Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Tar üz ərində mühakimə münasibətilə”
- “Türk operası yeni mövsüm qarşısında”
- Hacıbəyli yoldaş tərəfindən operalar üçün yeni yazılmış musiqi parçalarını operaya daxil etmək, türk opera tamaşaçılarını Avropa
İbrahim Quliyev 490
Musiqi Texnikumuna v ə eyni zamanda, Azərbaycan Dövlət Universiteti Şərq fakultəsinin lisaniyyət (dilçilik) şöbəsinə daxil olur. Musiqi texnikumunda Əfrasiyab Bədəlbəyli müəllim S.L.Bretanit- skinin sinfind ə violino ixtisası üzrə təhsil alır. İstedadlı gənc tez bir zamanda s əlis ifa bacarığına nail olur və 1925-ci il may ayının 22-də texnikum t ələbələrinin qüvvəsi ilə səhnəyə qoyulmuş Üzeyir bəyin “Arşın mal alan” operettasını müşayiət edən orkestrdə ikinci skripkaların konsertmeysteri kimi çıxış edir. Texnikumda t ədris olunan fənlər sırasında Ə.Bədəlbəyli Üzeyir Hacıbəylinin apardığı “Musiqi nəzəriyyəsi” dərsinə xüsusi diqqət yetirir. T ələbkar, diqqətli və uzaqgörən müəllim olan Üzeyir bəy gözəl anlayırdı ki, milli musiqi kadrlarının yetişməsi məsələsini vaxtında həll etmədən təşkil olunmuş musiqi-tədris prosesi lazımi nəticələr verməz. Görkəmli bəstəkar az ərbaycanlı yetirmələrinə xalq musiqisinin tarixi, məqamların, muğamların quruluşu haqqında bilik verməklə yanaşı, şagirdin eşitmə qabiliyyətini inkişaf etdirən məşğələlər aparır, musiqi imlaları yazdırırdı. Adətən o, imlalarda özünün qoşduğu melodiyalardan istifadə edirdi. Bəzən də elə olurdu ki, bu kiçik melodiyalar g ələcəkdə hər-hansısa böyük əsərin musiqi parçalarından birinə çevrilirdi. Belə imlalardan biri - “Allahdan buyruq, ağzıma quyruq, quyruq” sözlərinə aid elə dərsdəcə bəstələnmiş melodiya, sonradan “ Koroğlu” operasının üçüncü pərdəsində “Çənlibel ölkəm, hər yeri möhk əm, möhkəm” xorunun əsasını təşkil etmişdir. Ə.Bədəlbəylinin universitetdəki tələbəlik həyatı da çox rəngarəng keçirdi. O, burada t əşkil olunmuş teatr dərnəyində yaxından iştirak edir, bir neç
ə dram tamaşasında, o cümlədən Hüseyn Cavidin “İblis” faciəsində İblis rolunu ifa ed ərək istedadı ilə tələbə yoldaşları və müəllimlərinin rəğbətini qazanmışdır. Universitet yoldaşları arasında Əfrasiyab Bədəlbəyli xüsusilə Cəfər Cabbarlı ilə yaxınlıq edirdi. Dramaturqun yaradıcılığı, onun nüfuzu Ə.Bədəlbəylinin musiqiçi və incəsənət xadimi kimi formalaşmasına güclü t əsir göstərmişdir. M əhz C.Cabbarlı Əfrasiyabı musiqi yazmağa ruhlandırmışdır. “Cəfər Cabbarlının mənə aşıladığı həvəs öz qüvvəmə inam hissini artırdı və mən “Od g
əlini” pyesinin ilk quruluşu üçün musiqi bəstələdim. “Od gəlini” Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 491
pyesind ə musiqinin nə qədər mühüm yer tutduğunu nəzərə alsaq, bir müəllif olaraq, C əfərin mənə, ömründə hələ heç bir musiqi əsəri yaratmamış gənc bir musiqi h əvəskarına göstərdiyi böyük etimad əsl xeyirxahlıq duyğusunun n əticəsi idi”. 1928-ci il fevral ayının 15-də, “Od gəlini” əsərinin premyerasına bir gün qalmış, Cəfər Cabbarlı, əsərin musiqisini bəstələmiş və birinci dəfə olaraq dirijor kimi orkestr ə rəhbərlik edəcək Əfrasiyaba bu münasibətlə bir h ədiyyə vermək arzusuna düşür. Çox axtarışdan sonra görkəmli dramaturq, n əhayət, fil sümüyündən düzəldilmiş dirijor çubuğunu alır və bəstəkara bağışlayır. Əfrasiyab Bədəlbəyli ilk dirijorluğunu həmin çubuqla edir. “Od g
əlini” musiqisinin müvəffəqiyyətinə sevinən C.Cabbarlı bundan sonra
yazdığı “Sevil” pyesinə də musiqi bəstələməyi Əfrasiyab B ədəlbəyliyə tapşırır. 1928-ci il yanvar ayının 1-dən Əfrasiyab Bədəlbəyli “Kommunist” q əzetində tərcüməçi vəzifəsində çalışmağa başlayır. Bunun da səbəbkarı C. Cabbarlı olur. O zaman “Kommunist”d ə dörd tərcüməçi işləyirdi. Bunlardan biri C. Cabbarlı idi. Əfrasiyab Bədəlbəyli özü bu barədə belə yazır: “Mənim işə q əbul edilməyimin əsas səbəbi bu idi ki, tərcüməçilərdən biri gündüz t ərcümələrindən axşam (daha doğrusu, gecə) tərcümələrinə köçürülməli idi. Bu t ərcüməçi gecə alınan materialları... mətbəədəcə tərcümə edib birbaşa mür əttibə verməli idi. Təbiidir ki, belə bir iş üçün çox tələbkar və eyni zamanda m əsuliyyətli tərcüməçi tələb olunurdu. - C əfər Cabbarlı! Doğrudan da onun tərcümələri olduqca dəqiq, ifadəli v ə o qədər gözəl idi ki, yazısının redaktor və ya məsul katib tərəfindən redakt ə edilməsinə heç bir ehtiyac qalmırdı. Bel əliklə, məni də redaksiyaya (müəyyən dərəcədə öz yerinə) təqdim ed ən C.Cabbarlı oldu”. 1928-ci ilin ax ırları, 1929-cu ilin əvvəllərində dövlət idarəçiliyi aparatında özlərinə “yuva qurmuş” bir qrup “yenilikçi” Azərbaycan klassik musiqi al əti olan tarı ləğv etmək, onu köhnəlik əlaməti sayaraq muzeyə gönd
ərmək, konservatoriyanın tədris proqramından çıxarmaq və sair belə m ənasız təkliflər ilə yeni bir kompaniyaya başlayır. İbrahim Quliyev 492
Artıq bir jurnalist və musiqiçi kimi püxtələşmiş və cəmiyyətdə özünə gör
ə müəyyən yer tutan Əfrasiyab Bədəlbəyli bu cərəyandan kənarda qala bilm
əzdi. Məntiqdən uzaq olan fikirlərə etiraz səsini ucaldan sənətkar tar kimi milli musiqi al ətinin ləğv olunmasının xalq üçün, onun incəsənətinin keçmişi və xüsusən də gələcəyi üçün böyük faciə olduğunu aydın görən Əfrasiyab Bədəlbəyli dövlət məmurlarına cavab olaraq, bu dəfə “Tar
B ədəlbəyli tarın MİLLİ musiqi aləti olduğunu, məktəblərdə tar dərslərinin keçirilm əsinin vacibliyini qeyd edir, tarın tərəqqi yolunu kəsməməyi, əksinə, onu Azərbaycan milli musiqi alətləri nümayəndəsi sifəti ilə beyn
əlxalq musiqi alətləri ailəsinə daxil etməyə çalışmağı məsləhət görür. Bu mövzuya toxunan v ə eyni zamanda opera teatrının işində islahatların keçirilməsinə həsr olunmuş daha bir geniş məqalə “Türk operası yeni mövsüm qarşısında” sərlövhəli məqalə idi. Bu çıxışında Əfrasiyab Bədəlbəyli köhnə türk operalarını mütləq yeni quruluşda (səhnə t ərtibatı, əlbəsələr, butaforiya, rekvizit, qrim və sairə) vermək, türk opera artisti hey ətinin mütləq konservatoriyada oxumaları, opera teatrosu yanında türk opera studiyası açmaqla türk operası üçün türklərdən və türk qadınlarından çoxsəsli xor təşkil etmək, not materiallarını düzgün bir hala salmaq, Hacıbəyli yoldaş tərəfindən operalar üçün yeni yazılmış musiqi parçalarını operaya daxil etmək, türk opera tamaşaçılarını Avropa musiqisi il ə tanış etmək məqsədilə Avropa operalarından ayrı-ayrı s əhnələri tərcümə edərək konservatoriyada oxuyan türk opera artistlərinin iştirakilə səhnəyə qoymaq kimi təxirəsalınmaz və həyati problemlərə diqq
əti cəlb edirdi. 1930-cu il may ayının 15-də Əfrasiyab Bədəlbəyli türk operalarına dirijorluq etm ək üçün M.F.Axundov adına Dövlət Böyük teatrına işə qəbul olunur.
Bütün bunlarla yanaşı, Ə.Bədəlbəyli, ürək dostu C.Cabbarlı və Türk b ədaye (indiki Milli Dram Teatrı – İ.Q.) teatrı kollektivi ilə də sıx əlaqəni k əsmir, teatrda musiqi hissəsi rəhbəri, bəstəkar və dirijor vəzifələrində çalışaraq, səhnə əsərlərinə musiqi yazmağı da davam etdirir. 1931-ci ildə b əstəkar C.Cabbarlının “Almaz”, daha sonra isə “1905-ci ildə” və “Yaşar” pyesl ərinə musiqi bəstələyir. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|