254
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 3 (84)
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 3 (84)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 3 (84)
HÜSEYN RƏSULZADƏ
AMEA Naxçıvan Bölməsi
huseynsahiboglu@gmail.co
UOT: 619; 599.735
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASINDA QARAMALIN EXİNOKOKKOZUNUN
MÜALİCƏ VƏ PROFİLAKTİKASI
Açar sözlər: exinokokkoz, Katson sınağı, immunoferment, allergen, titr
Key words: Echinococcosis, Katsoni's test, immunoenzyme, allergen, titer
Ключевые слова: эхинококкоз, проба Кацони, иммунофермент, аллерген, титр
İnvazion xəstəliklərə qarşı mübarizədə mühüm nailiyyətlərə baxmayaraq, bir çox
helmintozlar, o cümlədən exinokokkoz heyvandarlığa böyük iqtisadi zərər vurur. Bu xəstəliyə
yoluxmuş heyvanlar inkişafdan qalır, kökəlmə qabiliyyətini itirir, sağılan heyvanlarda isə süd
məhsuldarlığı aşağı düşür [3, s. 61].
Exinokokkozun diaqnostikası məqsədilə çoxlu immunobioloji reaksiyalar tədqiq edilmişdir,
lakin onlardan səmərəlisi, yerinə yetirilməsinin sadəliyi və kifayət qədər spesifik olanı intradermal
reaksiya-Katsoni sınağıdır. Bu sınaq dəfələrlə qaramalın, qoyunların və donuzların helmintozun
diaqnostikasında geniş tətbiq edilir. P.Preobrajenskiy 1926-cı ildə ilk dəfə bu reaksiyanı qaramalın
exinokokozunun tədqiqində aparmış və 86,3% düzgün nəticə almışdır [6, s. 138].
Material və metod. Son illər baytarlıq praktikasında dərialtı, dəriüstü və əzələdaxili yeridilən
avermektinlərdən geniş istifadə olunur. Rusiya Federasiyasının “Farmbiomed” ASC-nin müalicə üçün
Avertin, Aversekt-2 VK və Panakurdən preparatlarından istifadə olunmuşdur. Yuxarıda sadalanan hər
üç preparatı baytarlıq praktikasında tətbiq etmək üçün onların kliniki, morfoloji və qanın biokimyəvi
göstəriciləri öyrənilmişdir. Ehtimal edirik ki, qaramalda exinikokkoz xəstəliyinin müalicəsində bu üç
preparatdan səmərəlisini müəyyənləşdirmək və baytarlıq praktikasında tətbiq etmək zəruridir. Bunun
üçün onların müqayisəli müalicə səmərəliliyini öyrəndik [10, s. 157].
Exinokokkozun konservativ terapiyasının işlənilməsi müasir klinik helmintologiyanın vacib
vəzifələrindən biridir. Hazırda bu xəstəliyin müalicəsi üçün preparatların intensiv axtarışı davam
etdirilir. Bir sıra antihelmint preparatlarının tətbiqi ümidsiz nəticələndiyi üçün bu təhlükəli
zoonozun müalicəsindən ötrü yeni vasitələrin axtarışı davam etdirilir.
Qaramalın larval exinokokkozunun müalicəsi üçün Avertin, Aversekt-2 və 22,2%-li Panakur
qranulyatın (qranulə edilmiş) larvosid səmərəliliyini müəyyənləşdirməyi spontan yoluxdurulmuş 4-
5 illik inəklər üzərində öyrəndik. Katsoni reaksiyası üçün allergen qismində exinokokk kisəsi
mayesindən istifadə etdik [10, s. 158].
İmmunoferment analiz (İFA) üçün qaramalın qan zərdabından istifadə etdik. Voller A., et. al. (1976)
tərəfindən təsvir edilmiş qeyri-düz bərkfazalı immunoferment analiz reaksiyasını apardıq. Təcrübə və
nəzarət heyvanlarının kəsimini antihelmint preparatların verilməsindən 2 ay sonra apardıq [10, s. 158]
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonuna məxsus exinokokkoza görə qeyri-sağlam
qaramal təsərrüfatında 50 baş inək üzərində allergik sınaq apardıq. Bu da onların təqribən 32 %-nin
xəstə olduğunu göstərdi. Onların içərisindən 12 baş exinokokk allergeninə reaksiya verənini, yəni
Katsoni reaksiyası ilə üzə çıxarılan inəkləri seçdik.
Eksperimental hissə. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonuna məxsus
təsərrüfatda 50 baş inək üzərində apardığımız allergik sınağın nəticələri 1-ci cədvəldə verilmişdir.
Cədvəldən göründüyü kimi, allergen yeridiləndən sonra dəri bükümünün qalınlığı exinokokkla
yoluxmuş 4 inəkdə 9 mm, 2 inəkdə 10 mm, 5 inəkdə 12 mm, 3 inəkdə 13 mm və 2 inəkdə 14 mm
olmuşdur. Sağlam heyvanlarda dəri bükümünün qalınlığı 1-2 mm olmuşdur (cədvəl 1)
255
Cədvəl 1
Antihelmintiklər verilməmişdən spontan yolla yoluxdurulmuş qaramalın allergik
müayinələrinin nəticələri.
Heyvanın
nömrəsi
Allergen yeridilənə
qədər dərinin
qalınlığı (mm)
Allergen yeridiləndən
sonra dərinin qalınlığı
(mm)
Allergen yeridilənə
qədər və sonra dəri
qalınlığının fərqi
(mm)
Tədqiqatın
nəticələrinin
qiymətləndirilməsi
1
6
18
12
+
2
6
19
13
+
3
7
21
14
+
4
5
18
12
+
5
5
17
12
+
6
7
19
12
+
7
6
16
10
+
8
6
15
9
+
9
5
14
9
+
10
6
20
14
+
11
6
18
12
+
12
6
15
9
+
13
6
19
13
+
14
6
17
11
+
15
6
19
13
+
16
5
14
9
+
Beləliklə, exinokokkla təbii yoluxmuş heyvanların dəri bükümünün qalınlığı 9-14 mm
arasında dəyişilmişdir. Aparılmış İFA-nın nəticələri cədvəl 2-də göstərilmişdir (cədvəl 2)
Cədvəl 2
Exinokokkozla spontan yoluxdurulmuş qaramalın antihelmintiklər yeridilənə qədər və sonra
İFA reaksiyasının nəticələri
Anticisimlərin titri
Hey-
van-
ın
nöm-
rəsi
Müalicəyə qədər
Müalicədən sonra (günlər)
15 gün
30 gün
60 gün
100
200
2
400
800
1600
100
200
400
800
1600
100
200
400
400
800
1600
100
200
400
800
8
1600
1
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + -
- + -
-
-
-
2
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + -
- + -
-
-
-
3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ + + + + -
-
-
-
4
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+ + + + + -
-
-
-
5
+
+
+
-
-
+
+
+
-
-
+
+
-
-
- + -
-
-
-
6
+
+
+
-
-
+
+
+
-
-
+
+
-
-
- + +
-
-
-
7
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + -
- + +
-
-
-
8
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+ + + + + +
-
-
-
9
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + -
- + +
-
-
-
10
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + -
- + + +
-
-
11
+
+
+
+
-
+
+
+
-
-
+
+ + -
- + + +
-
-
12
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + + - + + +
-
-
13
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + + - + + + +
-
14
+
+
+
+
-
+
+
+
-
-
+
+ + + - + + + +
-
15
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
+ + + + + + + +
+
16
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ + + - + + + +
+
Cədvəldə göstərilmiş müayinələrin nəticələrindən görünür ki, 16 baş öz-özünə exinokokkoza
yoluxmuş inəklərdə anticisimlər ikisində - 1:400, onunda - 1:800, dördündə isə - 1:600 aşkar
Dostları ilə paylaş: |