Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
304 təsis edilməsi haqqında 21 aprel 2016-cı il tarixli sərəncamına əsasən aprelın 25-də Azərbaycanda ilk dəfə “Sahibkarlar günü” qeyd edilməsi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında, məşğulluğun təmin olunmasında sahibkarlığın fəaliyyətinə verilən yüksək qiymətin və sahibkarlığın inkişafına göstərilən böyük diqqət və qayğının bariz ifadəsidir. [2] İnnovasiya prosesi yeni məhsulların mənimsənilməsi, buraxılan məhsulların modernləşdiril- məsi, yeni istehsal vasitələrinin istehsal prosesinə cəlb edilməsi, istehsalın təşkili və idarə olunması- nın daha mükəmməl formaları ilə əlaqədardır. İnnovasiya iqtisadiyyatı şəraitində sahibkar daim risk etməyə hazır olmalı, başqalarının edə bilmədiklərini əvvəlcədən görə bilməli, istehlakçıların etibarını qazanmalı, özünəinamlı olmalı və daim yeniliklər axtarmalıdır. Onlar daim axtarışda olan işğüzar insanlar olmaqla yeni məhsulların, texnologiyanın, biznesin yeni formalarını yaradan, yeni ideyaları və layihələri həyata keçirənlərdir. Sahibkarlıq fəaliyyəti həmişə yeniliklə və yeniliyin tətbiqi ilə bağlı olan dinamik prosesdir. Ən az məsrəflə, əməyin və istehsalın təşkilinin ən səmərəli üsullarını tətbiq etməklə təlabata uyğun məhsullar istehsal etdiyi və istehlakçıya yüksək keyfiyyətli xidmət göstərdiyi üçün sahibkarlıq fəaliyyəti səmərəli təsərrüfat formasıdır. İqtisadiyyatın dinamik inkişafının təmin edilməsində, iqtisadi tərəqqinin daha surətli xarakter almasında innovasiaya sahibkarlığının fəaliyyəti əvəzedil- məz əhəmiyyətə malikdir. İnkişaf etmiş ölkələrdə elmi-texniki tərəqqinin inkişafı məhz innovasiya sahibkarlığı ilə bağlıdır. [1] Azərbaycanda innovasiya fəallığının yüksəldilməsi yolu ilə rəqabətqabiliyyətli məhsul istühsalının stumullaşdırılması, innovasiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün zəruri mexanizmlərin formalaşdırılması, innovasiya potensialının səmərəli istifadə və inkişafının təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət dəstəyi tədbirlərinin reallaşdırılması üçün müvafiq qanun vericilik bazasının yaradılmasına zərurət vardır. İnnovasiya prosesi müxtəlif resursların istehsal fəaliyyətinə cəlb edilməsi ilə bağlıdır. Əsas resurslar yeni məhsul istehsalının geniş miqyasda mənimsənilməsi ilə əlaqədar olan tədqiqatlar və araşdırmalar aparılmasına, layihə-texnoloji və başqa işlərin yerinə yetirilməsi üçün investisiyalar və vaxt sərf olunur. Bütövlükdə innovasiya fəaliyyəti sisteminə elm, texnologiya, innovasiya və təhsil kimi tərkib hissələri daxildir. Bu komponentlərdən hər hansı birinin olmaması innovasiya fəaliyyəti sisteminin bütövlüyünün pozulmasına gətirib çıxarır. Bazar iqtisadiyyatlı inkişaf etmiş ölkələrdə elmi-texniki tərəqqinin inkişafı innovasiya sahibkarlığı ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə sahibkarlığın iki formasını fərqləndirmək olar: onlardan biri yeniliklərin tapılması və reallaşdırılmasıdır ki, buna da innovasiya sahibkarlığı deyilir. Digəri isə xalis bazar sahibkarlığıdır. Bunada marketinq deyilir. Elmi-texniki nailiyyətlərin istehsala tətbiqi innovasiyanı şərtləndirir. İnnovasiya prosesi hər şeydən əvvəl aşağıdakıların yerinə yetirilməsindən ibarətdir: -Yeni məhsulların mənimsənilməsi, buraxılan məhsulun modernləşdirilməsi; -Yeni istehsal vasitələrinin istehsal prosesinə cəlb edilməsi; -Yeni texnologiya və məhsulun istehsalı üsullarından istifadə edilməsi. -İstehsalın təşkili və idarə olunmasının daha mütərəqqi formaları. -İnnovasiyanın nəticələri aşağıdakılardan ibarətdir: -Məhsulun çeşidi təzələnir, rəqabət qabiliyyəti yüksəlir, əhalinin təlabatının ödənilməsinə kömək edir. -İstehsalın səmərəliliyi yüksəlir, məhdud resurslardan qənaətlə istifadə olunur, istehsal xərcləri azalmaqla mənfəət artır. -Yeniliklər sosial nəticələrlə səciyyələnir. Lakin qeyd etdiyimiz kimi, innovasiya sahibkarlığını təşkil etmək o qədər də asan deyil, bunun üçün çoxlu miqdarda maliyyə vəsaiti tələb olunur. Bu çətinliyi aradan qaldırmaq yollarından biri də lizinq müqaviləsinin bağlanmasıdır. Bu müqaviləyə uyğun olaraq, lizinq şirkəti sifariş olunan maşın, avadanlıq və s. Malı istehlakçıdan alır və sifarişçiyə icarəyə verir. Müqaviləyə əsasən icarə haqqı amortizasiya ayırmaları və lizinq şirkətinin mənfəətindən ibarət olur. Xarici iqtisadçılar isə innovasiya sahibkarlığı ilə iri müəssisələrin məşğul olmasını məqsədəuyğun sayırlar. Buna səbəb bilavasitə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi innovasiyanın mənimsənilməsinin yüksək xərc tələb etməsidir. Bu xərc isə əsasən qiymətli ixtiraçılar və yeni sınaq 305 nümunələrinin hazırlanması işinin çoxsaylı əmək kollektivinin səyini və çox güclü maddi texniki baza tələb etməsindən irəli gəlir. Odur ki, yalnız yüksək maliyyə vəsaitinə malik olan iri firmalar innovasiya layihələrini başa çatdıra bilər, iri firmaların digər üstünlüyü orada çoxməqsədli tədqiqatların hazırlanmasıdır. Həm də bu firmalar sınaq, layihə və elmi tədqiqat işlərinin aparılması zamanı müxtəlif yanaşmalardan istifadə edilməsi də onların digər üstünlüyünü müəyyən edir. İnnovasiya sahibkarlığının müvəffəqiyyətinin əsas şərtlərindən biri innovasiya fəaliyyətinin qiymətləndirilməsidir. Bu asan deyil, lakin zəruridir, çünki innovasiya prosesinin stimullaşdırılması həyata keçirilməlidir. Ölkədə innovasiyanın rolunu daha da dərindən dərk etmək üçün tanınmış alim P.Drikerin dediyi bir kəlamı yada salmaq kifayətdir: “Gələcəkdə dünyada varlı yaxud kasıb ölkələr anlayışı olmayacaqdır. İnnovasiyaya üstünlük verən ölkələr və ona diqqət yetirməyən “inamsız” ölkələr olacaqdır”. Müasir iqtisadi şəraitdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, sosial-mədəni və digər sahələrdə yeni nəsil texnologiyaların tətbiqi ilə keyfiyyətli məhsul və xidmətlərin istehsalına nail olunmuş, innovasiya, modernləşmə, müasirləşmə nəticəsində davamlı və dayanıqlı inkişaf təmin edilmişdir. Muxtar Respublikada yeni sahibkarlığın inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərlə əlaqədar olaraq, hər il onlarca layihələr reallaşdırılaraq müasir texnologiyalarla təmin olunmuş innovasiya yönümlü müəssisələr yaradılmışdır. Nəticədə xarici ticarət dövriyyəsinin strukturunda ciddi dəyişiklik baş vermiş, idxalda üstünlük təşkil edən ərzaq məhsulları öz istiqamətini avadanlıq və texnologiyalara doğru dəyişmişdir ki, bu da istehsalın avtomatlaşdırılması ilə dünya standart- larına uyğun ixracyönümlü məhsulların istehsalının artmasına öz müsbət təsirini göstərmişdir. Muxtar Respublikada iqtisadiyyatın aparıcı qüvvəsi olan sahibkarlığın inkişafı istiqamətində ardıcıl tədbirlər davam etdirilir. 2017-ci ilin ilk rübü ərzində muxtar respublikada sahibkarlara 913 min 800 manat, həcmində kreditlər verilmişdir. Bu dövr ərzində 11 hüquqi və 602 fiziki şəxs qeydiyyata alınmışdır. Yeni istehsal sahələrinin inkişafının nəticəsidir ki, bu gün muxtar respublikada 367 növdə məhsul istehsal olunur. Bu məhsulların 121 növü ərzaq, 246 növü qeyri-ərzaq məhsullarıdır, 107-si ərzaq, 237-si qeyri-ərzaq olmaqla, 344 növdə məhsula olan təlabatın tamamilə yerli imkanlar hesabına ödənilməsi təmin edilmişdir. [3] Cari ilin yanvar-mart ayları ərzində ümumi inkişafın əsas göstəricisi olan ümumi daxili məhsul istehsalının həcmi 505 milyon 378 min manatdan artıq olmuşdur ki, bu da bir il öncəki müvafiq göstəricidən çoxdur. Hər bir nəfərə düşən ümumi daxili məhsulun həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövründəkinə nisbətən 4,5% artaraq 1124,3 manat olmuşdur. Ümumi daxili məhsulun tərkibində ilk yeri 31,7 faizlik payla sənaye sahəsi tutmuş və maddə istehsalın payı 54,8%təşkil etmişdir.[3] 2016-cı ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2017-ci ilin yanvar-mart aylarında sənaye məhsulunun həcmi 1,3%, kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 3,3%, nəqliyyat sektorunda yük daşınması 1,5%, informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 3,1%, pərakəndə əmtəə dövriyyəsi 1,7%, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlər 2%, ixracın həcmi 1,1%, əhalinin gəlirləri 1,2% artmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin hər yeni müəssisəsinin açılışında iştirak etməsi, müəssisənin iş prosesi ilə tanış olması muxtar respublikada sahibkarlıq fəaliyyətinə verilən dəstək, göstərilən diqqət və qayğının əyani təzahürü, sahibkarlıq fəaliyyətinin artırılmasına isə bir işarədir. Bu ənənəni davam etdirən muxtar respublika rəhbəri fikrini belə ifadə edir: “ İndi bizim qarşımızda bir vəzifə var. Oda sahibkarlıq strukturlarında fəaliyyəti genişləndirməklə ölkəmizin, eləcə də muxtar respublikamızın iqtisadi qüdrətinin artırmaqdan, bununla yanaşı, əhalinin rifah halını daha da yaxşılaşdırmaqdan ibarətdir.” [3] Deməli, daha yaxşı və firavan həyat üçün sahibkarlığın inkişaf etdirilməsinin əhəmiyyətin dərindən anlayaraq hər sahibkar üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirməlidir. Ümumiyyətlə, iqtisadi və sosial inkişafın əsas lokomotivi olan sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafı və stimullaşdırılması ölkənin gələcək sabit inkişafında, həmçinin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasınıda əsaslı mövqe tutmasına tam təminatcı olacaqdır. [1] Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|