Əlyazması hüququnda tanriverdiyev elmir nəSİB oğlu
Yüklə 478,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.3. Günəş qatarı texnologiyası.............................................................................35 III FƏSİL. DƏMİR YOLU NƏQLİYYATINDA GÜNƏŞ ENERJİSİNDƏN İSTİFADƏ......................................................................43 3.1. Dəmiryol stansiyalarında günəş batareyalarının dam örtüyünə tətbiqləri.......43 3.2. Günəş enerjisindən istifadə edən dizel-elektrik qatarlarının enerji səmərəliliyinin yüksəldilməsi.........................................................................49 3.3. Avtomatlaşdırma və telemexanika cihazlarının enerji təchizatında günəş panellərindən istifadə......................................................................................58 NƏTİCƏ.........................................................................................................63 İSTİFADƏ OLUNANA MƏNBƏLƏR........................................................65 3 GİRİŞ Tədqiqat işinin aktuallığı. Qlobal istiləşmə, istixana qazlarının emissiyası və tükənən enerji resursları ilə bağlı son problemlər zamanı dəmir yolu nəqliyyatının nisbətən yüksək enerji səmərəliliyi, xüsusən də karbon qazı emissiyası baxımından ən böyük üstünlüklərdən biridir. Buna baxmayaraq, dəmir yolu tranzit sistemləri enerji səmərəliliyini daha da yaxşılaşdırmaq üçün hələ də kəşf edilməmiş potensiala malikdir və bu, emissiyaların azaldılması ilə birbaşa əlaqəlidir. Günəş enerjisindən istifadə edərək, dəmir yolundan enerji saxlama qabiliyyətinə malik lokomativ və vaqonların enerji təchizatında yüksək effektivlik əldə oluna bilər. Bundan əlavə, sistemli və operativ optimallaşdırma yolu ilə enerji səmərəliliyinin artırılması dəmir yolu enerjisinin səmərəliliyini daha da artırmaq üçün başqa bir aspekt ola bilər. Elm adamları dəmir yollarından elektrik ehtiyaclarını ödəmək və ölkənin dizel istehlakını və karbon qazı emissiyalarını azaltmaq üçün qatar vaqonlarına damında günəş enerjisi panelləri quraşdırmağı tövsiyə edirlər. Qlobal iqlim dəyişikliyi, yerli havanın çirklənməsi və resurs çatışmazlığı ilə bağlı narahatlıqlar alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrini dünya miqyasında cəlbedici edir. Təbiət tərəfindən əvəz olunduğu üçün tükənməz olan və qısa müddətdə doldurula bilən enerji mənbələri bərpa olunan enerji mənbələri kimi tanınır. Davamlı olaraq istifadə edilə bilən günəş işığı, külək, biokütlə, su, geotermal və s. bərpa olunan enerji mənbələri adlanır. Azərbaycan Dəmir Yolları ölkənin ən böyük enerji istehlakçılarından biridir. O, həm də ölkədə dizelin ən böyük istehlakçılarından biridir ki, bura dartı tələbi, həmçinin vaqon işıqlarının, ventilyatorların, kondisionerin və s. istifadəsi daxildir. Bununla belə, qatarın damları gün ərzində davamlı olaraq günəşə məruz qalır. Ölkəmizdə günəşli günlərin sayı 75-120 gündür (ildə cəmi 365 gündən). Beləliklə, günəş enerjisi boş yerə sərf olunurdu, əslində, vaqonların daha da qızdırılması, soyutma tələbinin artması ilə nəticələnirdi. Əgər qatarın damları xüsusi hazırlanmış çevik günəş modulları ilə örtülürsə, o zaman qatar günəş radiasiyasından elektrik enerjisi (günəş enerjisi) istehsal edən mobil mənbəyə çevriləcək. 4 Dəmir yolu, müəssisə və stansiya binalarında dam üstü Günəş stansiyaları təmin etməklə günəş enerjisindən istifadə edir. Hərəkət edən qatarlarda elektrik enerjisinə ehtiyacı ödəmək və dizel / elektrik enerjisi istehlakını və karbon dioksid emissiyalarını azaltmaq üçün dəmir yolu Sərnişin Vaqonlarının Mühafizə Əyləc furqonlarının damında Günəş Fotovoltaik Enerji Sistemini də quraşdırır. Bakı – Sumqayıt qatarı — paytaxtla Sumqayıt şəhərini əlaqələndirən dəmiryolu xəttidir. Bu dəmir yolunda əhalinin sıx istifadəsi və şəhərdaxili hərəkətin əsas hissələrində mühüm əhəmiyyəti olan yoldur. Azərbaycanda əsas magistral dəmir yolları Bakı – Qərb və Bakı – Şimal istiqamətləridir ki, bu yollar vasitəsilə sərnişin və yük daşımaları həyata keçirilir. Ölkəmizdə Bakı – Astara istiqamətindən başqa digər magistral və dairəvi dəmir yolları elektrikləşdirilmişdir. Bakı – Astara dəmir yolunun yaxın gələcəkdə elektrikləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Dəmir yolları birinci kateqoriyaya məxsus elektrik enerjisi istehlakçısıdır. Ona görə bu kateqariyaya aid istehlakçıların enerjisiz qalmasına yalnız ehtiyat xəttin avtomatik qoşulmasına qədər icazə verilir. Buraya sərnişinlərlə yanaşı müxtəlif yüklərin daşındığı vaqonlarən olmasını nəzərə alarsaq, dəmir yollarında etibarlı enerji təchizatının qurulmasının vacibliyi göz önündə olmalıdır. Elektrikləşdirilmiş dəmir yolları qeyri-sabit yük tələb edir. Ona görə də, enerji itkiləri və qeyri-simmetrik yük rejimlərinin yaranması bu sahədə adi haldır. Enerji effektivliyini artırmaq və itkiləri azaltmaq üçün dəmir yollarında günəş enerjisindən istifadə etmək səmərəliliyi artıra bilər. Günəş enerjisi qatarların işıqlandırma, siqnalizasiya, telemexanika və digər köməkçi elektrik avadanlıqlarını qidalandırmaq, qatar dayanan zaman artıq enerjini akkumlyator batareyalarında toplaya və yaxud elektrik şəbəkəsinə ötürə bilər. Hal-hazırda Azərbaycan Dəmir Yollarının heç bir strukturunda alternativ enerjidən istifadə edilmir. Dünya təcrübəsi isə əksinə, dartı enerji təchizatında günəş və külək enerjisində istifadə edərək, səmərəliliyin artırılmasının mümkünlüyünü göstərir. Günəş enerjisindən istifadə edərək, dəmir yollarında enerji effektivliyinin artırılması məsələsi aktual problemlərdən biridir. Dissertasiya işində Bakı – Sumqayıt dəmir yolu nümunəsində günəş enerjisinin istifadəsi araşdırılmışdır. |