olur, iştaha pisləşir, ağızda acılıq olur, sağ qabırğaaltı nahiyyədə ağrı 
artır.Sarılığın intensivliyi  limonu sarı və bəzən yaşılımtıl sarı rəngdə olur .  (3)  
  
Hepatit  Bxəstəliyiy zamanı az rast gəlinən əlamətlərdən biri səpgidir.( 1) Səpgilər əsasən bir 
yaşından  böyük uşaqlarda  simmetrik olraq ətraflarda, sağrıda  və gövdədə qırmızı rəngli papulyoz  
ləkələr  formasında    müşahidə  olunur.Səpgilərə  toxunduqda  öz  rəngini  saxlayır,  bir  neçə  gündən 
sonra  isə  səpgilərdə  qabıqlanma  yaranır.(1)  Buna  Gannotti  Krosti  simptomu  deyilir.Ağır  hallarda 
hemorragik  sindrom  dəridə  nöqtəvari  və  yayılmış  qansızmalarüyür,  olur.    Xəstələrdə  qaraciyər 
böyüyür, sərtləşir, palpasiya zamanı ağrılı olur.(1) 
Sarılıq dövründə periferik qanda leykositlərin moqdarı normal və ya aşağı olurə Toksikozun 
ən yüksək həddində neytrofilyoz, sağalma dövründə isə  limfositoz olur. (1) EŞS-aşağı olur, yüngül 
hallarda  isə  norma  daxilində  olur.Xəstəliyiyn  qızğın  dövründə  ümumi  büllurubin    birləşmiş 
büllurubinin  hesabına    ekskresiya  funksiyasının  pozulnması  ilə  əlaqədar  olaraq  artır.(  3) 
Büllurubinin  saxlama  və  birləşdirmə  funksiyasının  pozulması  isə  xəstəliyiyn  ağır    formaları    və 
massiv  nekroz  zamanı  müşahidə  olunur.  (4)Qaraciyər  fermentləri  xəstələrin  hamısında  yüksəlmiş 
olur.  (2)Əksər  xəstələrdə  disproitinemiya  ilə  əlaqədar  olaraq  albuminlərin  miqdarı  aşağı  düşür  və 
alfa-1  və  alfa-2  qlobulinlərin,    qammaqlobulinlərin      miqdarı  artır.Kəskin  dövürdə  betta 
lipoproteidlərin miqdarı artır və tədricən aşağı  düşür.(2)  Sarılıəq dövürdə qanda HB
S
 A
g
 , HB
e
A
g
 
və anti HB
c
İG
m
  bəzi xəstələrdə anti HB
c
İ
g
G  və anti HB
e   
aşkar olunur. Uşaqlarda sarılıq dövrü 7-
10 gündən başlayaraq  1,5-2 aya qədər davam edir. (1) 
Sağalma dövründə  xəstədə intoksikasiya əlamətləri azalaraq iştaha bərpa olunur,  aktivləşir 
uşaq, xəstələrin 3/2 –də zəif hiperfentemiya olur.( 3)  Qan zərdabında HB
S
 A
g
-i olmur daimi olaaq 
anti HB
e  
, 
 
anti HB
c
İ
g
G və az hallarda isə anti  HB
S
  olur.(2) 
Xəstəliyiyn müayinəsi,  virusoloji, biokimyəvi  və PZR müayinəsinə əsasən aparılır.  (1) 
Diferensial  diaqnoz-hepatitlərin  digər  növləri  ilə  eyni  zamanda    qan  xəstəlikləri,  qurd 
xəstəliklərindən opistorxoz,  qaraciyərin sepsis zamanı zədələnməsi ilə, öd  yollarının atreziyası ilə 
qaraciyərin  toksiki  zədələnməsi  ilə,  qaraciyərin  anadangəlmə  fibrozu,  karotin  sarılığı  ,  alfa-1 
antitripsin fermentinin çatamamzlığı ilə diferensasiya olunur.  (  1) 
Qaraciyərdənkənar öd yollarının atreziyası zamamnı qan zərdabıında birləşmiş büllurubinin 
,  ümumi xolesterinin ,  qələvi  fosfotazanın,  miqdarı artır  və  A
L
A
T
,  A
s
A
T,  
F-1,  F-A,  həyatın birinci 
ilində  norma  daxilində  qalaraq  ,  xəstəliyiyn  ağır  gedişləri  zamanı  isə  zəif  qalxmış  olur.  (  2) 
Atreziyalar zamanı timol sınağı normal olub, disproitinemiya olmur.  ( 2) 
Qaraciyərin toksiki zədələnmələri – buzaman hiperfentemiya, disproitinemiya olmur.Sarılıq  
dərman mülicəsini dayandırdıqdan sonra azalır.(1) 
 
Müalicəsi.Istifadə olunan dərmanlar. Interferon qrupu 2 Nukleozid 3 Nukleotid  
1 Interferon a) Interferon   b) Peqinterferon (  2) 
2 Nukleozid analoqu a) Lamuvidin B) Adofovir 3) Entefovir  (2) 
3 Nukleotid analoqu a) Tenofovir b) Telbuvidin 3) Klevudinv ( 2) 

---