1.3.
Hissi idrak və onun əsas formaları
İdrak - öyrənilən şeylərin hiss üzvlərinin köməkliyi ilə insan
tərəfindən əks etdirilməsindən başlayır. Əl-Fərabi deyirdi:
«Hissiyyat sahəsi - yaradılan dünyadır. Yaradılandan və hökmdən
yüksəkdə olan (yəni ilk Varlıq - Y.R.) həm hissiyyatdan, həm də
ağıldan gizlidir. Lakin onun gizliliyi onun açılmasından
fərqlənmir, belə ki. Günəşin qarşısı bir az tutulanda o xüsusən
aydın görünür və gözü qamaşdırmır...»."“ İnsanın hiss üzvləri
nəinki bir-biri ilə əlaqədardır, həm də qarşılıqlı olaraq bir-birinə
nəzarət edir. Hissi idrak müəyyən formalarda baş verir.
Duyğu,
Xarici aləmin əşya və hadisələri insanın hiss üzvlərinə
təsir göstərərək, müxtəlif duyğular yaradır: işıq, forma, bərklik,
iy, dad və s. Ayrılıqda götürülmüş hər bir duyğu insanın şüurunda
bütöv əşyanın bəzi xüsusiyyətlərini, tərəflərini əks etdirir. Duyğu
- ən sadə hissi obrazdır. Əksolunmanın hissi mərhələsində
psixikası olan heyvanlarda onların fiziologiyası ilə müəyyənləşən
birtərəfli obrazlar formalaşır. Müxtəlif növlərə mənsub olan
orqanizmlərdə, onların təşkil olunmasından, hiss üzvlərindən,
tələbatlarından və s. asılı olaraq eyni orijinalın (əşyanın) obrazı
oxşar olduğu kimi, həm də tamamilə müxtəlif ola bilər. Lakin
insanlarda mücərrəd təfəkkür səviyyəsində belə birtərəflilik
aradan götürülür.
Yalnız duyğulara əsaslanan fəlsəfə insan biliyinin səbəblərini
izah edərkən çox böyük çətinliklərə rast gəlir.
Qavrayış
ətraf mühit haqqında seçmə informasiya verməkdir.
Bu özlüyündə fəal prosesdir və belə fəaliyyət nəticəsində yaşayış
üçün əhəmiyyətli olan modellər seçilir və quraşdırılır.
Dostları ilə paylaş: | 
