Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 493
Bu əsərlər arasında Ə.Bədəlbəylinin “1905-ci ildə” tamaşası üz ərindəki işi zamanı maraqlı bir hadisə baş verir. Cəfər Cabbarlı əsərindəki Baxşı personajını tar alətində çalmağı bacaran bir adam kimi də təsvir etmək ist
əyirdi. Lakin əsər hazırlanan zaman bu rolun ifası üçün nəzərdə tutulan aktyor Süleyman Tağızadə tar çalmağı bacarmırdı. Əfrasiyab Bədəlbəyli özü bu aktyor il ə xüsusi məşqlər keçirib əsərdə səslənən “Azad bir quşdum” mahnısını ona öyrətdi və bununla da personajın daha canlı alınmasına nail oldu. Ümumiyy ətlə, otuzuncu illərin birinci yarısında Əfrasiyab Bədəlbəyli dram teatrında tamaşaya qoyulan əsərlərin musiqi tərtibatı işində çox m əhsuldar fəaliyyət göstərir. Belə ki, bəstəkar M.F.Axundovun “Hacı Qara” v ə “Müsyo Jordan” əsərlərinə musiqi bəstələyir. Əfrasiyab Bədəlbəyli gözəl başa düşürdü ki, professional musiqi t əhsili almasa, gələcəkdə yaxşı musiqiçi ola bilməyəcək. Buna görə də o, 1932-ci ild ə Moskva konservatoriyasının dirijorluq fakultəsində oxumağa yola düşür. Professor K.Saracevin dirijorluq sinifində təhsil alan gənc, şəhərin mədəni həyatına böyük maraq göstərir, tez-tez simfonik konsertlərə, opera v
ə balet tamaşalarına gedir, pult arxasında dayanan məşhur dirijorların h ərəkətlərini diqqətlə izləyir və getdikcə bu sənətin incəliklərinə mükəmməl yiy ələnir.
Lakin bir ild ən sonra sənətkar Moskvadakı təhsilini dayandırıb Bakıya qayıtmalı olur. Bu dövrdə opera teatrında R.Qlierin “Şahsənəm” operası yeni
quruluşda, C.Cabbarlının librettosu əsasında tamaşaya hazırlanırdı. M əsələ onda idi ki, əsər üzərində işə başlanılan ilk dövrdə dramaturqun yaradıcılıq iqtidarına bir qədər inamsızlıq göstərilməsi nəticəsində operanın librettosu əvvəldən C.Cabbarlıya yox, bir dramaturq və bir yazıçı kimi zəif olan M.Qalperin ə tapşırılır ki, bu da dəyərli musiqisi olan “Şahsənəm” operasının 1927-ci ildə rus dilində, bir səhnə tamaşası kimi naqis çıxması ilə n əticələndi. Operanın ikinci redaksiyasını isə Azərbaycan dilində səhnələşdirmək n əzərdə tutulmuşdu. Əfrasiyab Bədəlbəylinin də bu işdə iştirakı zəruri sayıldığına görə onu, Moskvadan geri çağırmaq qərara alınmışdı. H əqiqətən də, Əfrasiyab Bədəlbəyli operanın səhnə quruluşunda yaxından iştirak edir, ən başlıcası isə, libretto müəllifi C.Cabbarlı ilə əlbir çalışaraq tamaşa mətninin ekvoritmik formada musiqi ilə dəqiq uzlaşmasına İbrahim Quliyev 494
parlaq şəkildə nail olur. Əsər, 1934-cü ilin 4 may günündə, böyük müv əffəqiyyətlə opera teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulur. Əsas rolları: Şahsənəm – Şövkət xanım Məmmədova, Aşıq Qərib – Bülbül ifa edirlər. Bütün bu nailiyy ətlərə baxmayaraq, Əfrasiyab Bədəlbəyli bilik və bacarığını daha da artırmaq üçün 1934-cü ilin payızında Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq – İ.Q.) şəhərinə yola düşür. Burada, Əfrasiyab Bədəlbəyli N.Rimski-Korsakov adına Leninqrad Dövl ət Konservatoriyası nəzdindəki musiqi texnikumunun bəstəkarlıq şöbəsinə daxil olur və eyni zamanda öz dirijorluq sənətini yüksəltmək m əqsədi ilə Leninqrad opera və balet teatrında, teatrın baş dirijoru V. Dranişnikovun rəhbərliyi altında dirijor assistenti kimi işləməyə başlayır. Əfrasiyab Bədəlbəylinin oxumağa getməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Dövl
ət Dram Teatrı müdiriyyətinin rəyində deyilirdi: “1928-34-cü illər ərzində Əfrasiyab Bədəlbəyli tamaşaların musiqi tərtibatında misilsiz istedadını büruzə vermiş, özünü həqiqi musiqi bilicisi kimi göstərmiş və geniş türk zəhmətkeşləri arasında böyük müvəffəqiyyət qazanmış türk musiqisi üslubunda parlaq melodiyalar yaratmışdır”. Az ərbaycan Dövlət Opera Teatrı müdiriyyətinin göndərişində isə yazılmışdı: “Teatrda işlədiyi müddətdə yoldaş Bədəlbəyli Əfrasiyab özünü qabiliyy
ətli və zəhmətsevər işçi kimi göstərmiş, bütün türk operalarına, R.Qlierin “ Qırmızı lalə” baletinə dirijorluq etmiş, türk opera teatrının Orta Asiya v
ə Azərbaycandakı qastrollarının yeganə dirijoru olmuş, ən başlıcası is ə, R.Qlierin “Şahsənəm” operasının yaranmasının bilavasitə iştirakçısı kimi melodik
materialın tərtibində, mətnin musiqi ilə dəqiq uzlaşdırılmasında müəllifə kömək etmişdir. Bu ezamiyyət teatrın gələcəkdə bitmiş musiqi təhsilli işçiyə malik olacağına tam təminat verir”. Leninqradda b əstəkarlıq üzrə B.Zeydmanın sinfində təhsil alan Əfrasiyab Bədəlbəyli şəhərin rəngarəng mədəni həyatının axarına qərq olur. O, tez-tez simfonik orkestrl ərin konsertlərini, konservatoriyanın opera studiyasının tərtib etdiyi tamaşaları, opera və balet əsərlərini, xaricdən g əlmiş dirijor və müğənnilərin qastrol çıxışlarını dinləyir və təbii ki, bütün bunlar b əstəkarın bədii təfəkkürünün, estetik baxışlarının daha da inkişaf edib formlaşmasına güclü təsir göstərir. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|