Elmi redaktoru: Coğrafiya elmləri doktoru, prof. N. A. Babaxanov
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnsanŞünaslıq
- Ərzaq məhsullarının dayanıqlı təhlükəsizi! modeli
- Ağazeynal A.Quvbanzadd (P) ƏRZAQ TƏHLÜKƏSİZLİK: QLOBAL STRATEGİYASI VƏ DAYANIQLI İNKİŞAFI
- Dünya əhalisinin ərzaqla təminatı
İnsanŞünaslıq 1. Qeyri taxıl bitkiləri 2. Taxıl bitkiləri 3. Heyvandarlıq məhsulu 4. Balıq məhsulu 5. Kənd təsərrüfatının ümumi məhsulu 6. Satış məhsulu 7. Heyvandarlıq üçün yem 8. Məhsulun təmiz həcmi 9. Bir adam üçün qida 10. Bir adamın heyvan məhsulundan istifa- dəsi 11. Bir adam tərəfindən proteinin istifadəsi 12. Bir adam tərəfindən kalorinin istifadəsi 13. Əhali I. İnsan üçün qidanın həcmi II. Heyvan üçün yemin həcmi III. Kənd təsərrüfatı məhsul emalında itkilər IV. Proteinin miqdarı V. Kaloriliyin miqdarı Ərzaq məhsullarının dayanıqlı təhlükəsizi! modeli Dünya ölkələrinin bütövlükdə ərzaq təhlükəsizliyi əhalinin artmaqda olan tələblərinin təmin edilməsi üçün ərzaq məhsullarının regionlar üzrə istehsal edilməsi ilə əlaqələndirilir. FAO təqdim etdiyi məruzələrə görə ərzaq məhsullarının planetar eh- tiyyatları ötən ilin məhsulunun dünya üzrə istehsalından 17-20% az olmalıdır. Milli səviyyədə ərzaq təhlükəsizliyi konsepsiyası ərzaqla öz-özünü təmin etmək deyildir. Ölkə öz tələbatı və ehtiyatlarını kifayət qədər məhsul istehsal etməlidir, imkanı olmasa, ərzaq məhsullarını idxal etmək imkanına malik olmalıdır. Tədqiqatlar göstərir ki, milli və regional blokunda ərzaq təhlükəsizliyi vacibdir, lakin bütün əhalinin ərzaq təminatı üçün kifayət deyildir. Ərzaq təhlükəsizliyinin ölkənin öz daxili imkanları səviyyəsində təminatı, əhalinin hər bir nəfərinə düşən gəlirlə bilavasitə bağlıdır. 135 Ağazeynal A.Quvbanzadd (P) ƏRZAQ TƏHLÜKƏSİZLİK: QLOBAL STRATEGİYASI VƏ DAYANIQLI İNKİŞAFI Q loballaşma şəraitində beynəlxalq ərzaq təhlükəsizlik münasibət- lər konteksindən təhlil edib belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, ölkələr arasında insanların ərzaq məhsullarınaa olan tələbatında tarazlı- ğın pozulması və mövcud gərginliklərin baş verməsi siyasəti mövcuddur. Bütün bunlarla əlaqədar milli və beynəlxalq səviyyədə ərzaq təhlükəsizliyi probleminə ABŞ, Yaponiya və Avropa Birliyi dövlətlərinin siyasi rəhbərliyi tərəfindən maksimum diqqət yetirilir. Beləliklə, inkişaf etmiş dövlət dünyada formalaşan "qlobal ərzaq qanunları" prosesinin bilavasitə iştirakçiları olmaqla bu prosesdən öz milli maraqlarının müdafiə edilməsi,naminə bəhrələnirlər. Praktika göstərir ki, inkişaf etmiş dövlətlərdə "insan-ərzaq" təhlükəsizliyi siyasəti və strategiyası iki konsepsiyanın tətbiqi ilə şərtlənir. Bunlardan birincisi, ASK-nin inkişafında tarazlı meyillərin gücləndirilməsinə əsaslanan klassik model hesab edilir və daha çox ABŞ, Fransa və Böyük Britaniyanın aqrar iqtisadiyyatında tətbiq edilir. İkincisi, kənd təsərrüfatında proteksionist siyasətin reallaşdırılması ilə səciyyələnir və bir qayda olaraq Kanada, İsveçrə, Yaponiya və Avropa Birliyi ölkələrində tətbiq edilir. Bu dövlətlərdə innovasiya siyasəti aqrar sektorda mütərəqqi texnologiyaların tətbiq edilməsi istiqamətləndirilir. InsanŞünaslıq Ölkələr Ərzaq məhsullarını ixrac edən ölkələr Ərzaq məhsullarını idxal edən və ərzaqla özünü təmin edən ölkələr Əhalisinin 15%-dən çou aclıq keçirən ölkələr inkişaf e t m i ş ölkələr tam ərzaqla təminatlı -ı müxtəlif qidalanma təminatı movduddur inkişaf etməkdə olan ölkələr О о о о Əsas ərzaq məhsulları (ət və ya digər məhsullar) əsas qida məhsulu düyü о о о о Ərzaqərzaq düyü əsas ərzaq buğda əsas ərzaq qarğdah əsas ərzaq giləmeyvə O ■ O O • O + + + + Ərzaq ərzaq-düyü əsas ərzaq buğda əsas ərzaq qarğdah əsas ərzaq giləmeyvə əsas ərzaq paxlalı bitkiləri Dünya əhalisinin ərzaqla təminatı "Üçüncü dünya" adlandırılan inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ərzaq təhlükəsizliyi konsepsiyası özünəməxsus spesifik xüsusiyyətlərlə şərtlənir. Bu konsepsiya daha çox həmin ölkələrdə milli kənd təsərrüfatı sektorunda iqtisadi artım və canlanma meylilərinin yaradılmasına və iqtisadiyyatın aqrar ərzaq kompleksində ixrac bazasının inkişaf etdirilməsinə istiqamətlənir.İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə bu proses o məhsulların bazasında formalaşır ki, həmin məhsulların ixracında yüksək gəlirli- lik təmin edilsin. Bundan əlavə sözü gedən ölkələrdə ərzaq təhlükəsizliyi probleminin önəmliliyi onunla şərtlənir ki, sosial-iqtisadi vəziyyətin kifayət qədər böhranlı tendensiyalarla şərtlənməsi əhalinin təminatlı şəkildə ərzaq əldə etməsinə imkan vermir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyətində xroniki ərzaq çatışmamazhğı, normal qidalanmanın mümkün olmaması və aclıq özünü tam kəskinliyi ilə büruzə verir. Bu ölkələrdə ərzaq məhsullarının çatışmazlığı təkcə gəlirlərin səviyyəsinin aşağı olması ilə deyil, həm də digər böhranlı tendensiyaların möcudluğu, o cümlədən kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsinin eroziya və şoranlaşma səbəbindən azalması qida məhsullarının saxlanması və daşınması ilə bağlı mövcud müvafiq infrastrukturun zəif inkişaf etməsilə sıx əlaqədardır. 159. Изменение социально-классовой структуры общества во условиях его трансформации. Харьков. 1997. с.237. 137 = - Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|