Elmi redaktor: Rəyçilər: Qurbanzadə A. A. coğrafiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
fızəsi ilə əlaqədar rekultivasiya tədbirlərinin görülməsi məqsədəuyğundur. 12. Salyan—Neftçala iqtisadi-ekoloji rayonuna Salyan və Neftçala inzibati rayonlarının əraziləri daxildir. Burada məhsuldar qüvvələrin inkişafı üçün böyük mineral-xammal ehtiyatları cəmlənmişdir. Rayonun sənaye kompleksinin formalaşmasında neft, təbii qaz, yodlu-bromlu su, duz ehtiyatları, isti yeraltı sular, bir sıra tikinti materiallan böyük əhəmiyyətə malikdir. Xəzər dənizində və Kürün aşağı axarında qiymətli balıq növlərinin mühüm sənaye ehtiyatı vardır. Lakin son illər bu ehtiyatlar xeyli azalmışdır. İqtisadi-ekoloji rayonda istehsal olunan sənaye məhsulunun 80 faizini neft-qaz, yüngül sənaye, plastik-kütlə məmulatları, yod- brom və s. təşkil edir. Salyan-Neftçala iqtisadi-ekoloji rayonunda sənayenin bir çox sahələri üzrə ənənəvi əmək vərdişlərinə malik əmək ehtiyatları artıqlığı əmələ gəlmişdir. Bunlar da vaxtilə burada fəaliyyət göstərən kimya, yüngül sənaye, maşınqayırma və metal emalı müəssisələrində çalışanlardır. Hazırda həmin müəssisələrin fəaliyyət göstərməməsi ilə əlaqədar işsizlik artmışdır. İqtisadi-ekoloji rayonun tərkibində olan iki şəhər və ondan çox şəhər tipli qəsəbələrdə əhalinin məşğuliyyəti üçün sənaye müəssisələrinin azlığı, yaxud da bəzilərində heç olmaması əhalinin iş ardınca başqa yerlərə getmələrinə səbəb olmuşdur. Bu deyilənləri nəzərə alaraq iqtisadi-ekoloji rayonda yerli təbii və iqtisadi potensialdan istifadə etməklə yeni sənaye sahələrinin yaradılması məqsədəuyğundur. Bununla əlaqədar iqtisadi-ekoloji rayonda az metal- tutumlu maşınqayırma, kimya və neft-kimya, yüngül sənayenin gələcək inkişafı üçün əlverişli imkanlar çoxdur. Salyan-Neftçala iqtisadi-ekoloji rayonunun formalaşmasında mühüm rol oynaym neft-qaz ehtiyatlannın hasilatı nəticəsində rayonun bəzi yerlərində ekoloji mühit pisləşmişdir. Burada təxminən 100 hektara yaxın torpaq korlanmışdır. Bu torpaqlarda rekultivasiya tədbirlərinin görülməsi ekoloji şəraitin yaxşılaşdmlmasına imkan yaradar. İqtisadi-ekoloji rayonun ərazisində ekoloji gərginliyi ən çox Kür 149 çayı və Xəzər dənizi yaradır. Son dövrlər Kür çayının tez-tez daşması rayonun yaşayış məntəqələrinə böyük ziyan vurur. Xəzər dənizinin səviyyəsinin qalxması nəticəsində sahil zonasında yerləşən balıqyetişdirmə zavoduna böyük ziyan dəymişdir. Ərazidə olduqca gərgin vəziyyət yaranmışdır. Neftçala rayonunda 30 min hektardan çox ərazi zərər çəkmişdir. Su altında qalmış balıq zavodunun fəaliyyəti dayanmaqla çoxlu işsizlik yaratmışdır, ərazinin torpaqlan tamamilə yararsız hala düşmüşdür [3]. Beləliklə, iqtisadi-ekoloji rayonun bütün təbii və iqtisadi potensialmdan səmərəli istifadə edilməsi rayonun və eləcə də ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına müsbət təsir göstərər, əhalinin yerlərdə dağınıqlığını təmin edər. Yaranmış ekoloji problemlərin həlli rayonun iqtisadi inkişafmda mühüm rol oynayır. 13. Mil iqtisadi-ekoloji rayonunun tərkibinə İmişli inzibati rayonu daxildir. Bu iqtisadi-ekoloji rayonun gələcək inkişafı və formalaşmasında İmişli rayonunun zəngin mineral-xammal resursları mühüm rol oynayır. Əlavə olaraq onu da qeyd etmək istərdik ki. Aran iqtisadi rayonunun cənub — qərbində yerləşən bu rayonda sənaye sahələrinin inkişaf etdirilməsi ətraf rayonların əhalisinin həmin sahələrdə işləməsinə imkan yaradar. İqtisadi-ekoloji rayonun Mil düzündə zəngin neft ehtiyatına malik Muradxanlı mədəni 1977-ci ildə istifadəyə verilmişdir. Yatağın mərkəzi hissəsində qazılmış 58 nömrəli istismar quyusu sutkada 500 tondan artıq neftlə fontan vururdu. Bu yataq elə bil təcrübə mənbəyi oldu. Bundan əvvəl balta vulkan çuxuruna çatan kimi sahə perspektivsiz sayılırdı və qazma işləri dayandırılırdı. Muradxanlı yatağının istifadəyə verilməsi oxşar sahələrdə bütün Mərkəzi və Qərbi Azərbaycanda kəşfiyyat işlərini artırmağa imkan verdi. Hazırda İmişli rayonunda neft hasilatı davam edir, ildə 30 min tondan artıq neft istehsal olunur. Neft-qaz çıxarma sənayesinin iqtisadi- ekoloji rayonda inkişaf etdirilməsi gələcəkdə bir çox yeni istehsal və infrastruktur sahələrinin inkişafma imkan yaradar. Bundan başqa rayonun ərazisində tərkibi mineral duzlarla zəngin olan yeraltı isti su ehtiyatları vardır. İstiliyi 90°C-yə çatan bu sular- 150 dan müalicə üçün məişətdə, istixana təsərrüfatlarında geniş istifadə etmək böyük iqtisadi effekt verər. Mil iqtisadi-ekoloji rayonu zəngin tikinti materiallarına malikdir. Burada mişar daşları, çınqıl və qırma daşlan nəinki rayonun öz daxilində, hətta ölkənin bir çox başqa rayonlarında da istifadə üçün çox əhəmiyyətlidir. Bəhramtəpədə böyük çınqıl-qum karxanası, rayonun sosial-iqtisadi inkişafında, əhalinin işlə təmin edilməsində mühüm rol oynaya bilər. Burada gələcəkdə istehsalın sürətlə inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar müxtəlif tikinti materiallarına tələbat artacaqdır. Bu tələbatı ödəmək üçün və əhalini işlə təmin etmək məqsədilə rayonda yeni tikinti materialları istehsal edən sənaye müəssisələrinin yaradılması çox mühüm məsələlərdən biridir. Ölkənin su təsərrüfatına xidmət edən sahələrin, hazır blok hissələri istehsal edən müəssisələrin, dəmir-beton məmulatı zavodlarının tikintisi, ölkənin üzüm plantasiyalarının tələbatını ödəmək üçün dəmir-beton dirəkləri istehsal edən zavodların tikintisi iqtisadi və sosial cəhətdən çox əhəmiyyətlidir. Bundan başqa iqtisadi-ekoloji rayonun ərazisində fəaliyyət göstərən sənayenin digər sahələrinin təkmilləşdirilməsi və yeni sahələrin, xüsusilə rayonun iqtisadi profilinə uyğun maşınqayırma və metal emalı sənayesinin inkişafı məqsədəuyğundur. Mil iqtisadi-ekoloji rayonu ölkənin intensiv kənd təsənüfatı inkişaf etdiyi və əhalinin çox məskunlaşdığı ərazi daxilində yerləşdiyi üçün burada ekoloji problemlərin həll edilməsi vacib məsələlərdən biridir. Xüsusilə rayonda hasilat sənayesinin inkişaf etdirildiyi sahələrdə korlanmış torpaqlarda rekultivasiya tədbirlərinin yerinə yetirilməsi ekoloji gərginliyin azalmasına şərait yaradır. Yeni yaradılacaq sənaye sahələrində ekoloji standartlara cavab verən texnoloji avadanlıqların qu- mlması gələcəkdə yarana bilən ekoloji problemlər minimuma endirilə bilər. Havanın və torpaqlann çirklənməsinin qarşısını alar. 14. Lənkəran-Cəlilabad iqtisadi—ekoloji rayonunun tərkibinə Lənkəran, Masallı və Cəlilabad inzibati rayonları daxildir. Xüsusi olaraq qeyd etmək istərdik ki, hələ sovet hakimiyyəti dövründə Lənkəran iqtisadi-coğrafi rayonunun iqtisadiyyatında bu rayonların 151 Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|