Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
236 yetirilməsi üçün xüsusi fondların yaradılması və beş ildən az olmayaraq uzun müddətli kreditlərin verilməsidir [4]. Uzun müddətli tədbirlər olaraq rəqabətqabiliyyətli əmtəə istehsalçılarının formalaşdırılması və struktur siyasət tədbirləridir. Bazar seqmentlərinin əsaslandırılması, bazar tələblərinə uyğun istehsal proqramı və marketinq planlarının həyata keçirilməsi, kooperasiyanın sahə və istehsal formalarını inkişaf etdirmək. İnvestisiya amortizasiya siyasətini kənd təsərrüfatı istehsalının xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla reallaşdırmaq. Konsepsiyada qoyulan məqsəd və vəzifələr, problemlərin qoyuluşu və həlli yolları mümkün proqnoz göstəricilərinin ssenariyasını əsaslandırır. Aqrar islahatların aparılmasının həyata keçirilməsi üçün zəruri iqtisadi, təşkilati, normativ- hüquqi şəraitin yaradılması işi davam etdirilməli, kənd təsərrüfatı istehsalının dövlət tənzimləmə sistemini yaratmaq və aqrar sənaye kompleksi sistemində məhsul istehsalçılarının maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq yolu ilə sahə iqtisadi böhrandan çıxarılmalıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətini genişləndirmək, yeni mülkiyyətçilər yaratmaq, çoxnövlü təsərrüfatçılığın inkişafını təmin etmək, aqrar-sənaye istehsalının dövlət tənzimləmə mexanizmini formalaşdırmaq, yeni iqtisadi-istehsal əlaqələrini inkişaf etdirmək, aqrar bölməyə dövlət investisiya qoyuluşunu artırmaq, sahənin maliyyə vəziyyətini stabilləşdirmək, xarici investisiyanı cəlb etmək, yeni torpaq münasibətlərini başa çatdırmaq, kənd təsərrüfatının sahə quruluşunu təkmilləşdirmək, çevik idarəetmə mexanizmini yaratmaq, bank, maliyyə, vergi və kredit sistemini yenidən qurmaq, yeni aqroservis xidmət müəssisələri yaratmaq, yeni texnika və texnologiyanın tətbiqini genişləndirmək əsasında istehsalın artımına nail olunur [5]. Bu dövrdə bazar və sosial infrastrukturun yaradılması və kənddə demoqrafik situasiyanın sağlamlaşdırılması üzrə kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsinə üstünlük verilməlidir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində kənd təsərrüfatının sahə quruluşunda taxılçılıq əsas yer tutacaqdır. Birinci və ikinci mərhələlərdə taxılın əkin sahəsinin genişləndirilməsi və həmçinin yeni, daha məhsuldar taxıl növlərindən istifadə edilməsi hesabına onun istehsalının artımına nail olunacaqdır. Taxılçılıqda toxumçuluq işinin yaxşılaşdırılması, yeni bərk buğda sortlarının yetişdirilməsi üçün kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi tələb olunur. Pambıqçılıq kənd təsərrüfatının başlıca sahəsi olub, bundan sonra onun intensiv əsaslarla inkişaf etdirilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Pambığın əkin sahəsinin stabilləşdirilərək məhsuldarlığın artırılması hesabına xam pambıq istehsalının 200-300 min tona çatdırılması təklif edilir. Pambıqçılıqda göstərilən istehsal həcminə nail olunması, bir tərəfdən ölkə daxilində pambıq emalı müəssisələrinin istehsal gücündən səmərəli istifadə edilməsinə, digər tərəfdən ölkənin bazar ölkələri arasında dünya bazarında mövqeyinin möhkəmlənməsinə səbəb ola bilər. Ən başlıcası, pambıqçılığın inkişafı respublikada əmək ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunmasının əsas şərtidir. Respublikanın kənd təsərrüfatında şəkər çuğundurunun əkin sahəsinin genişləndirilməsi məqsədəuyğun hesab edilir, şəkər istehsal edən emal müəssisələri tikintisinin başa çatdırılması nəzərdə tutulur. Şəkər çuğunduru istehsalı sahəsi yeni sahə olduğu üçün onun perspektiv imkişafı həm ekstensiv və həmçinin intensiv yollarla həyata keçiriləcəkdir. Bu yeni istehsal sahəsinin inkişafı eyni zamanda işçilərin işlə təmin olunmasında və respublika əhalisinin şəkərə tələbatının təminində mühüm rol oynayacaqdır. Respublikanın kənd təsərrüfatında şəkər çuğundurunun əkin sahəsinin genişləndirilməsi məqsədəuyğun hesab edilir, şəkər istehsal edən emal müəssisələri tikintisinin başa çatdırılması nəzərdə tutulur. Şəkər çuğunduru istehsalı sahəsi yeni sahə olduğu üçün onun perspektiv inkişafı həm ekstensiv və həmçinin intensiv yollarla həyata keçiriləcəkdir. Bu yeni istehsal sahəsinin inkişafı eyni zamanda işçilərin işlə təmin olunmasında və respublika əhalisinin şəkərə tələbatının təminində mühüm rol oynayacaqdır. Kartofçuluğun perspektiv sahə kimi inkişafı obyektiv bir zərurətdir. Kartof istehsalı üçün ölkədə hərtərəfli əlverişli şəraititn olmasını, kartof istehsalında əhalinin vərdişini və bu məhsula çox böyük təlıəbatın olmasını nəzərə alıb həm əkin sahəsini genişləndirmək, həmçinin kartof toxumçuluğunu yaxşılaşdırmaq hesabına istehsalın artımına nail olunmalıdır. 237 Meyvəçilik və üzümçülük, həmçinin çayçılığın bazar münasibətlərinə keçid şəraitində də kənd təsərrüfatının əsas sahələri kimi inkişaf etdirilməsi təklif edilir. Meyvə və üzüm məhsullarını emal edən güclü sənaye müəssisələrinin olması, bu müəssisələrin maddi-texniki bazasının formalaşdırılması nəzərə alınır. Perspektivdə də həmin sahələrin inkişafı zəruri hesab edilir. Yeni məhsuldar heyvan cinslərinin yetişdirilməsi, cins heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılması və inkişaf etdirilməsi lazım gəlir. Heyvandarlığın əsasən özəl təsərrüfat qurumlarında inkişafı nəzərdə tutulur. Bununla əlaqədar olaraq süd emalı müəssisələrinin özəlləşdirilməsi, məhsul istehsal edən müəssisələrlə həmin məhsulu emal edən müəssisələr arasında yeni istehsal-iqtisadi əlaqələrin formalaşdırılması həyata keçirilməlidir. Konsepsiyada nəzərdə tutulmuş kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı həcminə nail olunması başqa tədbirlərlə bərabər aqrar bölmənin maddi-texniki bazasının yeniləşdirilməsini,lik növbədə mövcud olan texnikadan səmərəli istifadə edib, yəni texnikanın gətirilməsini tələb edir [6]. Bazar münasibətlərinə keçidlə əlaqədar yanacaq çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün başqa tədbirlərlə bərabər kənd təsərrüfatının dövlət tənzimləmə mexanizmi formalaşdırılmalı, bu məqsədlə idarəetmə orqanlarının təşkilat strukturları sadələşdirilməli, güzəştli kredit və vergi sistemi tətbiq edilməli, güzəştli qiymətlərlə kənd təsərrüfatı məhsullarının tədarükü təşkil olunmalı, tədarük edilən məhsulların dəyərinin vaxtında ödənilməsi üçün kompleks stimullaşdırma tədbirləri həyata keçirilməlidir. Kənd təsərrüfatının inkişafı ekoloji siyasətlə də bağlıdır. Meşə, su təsərrüfatçılığı bu siyasətin tərkib hissəsidir. Ekoloji siyasətin əsas vəzifəsi istehsalın resurs tutumunu azaltmaqla, tələbatın mühafizəsi qanunçuluğuna tabe olmaqla ətraf mühitə atılan tərzini formalaşdıran təsərrüfat fəaliyyətini təşkil etməkdir. Bu vəzifələrin reallaşması üçün ətraf mühitin mühafizəsi, ərzaq təhlükəsizliyi tədbirləri dövlət tərəfindən tənzimlənən normativlər və iqtisadi sosial mexanizmlər vasitəsi ilə tənzim olunmalıdır [8]. Ekoloji siyasətin metodoloji əsasını istehsal, istehlak və təsərrüfatçılığın iqtisadi effekti təşkil edir. Yaxın gələcəkdə makroekoloji tarazlıq konsepsiyası ilə hər bir regionun, sahənin və fəaliyyət növünün ekoloji sistemdə məhəlli proqram layihəsi dövlət orqanları tərəfindən tənzimlənməlidir. Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə ayrı-ayrı fərdi istehsalçıların işinin ekoloji intizama cəlb edilməsi üçün hüquqi normativlər, iqtisadi sanksiyalar və texnoloji standartlar işlənməlidir. İqtisadiyyatın dayanıqlı və tarazlı inkişafı konsepsiyası ekoloji amillərin təsirinin qiymətləndirilməsi, onun maksimal və minimal dəyişmə intervallarını tənzimlənməsi tədbirləri sistemi hazırlamağı tələb edir: - ekoloji tarazlığı təmin edən hüquqi, iqtisadi və təşkilati mexanizmlər hazırlamaq və dünya standartlarına uyğun normalarda tətbiq etmək; - təbiətə qənaət edən texnoloji sistemlər və elmi-texniki tərəqqinin istiqamətlərini hazırlamaq; - son məhsul istehsal edən sahələrin xüsusi çəkisini artırmaq; - tullantısız istehsal təşkilinə nail olmaq; - təbii resursların xarici investorlara istifadəyə verildikdə respublikanın qlobal mənafeyini və sahibkarlığın saxlanması şərtlərini əsaslandırmaq; - təbiətin mühafizəsi üçün normativ sənədlər və normativ aktlar, respublika daxili təbii- iqlim, coğrafi, iqtisadi şəraiti nəzərə almaqla, sosial effekt baxımından qiymətləndirilməsi [7]. Ekoloji təhlükəsizlik vəərzaq təhlükəsizliyi problemləri və ömür səviyyəsinin yüksəldilməsi qlobal siyasətin əsas məqsədidir. Dövlətin ekoloji rolu, ayrı-ayrı istehsalçıların məsuliyyətini və istehsal obyektlərinin normativ texnoloji tələbata uyğun təzələnməsi yolları bu siyasətin real mexanizmidir. Ekoloji və təbii resursların təkrar istehsalı, gəlirlərin bir hissəsinin yenidən ətraf mühit və tarazlığın qorunması məqsədi ilə istifadəsinə yönəltməyi tələb edir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|