Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 495
1938-ci ild ə Leninqraddakı təhsilini müvəffəqiyyətlə başa çatdıran Əfrasiyab Bədəlbəyli vətənə qayıdır və Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafının ən fəal iştirakçılarından biri olur. M əhz Leninqraddakı təhsil zamanı Əfrasiyab Bədəlbəylinin arzularında ilk milli Azərbaycan baleti yaratmaq kimi cəsarətli təşəbbüs baş qaldırır. Lakin respublikada bu sahədə əvvəlki təcrübələrin olmaması üzünd ən bəstəkar, təhsil tətilləri zamanı Azərbaycanın rayonlarına ekspedisiyalara ged ərək, orada xalq rəqs nümunələrini toplayır və öyrənir. Ekspedisiyalardan qayıdandan sonra o, əldə etdiyi materialları araşdırır və g ələcək baletin rüşeyimi olan kiçik-kiçik epizodları, səhnələri nota salır. Əfrasiyab Bədəlbəyli əsərin adını da müəyyən edir - “Qız qalası”. B əstələnmiş musiqi parçalarını müəllif, birinci növbədə, Leninqrad- dakı müəllimlərinə göstərir və onların dəyərli məsləhətlərinə, tənqidlərinə diqq
ətlə yanaşaraq lazım olan dəyişikliklər edir. Üçüncü kursda oxuduğu zaman o, baletd ən bəzi hissələri bəstəkarlıq şöbəsinin konsertində ifa edir və mü əllim-professor heyətindən belə bir xasiyyətnamə alır: “Yoldaş B ədəlbəyli Ə. oxuduğu müddət ərzində böyük müvəffəqiyyətlər qazanmış- dır... Leninqrad Dövlət Konservatoriyası bəstəkar-professorlarının rəyinə əsasən onun türk xalq folkloru əsasında yazdığı “Qız qalası” baletindən parçalar maraqlı, emosional cəhətcə zəngin və texniki cəhətcə səlis əsərdir. İnstrumentovka fənnindən zaçotda aldığı əla qiymət və həmçinin “Qız qalası” baletinin ayrı-ayrı nömrələrinin partiturası yoldaş Bədəlbəylinin əsl orkestr s əslənməsinə nail olmaq üçün müəyyən bacarığa malik olduğunu göst ərir”.
Amma, “ Qız qalası”nı səhnəyə qoymamışdan əvvəl bəstəkar, sanki tam h əcmli əsərə bir körpü kimi, qardaşı Turqud Bədəlbəylinin librettosu əsasında uşaqlar üçün birpərdəli “Tərlan” balet-nağılını bəstələyir. Əsəri, 24 iyun 1939-cu ild ə Bakı xoreoqrafiya məktəbinin ilk tələbə buraxılışı ilə əlaqədar təşkil olunmuş konsertdə, məktəbin şagirdləri ifa edir. 18 aprel 1940- cı il. Bu gün, Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixinə milli balet s ənətinin təməl daşının qoyulduğu gün kimi daxil oldu. Əfrasiyab B ədəlbəylinin “Qız qalası” baletinin premyerası M.F.Axundov adına Az ərbaycan Dövlət opera və balet teatrının səhnəsində işıq üzü görür. Gülyanaq rolunu Q əmər xanım Almaszadə, Polad rolunu Konstantin İbrahim Quliyev 496
Bataşov, Xan rolunu Aleksandr Urvantsev ifa etdilər. Dirijor pultu arxasında is ə bəstəkar özü dayanır. Az ərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1940-cı il 23 aprel tarixli f ərmanı ilə Əfrasiyab Bədəlbəyliyə “İncəsənət sahəsində görkəmli f əaliyyətinə görə” Respublikanın “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı verildi. 1941-ci il iyun ayının 22-də alman faşistləri Sovet İttifaqının ərazisinə soxuldular. Böyük V ətən müharibəsi başlandı. Müharib
ənin ilk günlərindən ayağa qalxan xalq fiziki və mənəvi gücünü s
əfərbər edib, bunları düşmən üzərində qələbə çalmağa yönəltdi. O günl
əri yad edən Dmitri Şostakoviç yazırdı: “...Mən, müharibə dövrünün ağırlığı və məhrumiyyətlərinə baxmayaraq, cəmiyyətimizin mənəvi h əyatının necə dolğun, maraqlı olduğuna hər dəfə heyrətlənirəm. Onun bünövr əsini yüksək əxlaq və humanizm təşkil edirdi... Mənə elə gəlir ki, heç bir milli m ədəniyyətdə müharibə bədii yaradıcılığın bu dərəcədə nəhəng yüks əlişini yaratmamışdır”. Xalqımızın başqa nümayəndələri kimi musiqi incəsənəti xadimləri də h əyatın nəbzini düzgün duyur, öz yaradıcılıqları ilə xalq arasında ruh yüks əkliyi yaradır, qələbəyə inamı möhkəmlədirdilər. Üzeyir Hacıbəylinin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı öz v ətənpərvərlik borcuna əməl edərək, bütün təşkilatı-yaradıcılıq işini müharib ə şəraitinə uyğunlaşdırmışdı. Təkcə müharibənin ilk beş ayı ərzində respublikanın bəstəkarları tərəfindən müxtəlif janrlarda, aktual mövzuya h əsr olunmuş altmışdan çox əsər bəstələnmişdi. Bu b əstəkarlar arasında şübhəsiz, Əfrasiyab Bədəlbəyli də öz f əaliyyəti ilə seçilirdi. Həyat hadisələrinə biganə qalmayan sənətkarın b əstəkar dostu B.Zeydmanla birlikdə yazdığı bir pərdəli “Xalq qəzəbi” operası (libretto müəllifləri İ.Oratovski və Ə.Məmmədxanlı) almanların xainc
əsinə basqınına qarşı ilk əks-sədalardan biri oldu. 1941-ci ilin payızında, Opera və balet teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulmuş əsərdə q əsbkarlara qarşı qəzəb hissi, xalqın qəhrəmanlığının musiqi təcəssümü nümayiş etdirildi. Ə.Bədəlbəyli bu dövrdə nəinki musiqiçilər, eləcə də şair və yazıçılar il ə sıx yaradıcılıq əlaqələri yaratmışdı. Bunlar arasında Azərbaycanın Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|