Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 497
görk əmli şairi Səməd Vurğun da var idi. 1941-ci ildə bəstəkar, “Azərbaycan şeirinin Üzeyiri, saz çalmaqda xalq aşıqlarının bir çoxundan geri qalmayan, Az ərbaycan muğamlarının bütün gəzişmələrini bir professional musiqiçi q ədər mükəmməl bilən” Səməd Vurğunun “Fərhad və Şirin” əsərinə musiqi b əstələyir. Bundan bir il əvvəl isə Ə.Bədəlbəyli görkəmli ədibin “Xanlar” pyesin ə musiqi yazmışdı. Onu da qeyd edək ki, bəstəkar hər iki əsərin premyerasına özü dirijorluq etmişdir. 1942-ci il may ayının 14-dən Əfrasiyab Bədəlbəyli Bakı kinostudiyasına bəstəkar vəzifəsinə qəbul olunur və cəbhədə həlak olmuş az ərbaycanlı-qəhrəman Bəxtiyar Kərimovun həyatına həsr olunmuş kinofilmin s əsləndirilməsi və musiqi tərtibatı üzərində çalışır. Müharib ə illərində Əfrasiyab Bədəlbəyli bəstəkarlıq-dirijorluq f əaliyyətini Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının direktoru və bədii rəhbəri kimi m əsul vəzifələrlə əlaqələndirirdi. 1943-cü ildən kollektivin rəngarəng h əyatına başçılıq edən sənətkar, bu musiqi ocağının bir an belə sönməməsi üçün böyük z əhmət çəkirdi. Bəstəkarın rəhbərliyi ilə filarmoniyada fəaliyyət göst ərən Qılman Salahovun mahnı və rəqs ansamblı, Səid Rüstəmovun xalq çalğı alətləri orkestri və Cahangir Cahangirovun sazçı qızlar ansamblı tez- tez c
əbhənin müxtəlif bölmələrinə gedərək döyüşçülər qarşısında maraqlı konsert proqra mı ilə çıxış edirdilər. Əfrasiyab Bədəlbəylinin təşəbbüsü ilə bir çox sovet musiqiçiləri Bakıya, qastrol çıxışlarına dəvət olunurdular. Bunlar arasında Gürcüstan xalq
mahnı və rəqs ansamblı, Dövlət Akademik Böyük teatrının simli kvarteti, o cüml ədən görkəmli ifaçılardan Aleksandr Qoldenveyzer, Lev Oborin, Emil Gilels, David Oystrax, Svyatoslav Rixter v ə başqalarının konsertl
əri xalqın yenilməz qüvvəsinin, qələbəyə inamının parlaq nümunəsi idi.
Əfrasiyab Bədəlbəyli dirijor kimi də çıxış edərək filarmoniyanın simfonik orkestrinin konsertl əri zamanı pult arxasında dayanırdı. Müharib
ə illərində Əfrasiyab Bədəlbəyli Azərbaycanın görkəmli ədibi M.S.Ordubadi il ə birlikdə dahi İtalyan bəstəkarı C.Rossininin “Sevilya b ərbəri” operasını Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Burada opera t ərcüməsi haqda ayrıca danışmaq yerinə düşərdi. Çünki, opera t ərcüməsi başqa əsərlərin tərcüməsinə bənzəmir. Belə ki, tərcümə metodologiyasına - orijinalın şeiriyyət intonasiyalarını saxlamaq, məna
İbrahim Quliyev 498
düzgünlüyün ə riayət etmək, tərcümə olunan əsərdəki ölçünü və vəzni mühafiz ə etmək şərtlərindən əlavə, musiqi ilə söz arasındakı qarşılıqlı münasib ətin pozulmamasına, yəni ayrı-ayrı kəlmə vurğuları ilə musiqidəki ritmik vurğunun ahəngdar olmasına nail olmaq, burada əsas şərtdir. Baxmayaraq ki, “Sevilya b ərbəri” vokal-texniki cəhətcə çox çətin operadır, s ənətkarlar və əsas rolların ifaçıları: Rozina – Şövkət xanım Məmmədova, Fiqaro – Ağababa Bünyatzadə və İdris Ağalarov əsəri böyük müv əffəqiyyətlə səhnəyə qoydular. 1943-cü ilin yayında xüsusi komissiya Minkusun “Don Kixot” baletinin yeni redaksiyası üçün Əfrasiyab Bədəlbəylinin yazdığı librettonu dinl əyib müzakirə etdi və müəllifin işini qənaətbəxş hesab edərək librettonun istifad əsini məqbul saydı. 1945-ci ilin 9 may gününd ə, dünyanın bütün sülhsevər qüvvələri kimi Az ərbaycan xalqı da alman faşistləri üzərində qələbəni təntənə ilə qeyd etdi. İndi, müharibənin vurduğu ağır yaraları sağaltmaq, viran olmuş, darmadağın edilmiş təsərrüfat sahələrini, kənd və şəhərləri bərpa etmək nə qədər lazım idis ə, incəsənət sahəsindəki bir sıra təxirə salınmış tədbirləri həyata keçirm ək eyni dərəcədə vacib idi. Az ərbaycan mədəniyyəti qarşısında ən ümdə məsələ kimi dahi Az ərbaycan şairi, dünya poeziyasını öz nadir inciləri ilə bəzəmiş dahi söz s ərrafı Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinin keçirilməsi dururdu. Yubiley ə hazırlıq hələ 1939-cu ildə başlanmış və incəsənətin bütün sah ələrində ölməz şairin həyatı, yaradıcılığı mövzusu ilə bağlı demək olar ki, h ər bir janrda əsər yaratmaq nəzərdə tutulmuşdu. Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti yanında incəsənət işləri üzrə idarənin əmrinə əsasən Nizamiy
ə həsr olunmuş opera və balet yaradılması üzrə bağlı müsabiqədə iştirak edəcək bəstəkarlara, o cümlədən, Üzeyir Hacıbəyliyə öz librettosu əsasında “İsgəndərnamə”, Niyaziyə M.Rəfilinin librettosu əsasında “Xosrov v ə Şirin”, Əfrasiyab Bədəlbəyliyə mövzusu şairin həyatından alınmış və librettosu M əmməd Səid Ordubadi tərəfindən yazılacaq “Nizami” operalarını yaratmaq sifariş edilmişdi. Lakin müharib ənin başlanması ilə əlaqədar “Nizami” operasının s əhnəyə qoyulması ancaq 1948-ci il dekabrın 12-də mümkün oldu. Nizami rolunu Bülbül ifa etdi. Tamaşanın dirijoru müəllif özü idi. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|