Elmi, təhsili heç vaxt unutmayan bir

ANA SƏLAHİYYƏTİ...
Lap qədimlərdən belədir: elin ağsaqqalı və ağbirçəyi olub. Ağsaqqallar ruzi gətirən, ağbirçəklər ruzi qoruyan, ocaq yandıran olub. El dilində daşlaşmış bu adi sözlərin nə qədər dərin mənası var. Bu dərinliyin əsas cəhəti isə ağsaqqal-ağbirçək sözlərinin ayrılmazlığıdır. Onlar tərəzinin iki gözü kimi düzlük və halallıq göstəricisi olublar. Elin müşküllərini, dərd-sərini birgə həll ediblər. Toyda və hüzrdə başbilənliyi birgə ediblər. Toy-düyünə xeyir-duanı birgə veriblər.

Bugünkü ölkəmizi də mən bir el misalında görürəm: amma indi həm ağsaqqallıq, həm də ağbirçəklik özünəməxsus forma alıb. Böyük ağsaqqal - ölkə rəhbəridir. Ata-babaların böyüklük səlahiyyətini ərənlər, ağsaqqallar el adət və qaydaları ilə icra ediblər. İndiki ağsaqqallıq isə qanunlarımız, Konstitusiyamız üstündə həyata keçirilir. Əslində qanunlar da təzəlik deyil, elin iradəsi və insafıdır. Bu iradə yaddaşlarda yaşamaqdan başqa kağızda da rəsmiləşib. Bu da zəmanə ağsaqqallığının özəlliyidir.

Bəs ağbirçəklik haradadır? Ağbirçəklik indi ölkə qadınlığının ümumi iradəsidir. Bu iradə ölkədəki qadın hərəkatında və qadın qurumlarındadır. Amma bundan da irəlidə bizim ailələrimizdir. Hər bir ailə - anaların yandırdığı ocaqdır. İndiki evdə əsas sima qadındır. Ona görə də indi ağsaqqal-ağbirçək sözləri bir qədər az işlənir. Onların el məişətindəki vəhdəti bu gün bəlkə də yoxdur. İlk növbədə ona görə ki, kişilər işdə-gücdədir, kabinetdədir, sexdədir. Amma analar harada olursa-olsun, onlar həmişə evdədirlər, ailəni yaşadan və qoruyandırlar. Mən feminist deyiləm. Bunları da bir ana kimi yazıram, ətrafdakı, bizimlə birgə çalışan saysız-hesabsız qadınları müşahidə etdiyimə görə yazıram. Qadınlar nə qədər çətin işlərdə işləsələr də, bunlara nə qədər vaxt sərf eləsələr də, əsas qayğıları ailədir, övladdır, ocaqdır. Qadının ailəyə bağlılığını vaxtla da ölçmək olmaz: əsas onun mayasıdır, təbiətidir. Qadının bu təbiəti isə ailə ilə, övlad yetişdirməsi ilə bağlıdır.

Əslində cəmiyyətdə övlad dünyaya gətirib böyütməkdən daha qlobal məsələ yoxdur. Geniş baxanda bütün ölkə və onun qalan qurum və sahələri də bu işdə köməkçidir. Bağça da, məktəb də, ali təhsil də, elm və mədəniyyət də, fabrik və zavodlar da bu hədəfə xidmət edir. Digərləri də elə. Ona görə bütün dünyada qadınların rolunun artımı hiss olunur. Feminist hərəkatlar bunun üzdə olan hissəsidir. Ən mühümü başqa cəhətdir. Cəmiyyətləri idarə edən səlahiyyətli adamlar arasında qadınların sayı artır: siyasətdə, iqtisadiyyatda, elmdə, mətbuatda bunu hər addımda görüb duymaq olar. Bizim ölkəmiz də istisna deyil: hökumətdə, nazirliklərdə, Milli Məclisdə qadınlarımız fəaldırlar. Qadın hərəkatımız da mühüm işlərlə məşğuldur.

İrəlidə isə bizim qadınlığı daha məsul bir hadisə gözləyir: prezident seçkiləri. Bəli, seçkilərdən danışmaq istəyirəm. Adətən ailə problemləri və seçkilər uzaq şeylər kimi görünür. Amma məncə, belə deyil. Axı prezident seçkilərinə də ağsaqqal seçkisi, ən böyük ağsaqqala səlahiyyət səsverməsi kimi baxmaq olar. Ölkəni də böyük bir ailə ocağı kimi görmək olar. Bizim Azərbaycanımız isə həm ölçü, həm də əhali sayına görə elə də böyük deyil. Əgər belədirsə, ölkə ocağının sahibi olan qadınlar seçki prosesinə necə laqeyd qala bilər? Məncə, qala bilməz və qalmamalıdır.

Anaların əsas qayğısı nədir? Ölkədə sülh, əmin-amanlıq olsun. Balaların sabahı üçün işıq və ümid yeri olsun. Evlərimizdə ruzi və bolluq olsun. Balalarımız sağlam olsunlar, yaxşı məktəblərdə təhsil alsınlar. Ölkədə və məişətdə yaşayış rahat, gözəl olsun. Ali təhsil almaq, iş yeri tapmaq imkanı olsun. Bunlar bizim həyatımızın mənası olan balalarımıza lazımdır, bizim onların ərsəyə gəlməyindən fərəhlənə bilməyimiz üçün lazımdır. Ölkədə bütün bunların uğurlu həllinin əsası da məhz seçkilərdə qoyulur. Bu mənada qadınlığın seçki prosesində fəal iştirakı elə övladlarımızı himayə etməyin ən etibarlı yoludur. Amma bunun üçün biz fəal mövqe tutmalı, seçki prosesini diqqətlə izləməli, ana arzularımıza uyğun olan namizədi himayə edib dəstəkləməliyik, doğru, uzaqgörən seçim etməliyik.

Seçki prosesinə start verilən kimi sağdan və soldan müxtəlif avazlar, sözlər və mülahizələr eşidilir. Bunların içində doğru mövqe tutmaq üçün biz analara nə lazımdır? Həmişəki kimi qadın təcrübəsinə, sağlam düşüncəyə üstünlük vermək. Qadının sağlam düşüncəsi isə gurultulu, emosional, şirnikləndirici sözləri xoşlamır, ancaq real əməllərə, işlərə, öz həyatında gördüyü nəticələrə inanır. Belə etimadı doğruldan namizəd kimdir? Əlbəttə, Ulu öndərimizin layiqli varisi İlham Əliyev! Məncə, onun son beş illik prezidentliyi dövründə öz dolanışığının yaxşılaşdığını hiss etməyən bir adam tapılmaz, ona görə ki, gənc Prezidentimiz sözlərin və bəyanatların yerinə konkret fərman və sərəncamlar verib, konkret işlər görüb. İnanmıram ki, son beş ildə maaşı, pensiyası, dolanışıq səviyyəsi artmayan bir adam tapılsın. İnanmıram ki, doğma ölkəmizin hər yerində gedən təzələnmə, abadlıq, quruculuq işlərini şəxsən hiss etməyən, fərəhlənməyən bir adam tapılsın. Məncə, ana və qadın meyarı ilə yanaşsaq, ən yaxşı, ən islahatçı siyasət elə budur. Bu, İlham Əliyevin real dəyişikliklər siyasətidir.

Ağbirçəklərimiz üçün bu, pensiyaların artmasıdır, Şəhid anaları, veteranlarımız, Qarabağ əlilləri üçün dövlət tərəfindən verilən yeni güzəştlərdir. Ağbirçək və ağsaqqallarımız, ahıllarımız son bir-iki ildə Bakımızda yaradılan yeni parklarda və istirahət yerlərində dincələ bilirlər. Bütün bunlar da əməli işlərin, Prezidentimizin ölkənin simasını təzələmək planlarının real nəticəsidir. Bunları hamı və hər gün görə bilər: evdə də, işdə də. Şəhəri gəzəndə də, qonaq gedəndə də müşahidə edə bilər. Bir müddət əvvəl televiziyada əlil veteranlarımıza verilən şəxsi avtomobilləri gördük. Bu, böyük qayğı və böyük qiymətdir. Bir neçə il əvvəl biz özümüzü lap kasıb bir ölkədə hiss edirdik. Amma sərvətlərin, torpağın, insanların qədrini biləndə, daş da çiçək açırmış.

Azərbaycanın rayonlarında tez-tez oluram. Oradakı qəsəbələrimizin 1960-cı illərə xas bir görkəmi vardı, illərlə biz bu görkəmə öyrəşmişdik. Amma indi Bakıdan çıxan kimi nəinki qəsəbələri, hətta magistral yolların kənarlarını da tanımaq olmur. Hər şey sökülüb-tikilir, təzələnir, yeni bir görkəm alır. Xüsusilə rayon mərkəzlərimizin son əlli illik sabit memarlıq görkəmi tamam dəyişir. Bunlar ölkəmizin öz tarixində yeni bir keyfiyyət mərhələsinə qalxdığından xəbər verir. Bütün bunların memarı, müəllifi Prezidentimizin özüdür, onun Vətənin çiçəklənməsini tələskənliklə gözləyən ürəyidir.

İlham Əliyev bölgələrə tez-tez səfər edir. Bu səfərlərin proqramları telekanallarda kifayət qədər işıqlandırılır. Ölkə rəhbəri vəziyyətlə tanış olduqdan sonra yeni təmir-tikinti obyektlərinin, parkların, xəstəxanaların, məktəblərin, olimpiya saraylarının açılışında olur. Sonra isə o, gələcək tikintilərin layihələri ilə maraqlanır, maket və layihələrə baxır. Mən nəyi demək istəyirəm: Prezidentimiz işinin çoxluğuna baxmayaraq, tikinti ilə bağlı bütün obyektlərin layihə-smeta sənədlərinə, inşaat yerinə belə, şəxsən özü baxır. Qeydlərini, təkliflərini deyir və onların reallaşmasına nəzarət edir. Bu, bir təsadüf, ənənə deyildir. Bu, İlham Əliyevin real quruculuğa, ölkənin simasının təzələnməsinə və modernləşməsinə yönələn siyasətinin əməli bir məqamıdır. Bu məqam əsas şeyi bizə əyani göstərir: Prezidentimiz zəhmətkeşdir, qurucudur, siyasəti də konkret işləri başlamaq, davam etdirmək və sona çatdırmaq kimi başa düşür. Bu, bizim ölkəyə, xalqa, başlıcası isə övladlarının və deməli ölkənin gələcəyi ilə nəfəs alan analarımıza lazım olan ən doğru və ən səmərəli siyasətdir.

Ölkə qadınlarını ən çox maraqlandıran məsələ, ilk növbədə dolanışıq, ailə büdcəsi ilə bağlı məsələlərdir. Bu sahədəki vəziyyəti hər gün dükan-bazarda, hər gün mətbəxdə olan analardan yaxşı heç kəs bilməz. Mən öz müşahidələrimdən deyə bilərəm ki, son illərdə bu sahədə vəziyyət yaxşılaşıb. Bu yaxşılaşma bir neçə istiqamətdədir. Bunlardan biri Prezidentimizin əvvəlki seçkilər öncəsi verdiyi vədlərini tam həcmdə yerinə yetirməsidir. Ölkədə yarım milyondan artıq iş yeri açılıb. Bu, bir o qədər ailənin büdcəsinə əlavə maddi gəlirlərin daxil olması deməkdir. Hər ailəni dörd-beş nəfərlik saysaq, bu, üç milyona yaxın vətəndaşın büdcəsində artım deməkdir. Mən quru rəqəmlərdən istifadə etmək istəmirəm. Ailələrin dolanışığındakı yaxşılaşmanı hər bir ailə şənliyində, xeyir-şər süfrələrində də görmək olar. Yaşlı nəsillərin nümayəndələri, hətta israfçılıq hallarından gileylənirlər, çünki onlar çörək-bərəkət imtahanını və sınağını görüblər.

Tanrı bizim ocaqlarımızı, evlərimizi belə sınaqlardan uzaq eləsin. Süfrəmizdəki bolluq xalqımızın öz zəhmətinin, iqtisadiyyatımızın tərəqqisinin nəticəsidir. Amma biz, qiymətlərin artması barədə mətbuatdakı və məişətdəki söhbətləri də eşidirik. Bunun bir ucu dünyadakı iqtisadi gedişatla, qiymətlərdəki artımla bağlıdır. Yanacağın, buğdanın bahalaşması hər şeyə təsir göstərir. Lakin Prezidentimizin rəhbərliyi ilə hökumət qiymətlərlə bağlı tədbirlər görür. Xüsusilə pensiyaların və əmək haqlarının artırılması sahəsindəki tədbirlər davam edir, ölkə rəhbərinin hər rübdə bu barədə konkret sərəncamları çıxır, insanların qiymət artımı ilə itirdiklərini digər yolla kompensasiya etməyə çalışırlar. Çox təəssüf ki, aramızda hər şeydən istifadə etmək, qazanc götürmək istəyən adamlar da var...

Əsas odur ki, son beş ildə cəmiyyətimiz irəliyə doğru böyük bir addım atıb. Bu addımda Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin uzaqgörən neft strategiyasının xüsusi yeri var. Dünyadakı iqtisadi proseslər, xüsusilə yanacağın qiymətlərinin artımı bizim maliyyə sistemini sabitləşdirir və ölkənin artan ehtiyaclarını ödəməyə kömək edir. O biri tərəfdən, yerli sənaye, tikinti sahəsində də böyük irəliləyiş var. Bu sahələr büdcəyə yardım etməklə yanaşı, ailələri də yeni iş yerləri və gəlirlərlə təmin edir. Xidmət sektorunda da iş yerlərinin sayı artır və bu, iqtisadi çiçəklənmənin əlamətlərindən biridir.

İndi 1990-cı illərin ağır sosial böhranı, işsizliyi və inflyasiyası şükür ki, keçmişdə qalıb. O illər məktəb, təhsil və səhiyyə sahələrindəki böhranlı hallar ümumi iqtisadi vəziyyətlə bağlı idi. Şagirdlər məktəbdən kütləvi şəkildə yayınır, ali məktəblərə sənəd verənlərin sayı isə azalırdı. Səhiyyədə ağır vəziyyət yaranmışdı. İndi belə hallar keçmişdə qalıb. Ailələrdə təhsilə maraq əvvəlki dövrlərdən də artıqdır. Elm sahəsinə gənclərin axını müşahidə olunur. Bütün bunlar sosial böhran illərinin sosial çiçəklənmə və kütləvi optimizmlə əvəz olunduğunu nümayiş etdirir. Təhsilə və elmə maraq gələcəyə inam və ümidlərin ən yaxşı ifadəsidir. Bu ümidlər bizim cəmiyyətdə, ev-ocaqlarımızda mövcuddur.

Bəli, sosial böhran aradan qalxıb. Amma sosial problemlərin hamısı yox. Mətbuat və telekanallar da bunlar haqqında danışırlar. Qaz, su və istilik təchizatı ilk baxışda xırda məsələlər kimi görünür. Amma onların həlli real həyatda böyük mürəkkəbliklərlə qarşılaşır. Qadınlar bu problemlərlə daha çox üzləşirlər. Sovetlərdən qalma sosial, kommunal təsərrüfat bütün postsovet məkanında böyük problemdir. Müstəqillik illərində Bakının əhalisinin surətli artımı paytaxtda bu problemləri daha da aktuallaşdırıb. Paytaxtdakı tikinti planları köhnə, vaxtı keçmiş mənzil fondunun sürətlə yeniləndirilməsinə imkan yaradır. Bakının qədim problemi olan içməli su məsələsinin həlli üçün Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin tikilməsi layihəsini Prezidentimiz şəxsən təsdiq etmiş və kifayət qədər maliyyə vəsaiti ayırmışdır. Bu gün Bakının uzun illər susuz qalan qəsəbələrinə su xətləri çəkilir. Bu xətlər evdar qadınlarımızın küllü miqdarda məişət qayğılarının ixtisarına, onların əməyinin yüngülləşməsinə kömək edəcəkdir. Su - həyatdır, deyiblər. Suyun bol olduğu ocaqda sağlamlıq və gümrahlıq olar, təmizlik və xoş ovqat hökm sürər.

Ana övladı dünyaya gətirən və böya-başa çatdıran təbii möcüzədir. Qədimlərdən bəri anaların əsas qüvvəsi doğulan övladlarının səhhətinə, onları müxtəlif təbii və sosial təhlükələrdən qorumağa yönəlib. Təsadüfi deyil ki, bu gün tibb elminin ön xəttində ana və uşaq həkimləridir. Yeni nəsli qorumaq, sağlam böyütmək indi bütün cəmiyyətin qayğısıdır. Mən deyərdim ki, bu gün analara qayğı Prezident və dövlət qayğısının əsas istiqamətidir.

Son illər yeni xəstəxanaların tikilməsi sahəsində böyük proqramlar həyata keçirilib. Tibbin müxtəlif sahələrinə dair böyük elmi mərkəzlər açılıbdır. Son illər səhiyyənin dövlət hesablı və özəl qolları paralel inkişaf edir. Çünki pullu səhiyyə azad cəmiyyətin ayrılmaz hissəsidir. Bu gün bölgələrdə də müxtəlif yeni tibb müəssisələri, müalicə-diaqnostika mərkəzləri tikilərək əhalinin istifadəsinə verilir.

Lakin heç kəsə sirr deyil ki, dağ və dağətəyi rayonlarda işsizlik problemi hələ də mövcuddur. Ona görə bu yerlərdə pullu tibbi xidmətin ayaq açması problemlər yaradır, hətta neqativ hallar doğurur. Bu yerlərdə hələ də uşaqların evdə doğulması hallarına rast gəlinir, hamiləlik uçotu kimi zəruri tədbirlərdən qadınlar şüurlu olaraq boyun qaçırırlar. Bu da şübhəsiz ki, maddi imkanlarla bağlıdır.

Ölkəmizdə qadın problemlərinə həssas olan böyük bir qüvvə də var. Bu, ölkənin birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevadır. O, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti kimi rəsmi, bir çox mədəni layihələrdə isə qeyri-rəsmi olaraq çoxmilyonlu Azərbaycan qadınlarının problemlərinin həllində yaxından iştirak edir. Ulu öndərin adını daşıyan fondun xətti ilə görülən işlər sırasında mən, məktəb tikintisi layihəsini onların ən mühümü hesab edirəm. Bu layihənin də miqyası onun təhsilə bağlılığındadır. Çünki evlərimizdə böyüyən uşaqlara məktəb qədər heç nə vacib sayıla bilməz. Həyata atılan körpənin ömrünün sonraki on ili məktəbdə keçir. Lakin bu, sadəcə illərin sayıdır. Birinci sinfə gedən uşağın bütün gələcək taleyi onun məktəbinə, buradakı təhsil şəraitinə və təhsilə bağlıdır. Ona görə məktəb özü müstəqil bir sahə olsa da, məktəb tikintisi sosial proqramlar içərisində öz əhəmiyyəti və nəticələrinə görə ən ciddi sosial proqramdır.

Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə yeni məktəblərin tikilməsi, ilk növbədə sosial infrastrukturu zəif inkişaf etmiş ərazilərdə həyata keçirilir. Belə bölgələrdə isə az təminatlı və cavan ailələr üstünlük təşkil edir. Hər bir gənc ana açılan yeni məktəblərə, onların müasir görkəminə balalarının gələcəyi ilə bağlı böyük ümidlərlə baxır. Axı paytaxt və bölgə həyatı arasındakı əsas fərq, ilk növbədə ümumtəhsil məktəblərinin səviyyəsində, onların gənclərə verdiyi biliklərdədir. Yaxşı səviyyəli orta məktəbi bitirən gənc, ali təhsil almadan da yüksək ixtisaslı fəhlə də, usta da ola bilir və çox zaman ali təhsilli mühəndislərdən pis yaşamır. Ona görə də bölgə məktəblərinə qayğı, onların yeni texnologiyalarla təchiz edilməsi ilə bağlı proqramların icrası, bir tərəfdən bölgələrin iqtisadi inkişafına, o biri tərəfdən isə ölkəmizin ümumi tərəqqisinə yönəlmişdir.

Bu gün ölkəmizdə sürətli bir modernləşdirmə xətti yeridilir. Həyatımızın, məişətimizin bütün sahələrində biz bunu hiss edirik. Nəqliyyat, rabitə şəbəkələri inkişaf etdirilir, avtomobil yolları, yeni-yeni körpülər tikilir və ən qısa müddətlərdə istifadəyə verilir. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanın modernləşmə siyasətinin əsas aparıcı yolu bizim orta ümumtəhsil məktəblərindən keçir. Orta təhsilin keyfiyyətini artırmaq, məktəblərin vəsaitlərlə təchizatını yaxşılaşdırmaq və müasirləşdirmək sahəsindəki işlər ölkəmizin modernləşdirmə tədbirlərinin bünövrəsi sayıla bilər. Bu sahədə islahatları şəhər məktəblərində də davam etdirmək lazımdır. Təhsilin maddi vəsaitlərlə təminatı işində bizim qayğılarımız çoxdur. Acığı, burada biz qabaqcıl ölkələrdən geri qalırıq.

Amma qabaqcıl qərb ölkələrində bu sahəyə həmişə böyük vəsaitlər ayrılır və onlarda gördüyümüz sosial-iqtisadi tərəqqi həm də bunun nəticəsidir. Məktəb təkcə bilik vermir. O, insanı formalaşdırır, onun mədəni səviyyəsini, vətəndaşlıq şüurunu müəyyən edir. Məktəb tərbiyəsinin əsas vəzifələrindən biri həyatda öz yerini tapmaq üçün mübarizəyə və zəhmətə hazır olan müstəqil şəxsiyyət tərbiyə etməkdir. Şagird artıq ilk siniflərdən bilməlidir ki, insanlar arasında onun yeri və hörməti təhsilə sərf etdiyi zəhmətdən, dərsləri mənimsəmə səviyyəsindən asılıdır. Belə formalaşan şəxsiyyət heç zaman xarici ölkə bazarlarına ümid bəsləməz, xaricə getdiyi təqdirdə belə, cəmiyyətin bərabər üzvü statusuna can atar. Məktəblərdə görülən işlərin vəziyyəti ölkənin on, iyirmi illik perspektivinin güzgüsü sayıla bilər. Boz, simasız, işlərini təkmilləşdirməyən, balalarımız qarşısında missiyasını anlamayan məktəb, sosial ətalət və reqres ocağı adlandırılmağa daha çox layiqdir. Məktəbin vəziyyəti, ilk növbədə orada çalışan müəllimlər ordusunun mövqeyindən, öz işinə münasibətindən asılıdır. Buna görə də müəllimlərimizə qarşı tələbkar olmalı, eyni zamanda müəllimlərə qayğı göstərməli, onların maddi vəziyyətini yaxşılaşdırmalıyıq. Bədbin, problemlər içərisində boğulan, öz ölkəsi barədə düşünməyə macalı olmayan müəllimlər bizim istədiyimiz nəticələrə nail ola bilməzlər.

Evi, ocağı yaşadan qadınlarımız bu gün hər şeyi görür, bilir, düzgün qiymət verməyi də bacarır. Ölkəmizdə hər şey ideal deyil. İmkanlarımız artdıqca, iddialarımız da artır. Bu gün Prezidentimiz ölkəmizdə neft sənayesi ilə yanaşı, qeyri-neft sektorunun da inkişaf etdirilməsinə xüsusi diqqət yetirir. Analarımız da istəyir ki, biz neftdən asılı olmayaq, xüsusilə bölgələrdə ənənəvi sənaye in­ki­şaf etsin. Böyütdüyümüz övladlar gedib yad ölkələrin tərəqqisi üçün yox, öz ölkəmiz üçün işləsinlər.

Yaxın beş-on ildə ölkəmizin vəziyyəti, onun necə yaşaması irəli­dəki Prezident seçkilərindən asılıdır. Bu günlərdə Ulu öndə­ri­miz Heydər Əliyevin yaratdığı Yeni Azərbaycan Partiyasının qurultayı oldu və qurultay yekdilliklə İlham Əliyevi növ­bəti beş il üçün prezidentliyə namizəd irəli sürdü. Ölkədəki di­gər ictimai təşkilatlar da İlham Əliyevin namizədliyini dəs­tək­lə­yir­lər. Onun namizədliyinə münasibətdəki yekdillik İlham Əliyevin siyasi kursuna xalqımızın inam və rəğbətini əks etdirir. El gözü tə­rə­zidir, deyirlər. Hesab edirəm ki, İlham Əliyevin xeyrinə ən yax­şı təb­liğat onun real işləridir. Bu işlər göz qabağındadır. Bu quru­cu­luq və yenilikçilik siyasətinin nəticələri uzaq dağ rayonlarında da, pay­taxtda da eyni dərəcədə aydınlıqla görünür.

Heç kimə sirr deyil ki, son illərdə Azərbaycanın bütün dün­yada nüfuz və hörməti qat-qat artıb. Ölkədəki iqtisadi tərəqqi, büd­cəmizin durmadan artması xarici ölkələrdə qibtə doğurur. İndi biz Cənubi Qafqazda böyük, strateji layihələri maliyyələşdirən re­gion lideriyik və bizimlə hesablaşırlar. Prezidentimiz Qarabağ tor­paq­larının sülh yolu ilə qaytarılması üçün öz xarici siyasətini da­vam etdirir.

Bu günlərdə Gürcüstanda baş verən hadisələr bir daha sübut et­di ki, Prezident İlham Əliyev bu istiqamətdə də çox müdrik bir si­yasət aparır. Bu siyasəti hər kəsdən əvvəl analar bəyənir və dəs­tək­ləyirlər.

2012-ci il.

MƏNƏVİYYAT TARİXİMİZİN ÖRNƏYİ
Görkəmli oftalmoloq alim Zərifə xanım Əliyeva haqqında düşüncələr
Yaranışdan bütün bəşər övladına məxsus ali bir duyğu doğulub köksümüzün altında göyərib boy göstərir. Zaman keçdikcə daha da əlvanlaşan, daha da müqəddəsləşən, hiss və düşüncələrimizə hakim kəsilən o duyğu ən dar məqamlarda ən yaxın köməkçimizə çevrilir. Həyatdan əlimizi üzəndə o duyğu əlimizdən tutur, inamımızı, istinadgahımızı itirəndə o duyğu bizim üçün inama, istinadgaha çevrilir. Nə vaxtsa o duyğunu Sevgi adlandırırıq. Mental yaddaşımız Leyli və Məcnun, Əsli və Kərəm, Yusif və Züleyxa, Tahir və Zöhrə, İlham və Fərizə misalında ilahi sevginin mükəmməl nümunələrini xatırlayır. Heydər Əliyev öz ömür-gün yoldaşı, mərhum akademik Zərifə xanıma olan sonsuz sevgisi və bu sevginin etirafi ilə mənəviyyat tariximizdə bütöv nəsillərə örnək ola biləcək bir sevgi rəvayəti də yaratdı.

Təməlində həqiqətin bərqərar olduğu bu rəvayətin bir qütbündə xalqın böyük oğlu Heydər Əliyev dayanırsa, digər qütbündə Azərbaycan qadınlığının mücəssəməsi Zərifə Əliyeva dururdu. Onun parlaq həyatı hadisələrlə və mənalı anlarla zəngindir. Məni isə ən çox düşündürən onun analıq fenomenidir. Balaca, zərif bir ana necə böyük bir qüdrət daşıya bilir. Dünyaya necə böyük insanlar bəxş edə, xalqın taleyində necə misilsiz iz qoya bilir. Analıq, doğrudan da təbiətin ən böyük möcüzəsidir! Analar həyatda ən çətin olan iki şeyə qadirdirlər: həm böyük tale, həm də böyük xoşbəxtlik bəxş edə bilmək qüdrətinə. Bu cəhətdən də Zərifə xanım nadir, unikal bir qadın idi.

Mən həyatda hər şeyin anadan miras olduğuna inanıram. Bu, bəlkə müasir görünməyə bilər. Amma mən analıq möcüzəsinə hər şeydən çox inanıram. Zərifə xanımın anası Leyla xanım da xoşbəxt taleli bir qadın idi. O, dörd övladın ilki idi. Bu dörd övladın hamısı həyatda istedadlı və xoşbəxt taleli insanlar oldu. Bir qızı Gülarə gözəl ifaçı və bəstəkar, iki oğlu - Tamerlan və Cəmil görkəmli tibb alimləri oldular. Lakin Zərifə xanımın taleyi onların hamısından nurlu və uğurlu oldu. Yəqin ona görə ki, ailənin ilki idi və valideynlərinin məhəbbət payının çoxu ona qismət olmuşdu.

Deyirlər ki, uşaqlıqdan qismət olan ana məhəbbəti insanı xoşbəxt edir. Zərifə xanımı anası da, görkəmli dövlət adamı və həkim olan atası da çox istəyirdi. Xalqın tarixində iz qoymuş bu ailə sovet dövrü Azərbaycan elitasının seçmə və tipik nümunəsi idi. Yüzlərlə bolşevik xadimləri kimi onların da yolu kənddən - Naxçıvanın Şaxtaxtlı kəndindən başlamışdı. Zərifənin atası da öz həkimlik fəaliyyətinə burada başlamış, ilk övladı da burada doğulmuşdu. Əziz Əliyevin İrəvan yaxınlığındakı kənddən başlayan həyatı demək olar ki, təkərlər üzərində keçmişdi. 1918-ci ildə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdiyi soyqırımı bu ailədən də yan ötməmişdi: onlar didərgin düşüb Naxçıvana, oradan isə Bakıya gəlmişdilər. 1923-cü ilin yayında Bakıya gələn Əziz Əliyev rus dilində çox yaxşı bilən savadlı bir gənc kimi, tanışların köməyi sayəsində dövlət işinə qəbul olunur və onun fasiləsiz yüksəlişi başlanır.

Bu yüksəlişin təməlində qızıl medalla bitirilmiş İrəvan gimnaziyasının təhsili dururdu. Təhsilə, elmə, müasirliyə maraq onun övladlarının da həyat yolunu təyin etdi. Kökləri bəy nəslindən olan Leyla xanım uşaqlarının təhsil və tərbiyəsi ilə özü məşğul olurdu. Əri isə Mədəni İnqilabın yorulmaz əsgərlərindən biri idi. Ali təhsil almaq üçün ona böyük maarifçi və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev maddi yardım etmişdi və bunun sayəsində o, Peterburq Hərbi Tibb Akademiyasına daxil ola bilmişdi. 1920-1930-cu illərdə isə Əziz Əliyev Azərbaycan maarifinə öz övladlıq borcunu qaytardı, maarif və səhiyyənin təşkilində var qüvvəsi ilə çalışdı. Ömrünün sonunda yenə səhiyyəyə qayıdan Əziz Əliyev bütün təcrübəsini gənc kadrların yetişdirilməsinə həsr etdi.

Stalin rejimi şəraitində partiya işçisi ilə peşəkar zabitin iş rejimi arasında elə bir fərq yox idi. Partiya Aparatında intizam hərbidən də yüksək idi. Evdə uşaqları Əziz Əliyevin üzünü ancaq gecələr görürdülər. Qalan vaxtlarda bu böyük insan bütün enerjisini işə verirdi. Bu zəhmətkeşliyinin sayəsində o, Azərbaycan Tibb İnstitutunun ilk rektorlarından biri, sonra isə Xalq Səhiyyə Komissarı oldu.

1920-1930-cu illərdə Azərbaycanda həkimlər çatmırdı, ona görə xalq arasında həkimlərin böyük nüfuzu var idi. Yeni Avropa tipli səhiyyə Azərbaycanda kütləvi epidemiyalara qarşı mübarizə edir, klinik müalicənin əsası qoyulur, uşaq ölümünün qarşısını almaq üçün böyük işlər görülürdü. Əziz Əliyev sonra bir sıra siyasi postlarda işləsə də, onun ailəsində tibb elminin nüfuzu yüksək olaraq qaldı. Balaca Zərifə də 30-cu illərdə orta məktəbdə oxuduğu vaxtlarda həkim olmaq, xalqına xidmət etmək haqqında düşünürdü. Bütün rəhbər partiya işçilərinin uşaqları kimi Zərifə də rus dilində oxumalı oldu.

Lakin ailədə ana dilində danışmaq və düşünmək ənənəsi möhkəm idi. Zərifənin anası Leyla xanım ana dilinin canlı daşıyıcısı idi. O biri tərəfdən ailə qaçqınlıq aqibətini yaşamışdı. Kənd kökləri, İrəvan dövrü ilə bağlı qohumlar və tanışlar daim bir-birini axtarıb arayır, görüşür, imkan olduqca kənddəki əqrəbaları ilə əlaqə saxlamağa çalışırdılar. Uşaqlıqda Zərifənin böyüdüyü ocaq nadir hallarda qonaqsız olurdu. Hamısının problemlərinin, xahişlərinin, umduqları yardımların sayı-hesabı yox idi. O zaman insanlar bununla fəxr edir, qohum və tanışlara yardımlarını əsirgəmirdilər. Bu xeyirxahlıq dərsini Zərifə də anasından alır, onun sadə, lakin xeyirxah əməllərindən nümunə götürürdü.

O zamanlar təhsilin, məktəbin, müəllimin nüfuzu müqayisəyə gəlməz dərəcədə yüksək idi. Ona görə yaxşı oxumaq, savada can atmaq gənc yaşlarından insanların sosial statusunu, şəxsi nüfuzunu müəyyən edirdi. O zaman bahalı geyim və ya maşınla fərqlənmək imkanı yox idi. Qürurlu və çalışqan bir qız olan Zərifə də atasının nüfuzundan istifadə etmək istəmirdi, səylə oxuyur, kitabı əlindən qoymurdu. O, paralel olaraq fortepiano üzrə musiqi dərslərinə də gedirdi. Onun bu zəhmətləri hədər get­mədi. Zərifə uğurla Tibb İnstitutuna daxil oldu və müharibənin ağır illərində təhsilini başa vura bildi.

Bu illər Zərifənin ailəsi üçün çətin dövr idi. Atası 1941-1942-ci illərdə Azərbaycan KP MK-nın Katibi, sonra isə 6 il Dağıstan Respublikası MK-sının birinci katibi işləmişdi. Bu, müharibənin ən ağır illəri idi. Onu ən çətin sahələrə yollayırdılar. O, hətta bir müddət İranda da səlahiyyətli partiya işçisi kimi çalışmışdı. Bütün bunlar ailədə də gərginlik və nigaranlıq yaradır, Zərifə də ata­sına görə anası ilə birgə həyəcan keçirirdi. Belə gərgin vaxt­larda onun dayağı anası Leyla xanımın səbri, iradəsi, dözümü, dərslərlə başını qatmaq, gələcəklə yaşamaq nikbinliyi idi.

Pis günün ömrü az olar, deyiblər. Müharibə qurtaranda Zərifəgilin ailəsində də bayram oldu, atası da bu arada əsgər şinelini, zabit geyimini əynindən çıxardı. İstirahət günləri evdə görünməyə başladı. 1947-ci ildə Zərifə xanım, nəhayət ki, Tibb İnstitutunu bitirmək barədə diplomunu aldı. Hələ tələbəlik illərində görkəmli həkim, institutun müəllimi Umnisə Musabəyova onun çalışqanlığını görüb göz xəstəlikləri üzrə ixtisaslaşmağı məsləhət bilmişdi. Həyat göstərdi ki, müdrik müəllimə yanılmamışdı. Zərifə xanım ömrü boyu öz elmi seçiminə sadiq oldu və nadir əsərləri ilə oftalmologiya elmini zənginləşdirdi.

1947-ci ilin payızından Zərifə Əliyeva gənc mütəxəssis kimi iki il Moskvada çalışdı və biliklərini artırdı. Onun ezam olunduğu Qolmqolts adına Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutu bu sahədə SSRİ-nin aparıcı elmi müəssisəsi idi, orada ölkənin ən nüfuzlu göz həkimləri çalışırdılar. Gələcək elmi fəaliyyət üçün buradakı elmi mühit ən münasib yer idi. Zərifə Əliyeva burada elmi diskussiya və seminarlarda, şuralarda, müdafiə məclislərində iştirak etdi. Moskva mühiti qəribə idi. Burada hər alimin öz fikri və öz yolu vardı, heç bir elmi avtoritet bütləşdirilmirdi. Hamı tənqid üçün acıq idi. Burada Zərifə xanımın gəldiyi əsas nəticə belə oldu: elmdə öz yolunu tapmaq, öz axtarış cığırına düşmək əsas məsələdir. Bunsuz orta həkim ola bilərsən, amma həqiqi alim olmaq mümkün deyildir.

Moskva mühiti mənəvi cəhətdən də gənc həkim qızın inkişafına təkan verdi. İyirmi dörd yaşlı azərbaycanlı qızı, daim anasına sığınıb yaşayan Zərifə institutun yataqxanasında müstəqil yaşamağa başladı. Bu, romantik bir dövr olan tələbəlik həyatının davamı idi. Ətrafda müharibədən qalma qəhətlik və kasıblıq hökm sürsə də, o zamankı tələbə-gənclik əksərən müharibə səngərlərindən universitetlərə gəlmiş nəsil idi. Böyük qanlar və qurbanlar hesabına faşizmi əzmiş bu nəsil gələcəyə, çətinliklərin aradan gedəcəyinə, insanların müharibəsiz dünyada xoşbəxt olacağına necə inanırdılarsa, Zərifə də bu gələcəyə elə inanırdı.

1949-cu ildə göz xəstəlikləri üzrə dərin elmi biliklərlə Bakıya qayıdan Zərifə Əliyeva Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda elmi işçi kimi çalışmağa başladı və həmin ildə də aspiranturaya daxil oldu. Onun elmi marağını da həyat özü diktə etmişdi. Müharibədən sonra Azərbaycanda traxoma adlı göz xəstəliyi geniş yayılmışdı. Müalicəsiz qalanda bu xəstəlik insanları dünya işığına həsrət də qoya bilirdi. Zərifə xanımın çalışdığı bu instituta dövlət səviyyəsində traxoma epidemiyası əleyhinə preparat və antibiotiklər hazırlamaq tapşırılmışdı. Gənc alim çalışdığı institutun bu yöndəki araşdırmalarında yaxından iştirak edirdi.

Lakin Zərifə xanım bununla kifayətlənmirdi. Nüfuzlu alim və həkim həmkarlarının xatirələrindən öyrənirik ki, Zərifə Əliyeva Azərbaycanın rayonlarında traxoma epidemiyalarının mərkəzi olan kənd və qəsəbələrə yollanan elmi ekspedisiyaların könüllü iştirakçısı olmuşdur. Bir neçə cavan qadın həmkarı ilə birgə o, ağır xəstələri müalicə edir, elmi mühazirələr oxuyur, insanlarla ünsiyyətə girib ev-ev izahat işləri aparırdı. Məhz Zərifə xanımın daxil olduğu ekspedisiyanın üzvlərinin fədakarlığı, zəhməti sayəsində qısa bir vaxtda traxoma epidemiyası lokallaşdırıldı, problemin kəskinliyi aradan götürüldü.

Gənc həkimin fədakarlığına tərəddüdlə baxanlara o, məhəl qoymurdu. Çünki o, traxoma kimi bəlaya qarşı mübarizəni öz həkim borcu sayırdı. Sözügedən ekspedisiyalarda qazanılan elmi müşahidələr, müalicə üsulları Zərifə xanımın karına gəldi. O, bütün bu materialları diqqətlə ümumiləşdirdi və onların əsasında namizədlik dissertasiyasını tamamladı. Gənc alim 1959-cu ildə bu dissertasiyanı uğurla müdafiə edib tibb elmləri namizədi elmi dərəcəsi aldı.

Zərifə xanım bir azərbaycanlı qızı kimi elmdə nə qədər realist idisə, həyatda da bir o qədər romantik idi. İllər sürətlə gedir, o isə öz romantik qəhrəmanını gözləyirdi. O, gözəl piano çalır, tələbə məclislərində Azərbaycan və rus dillərində məlahətli səslə oxuyurdu. Çünki o, görkəmli sənət və söz adamlarının əhatəsində böyümüşdü. Əziz Əliyevin Zevin küçəsindəki evi Azərbaycan ziyalılarının toplaşdığı bir yer idi. Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev, Səməd Vurğun, Qara Qarayev, Bülbül, Niyazi və başqaları burada tez-tez olurdular. Zərifə xanım hələ qız vaxtından şəhərin üzdə olan gözəllərindən biri idi. Heydər Əliyevin böyük qardaşı Həsən Əliyevin də Zərifənin atası ilə yaxşı ailə münasibətləri vardı.

Beləcə, günlərin bir günü tale Zərifənin üzünə güldü. Arabir müxtəlif münasibətlərlə onlara gələn Heydər evin böyük qızına meyl saldı. Zərifə bunu hiss etməyə bilməzdi. 1951-ci ildə Heydər Əliyev Dövlət Təhlükəsizliyi orqanlarında çalışan göygöz, ucaboylu, həmişə hərbi formada olan zabit idi. Bu zabit həm Azərbaycan, həm də rus dilində gözəl danışır, məhrəm-məhrəm Zərifəyə gülümsəyirdi. Tezliklə bu zabit qızın qəlbinə hakim oldu. Görüşməyə başladılar. Allah bu insanı Zərifə xanıma bütün ideallarını gerçəkləşdirmək üçün, öz lütfü kimi yollamışdı. Bu, bəxt ulduzu idi.

Lakin hələ Stalin sağ, Mir Cəfər Bağırov isə öz taxtında idi. Gənclərin romantik münasibətləri sınaqlardan keçməli oldu. Təhlükəsizlik xidməti zabitinin şəxsi həyatı da dövlət nəzarətində idi. Ona görə operativ işçinin respublikada hamının tanıdığı Əziz Əliyevin qızı ilə münasibətləri artıq yuxarılara məlum idi. Elə bu vaxtlarda da Əziz Əliyevin başı üzərində qara buludlar dolaşırdı....

Hər şey 1949-cu ilin əvvəllərində Əziz Əliyevin Moskvaya MK-ya rəhbər işə aparılmağından başladı. Bu, yüksəliş idi. Bu təyinat o zaman hakimi-mütləq olan Mir Cəfərdə qorxu və dərin qısqanclıq yaratdı. O, Moskvaya dalbadal məktublar yazıb Əziz Əliyevi baş nazirin müavini vəzifəsinə gətirməyə nail oldu. Lakin Əziz Əliyev vəzifəyə təyin olunan kimi Bağırov DTK-da ona qarşı iş açdırdı. Onu “millətçi”likdə və sosial mənşəyini gizlətməkdə ittiham etdilər və tezliklə partiya töhməti verib ən kiçik bir vəzifəyə keçirdilər. Onun ailəsini Qazaxıstana köçürmək planları ortaya gəldi...

Mərkəzi Aparatda çalışan Heydər Əliyevin, şübhəsiz bunlardan xəbəri vardı. Bu çətin günlər barədə Əziz Əliyevin 1997-ci ildə qeyd olunan 100 illik yubileyində Heydər Əliyev şəxsən özü danışdı. 1952-ci ildə o zaman Dövlət Təhlükəsizliyi naziri olan Yemelyanov onu iki dəfə kabinetinə çağırdı. Onun tələbi qısa idi: yuxarıların gözündən düşmüş Əziz Əliyevin evinə gedib-gəlmək, onun qızı ilə görüşmək məsul işdə çalışan zabit üçün arzuolunmazdır. Ona açıq deyildi ki, vəzifəsini və işini itirə bilər. Gənc zabit çətin vəziyyətdə qalmışdı. Amma o, asan təslim olan adamlardan deyildi. O biri tərəfdən o, Zərifəni sevirdi və ondan ayrılmağı təsəvvürünə də gətirmirdi. Bu mülahizələri o, açıq şəkildə nazir Yemelyanova demişdi. O, eyham vurmuşdu ki, Mir Cəfərin tapşırığını icra edir, qəti qərar qəbul etmək isə cavan zabitin öz işidir.

Gənc Heydərin Zərifə ilə münasibətləri də, məsul işdə xidməti də davam etdi. Amma tarix də cavanların məhəbbətinə “əl tutdu”. Nazirlə Heydərin söhbətindən yarım il sonra İosif Stalin öldü. Bu, Mir Cəfər Bağırovun hakimiyyətinə də öldürücü zərbə idi. Bütün ölkə, o cümlədən Heydər Əliyev və gələcək qayınatası da rahat nəfəs aldılar. Bir qədər sonra Əziz Əliyev layiq olduğu vəzifəyə qaytarıldı. Heydərə isə nazirlik xətti ilə keçmiş Yerevanski pereulokda ikiotaqlı ev verdilər. Gənclərin ailə qurması üçün sonuncu mənzil maneəsi də aradan qalxdı və 1954-cü ilin noyabrında Heydərlə Zərifənin toyu oldu. Bu, yığcam, rəsmi tələblərə uyğun musiqisiz bir məclis idi. Gənclər zaqsdan evə gəlib stol arxasında oturdular. Məclisdə Əziz Əliyev, Həsən Əliyev, akademik Murtuza Nağıyev, bəylə gəlinin anaları və yaxın qohumları iştirak edirdilər. Toyun tamadalığı Heydərin uşaqlıq dostu İbrahim İsmayılova həvalə edilmişdi.

Qarşılıqlı məhəbbət üzərində qurulan ailə xoşbəxt idi. Gənc zabit olan Heydər Əliyev həyat yoldaşının simasında özünə həqiqi bir dayaq tapdı. Təhlükəsizlik orqanlarında iş mürəkkəb idi və çoxlu vaxt tələb edirdi. Heydər də öz işini sevir və çalışmaqdan yorulmurdu. O, bilirdi ki, ürəyindəki böyük planları icra etmək üçün zəhmətdən yaxşı heç nə yoxdur. Zərifə öz elmi işini davam etdirsə də, həqiqi bir azərbaycanlı qadını kimi ailəni və onun qayğılarını birinci sayırdı. Başa düşürdü ki, Heydərin onun köməyinə ehtiyacı yoxdur, əsas məsələ ona mane olmamaq, dövlət işləri ilə layiqincə məşğul olmaq üçün şərait yaratmaqdır. Ümumiyyətlə, məişət xırdalıqlarından yüksək olmaq, uzaqgörənlik və səbr onun xasiyyətinin əsas cəhətləri idi. Zərifə fitri, sağlam düşüncəsi olan bir qadın kimi ərinə nədəsə məsləhətlər də verə bilərdi. Lakin o, belə təşəbbüslərdən uzaq idi, bütün diqqətini ailədə ilıq və rahat şəraitin yaradılmasına yönəltmişdi.

Atasının taleyindən bilirdi ki, dövlət adamlarının əsas dayağı ailədəki sabitlikdir. Dövlət işində tez-tez fırtınalar və kampaniyalar olurdu. Bunlara tab gətirmək üçün məhəbbət və qarşılıqlı anlaşma əsasında qurulmuş ailə onun əsas dayağı idi. 1955-ci ildə onların ilk övladları - Sevil dünyaya gələndə gənc ailənin fərəhinin həddi-hüdudu yox idi. Evdə səslənən uşaq səsi onların da yuvasını yeni ümidlər və xoşbəxt planlarla doldurdu. 1961-ci ilin 24 dekabrında onların ikinci övladları İlham dünyaya gəldi. Zərifə xanım elmi fəaliyyətini davam etdisə də, övladlarının qayğıları və tərbiyəsi ilə özü məşğul olurdu. O, fitri bir ana idi, övladlarına qayğı göstərməkdən ən böyük zövq alır, onların həyatdakı kiçik addımlarından belə, fərəhlənirdi.

Zərifə xanım oğlu İlhama xüsusilə bağlı idi. Onun sağlamlığı, gözəl və nikbin siması ilə nəfəs alırdı. Bu, həm də azərbaycanlı mentalitetində kök salmış bir ənənə ilə bağlı idi: oğlan uşaqları ocağın dayağı və varisi sayılır. Zərifə xanım bu ümidlərində, bu məhəbbətində necə də haqlı idi. O, elmi və ictimai işlərlə ciddi məşğul olsa da, İlhamın böyüməsi və təhsili ilə bağlı hər bir xırdalıqda, hər bir hadisədə şəxsən iştirak edir, övladına məhəbbət və qayğı payını lazımi qədər verməyə çalışırdı. İlhamın 7 yaşı olanda Heydər Əliyev respublikanın birinci şəxsi seçildi. Bu, Zərifə üçün, ailə üçün sevinc və təntənə idi. Amma uşaqların tərbiyəsi baxımından problemlər yaradırdı. Zərifə xanım ana kimi başa düşürdü ki, övladlarını heç bir güzəşt və üzgörənlik olmadan tərbiyə etmək və onlara ən müasir təhsil vermək lazımdır. Ətrafda bunu anlamayanlar da vardı. Birinci növbədə zəhməti, məktəbi, təhsili sevməyi öyrətmək, sadəliyi və xeyirxahlığı tərbiyə etmək lazım idi. Bu, analıq borcu idi və böyük səbr, zəhmət, qətiyyət və məhəbbət tələb edirdi. Bunların hamısı onda var idi...

Respublikanın birinci şəxsinin xanımı olmaq da məsuliyyətli idi və Zərifə xanımın üzərinə ictimai vəzifələr qoyurdu. Lakin bu problemdə də Zərifə xanım davamlı bir mövqe tutdu. O, əslində Heydər Əliyevin birinci katib seçilməzdən əvvəlki həyat prinsiplərini dəyişməz olaraq saxladı: ailənin sabitliyini qorumaq, uşaqların problemlərinin atanı narahat etməməsinə çalışmaq. O, buna ustalıqla nail olurdu, cəmiyyətdə, dövlət tədbirlərində diqqəti cəlb etməməyə, sadə həyat tərzini davam etdirməyə çalışırdı. Zərifə xanım yenə öz doğma Göz Xəstəlikləri İnstitutunda işləyirdi. İş yoldaşları ərinin statusunun dəyişilməsi ilə bağlı onun davranışında heç bir dəyişiklik hiss etmirdilər. Əksinə, Zərifə xanım kollektivdə daha qayğıkeş olmuşdu, iş yoldaşlarının məişət problemlərinin həlli üçün müxtəlif orqanlara müraciətlər göndərir və insanlara kömək etməkdən zövq alırdı.

Göz Xəstəlikləri İnstitutu onun üçün doğma bir yer olmuşdu. O, 1976-cı ildə oftalmologiyada hadisəyə çevrilən doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi və bir müddət sonra kafedra müdiri oldu. Ailədə və cəmiyyətdə apardığı işlərin ağırlığına baxmayaraq o, göz xəstəliklərinə dair 140 elmi məqalə, bir neçə monoqrafiya və kitab dərc etdirdi. Çoxillik elmi təcrübədən o, belə bir qənaətə gəlmişdi ki, insanların xəstə gözlərinin müalicəsi çətin və ağrılı bir prosesdir. Ona görə də Zərifə Əliyeva göz xəstəlikləri sahəsində profilaktika metodikalarına daha artıq əhəmiyyət verməyə başladı. Bu, uzaqgörən, müasir bir elmi nəticə idi və oftalmologiyanın gələcək inkişafını qabaqlayırdı. Onun 1970-ci illərdən sonrakı bütün elmi axtarışları bu nəticə ilə bağlı oldu. Zərifə xanım göz xəstəliklərinin profilaktikası üçün öz metodikasını hazırladı və bu metodika ona oftalmologiyada şöhrət gətirdi.

O, gənc vaxtlarından axtardığı öz yolunu, elmin böyük yolunu tapmışdı. Bu, həm də Azərbaycan tibb elminin nailiyyəti idi. Bütün bunlar 1983-cü ildə Zərifə Əliyevanın Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilməsi ilə elmi etirafını tapdı. Onun alim şöhrəti artıq Azərbaycanın sərhədlərini çoxdan aşmışdı.

1982-ci ildə Heydər Əliyev Siyasi Büronun üzvü seçildi və Moskvada SSRİ hökuməti sədrinin birinci müavini təyin olundu. Zərifə xanım uşaqlarla birgə Moskvaya köçdü. Bura onun gəncliyinin şəhəri idi. Moskva elitasının mərkəzində yaşamaq, Heydər Əliyevin və ailənin tanışı olan elm və sənət adamları ilə ünsiyyət necə də xoş idi. Ərinin, övladlarının taleyində və təhsilində hər şey əla idi, insanlar bu xoşbəxt qadını barmaqla göstərir, ona qibtə edirdilər.

Lakin təbiətin də amansız hökmləri var. Zərifə xanımda müalicə olunmayan xəstəlik tapdılar və 1985-ci ildə Zərifə Əliyeva dünyasını dəyişdi.

Bu, ağır bir itki idi. Onun sevimli İlhamının hələ iyirmi dörd yaşı vardı. Həyatda o, ən çox övladları ilə fəxr etmək istəyirdi... Gözünün nuru olan əziz İlhamının uzun illər təhsilinə, tərbiyəsinə, insan və şəxsiyyət kimi yetişməsinə ana kimi özünü həsr edən Zərifə xanıma onun Prezident kimi andiçmə mərasimini görmək qismət olmadı. Bu gün isə bu fərəhi bütün Azərbaycan yaşayır. Bu, Zərifə xanımın tərbiyəsinin təntənəsidir.

Ana məhəbbəti itmir, xariqələr yaradır. Bu gün Zərifə Əliyevanın övladları ilə bütün Vətən fəxr edir. Onların fərəhində və qürurunda ömrünü övladlarına həsr etmiş bir anaya böyük bir millətin məhəbbəti də var. Bu gün bu məhəbbət çiçəklənir, pöhrələr verir və mənəviyyat tariximizin örnəyinə çevrilir.

“Yeni Azərbaycan” qəzeti, 27 aprel 2009-cu il.