idealizmin müxtəlif formalan var. Məsələn,
obyektiv
idealizm
adlanan cərəyan real aləmin insandan asılı olmayaraq
mövcud olduğunu təsdiq edir və göstərir ki, onun əsasında ağıl,
dünya ruhu durur (Platon, Hegel və b.).
Subyektiv idealizm
isə
hesab edir ki, maddi dünya insandan asılı olmayaraq mövcud
ola bilməz, bütün əşyalar insanın subyektiv dərketmə
qabiliyyətinin, onun düyğu və qavrayışlarının məhsuludur.
Mövcud olmaq - insanın hiss üzvləri tərəfindən qavranılması
deməkdir.
Fəlsəfi materializm də öz tarixində bir çox mərhələlərdən
keçmişdir: qədimdə olmuş «sadəlövh materializm», mexaniki,
metafizik və nəhayət, dialektik materializm (marksist fəlsəfə).
Marksistlərin fikrinə görə dialektik materializm təbiətin,
cəmiyyətin və təfəkkürün ən ümumi qanunlarını, materiya və
onun mövcud olma formalarını, materiya və şüur arasındakı
qarşılıqlı münasibəti öyrənir.
Marksizmin yaradıcılarından biri olan F.Engelsin fikrincə
fəlsəfənin əsas məsələsi şüurun materiyaya, ruhun təbiətə olan
münasibətidir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, fəlsəfi
problemlərin bütün zənginliyini «fəlsəfənin əsas məsələsi»nə
müncər etmək, hətta ona bağlamaq doğru deyil. Materializm və
idealizm müxalifətinə qarşı neytral problemlər olduqca çoxdur.
Fəlsəfədə həmişə ən əsas problem rasionalizm (ağıla
əsaslanmaq) və onun əksi olan irrasionalizm arasındakı
müxalifət olmuşdur. Yalnız rasiona- lizmdə materializm və
idealizm müxalifətinin mənası var, irra- sionalizmdə belə
müxalifət yoxdur.
Dostları ilə paylaş: 
