Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 503
Moskva konservatoriyasının professoru Lev Oborin, görkəmli türk şairi, dramaturq və ictimai xadim Nazim Hikmət balet haqqında böyük t əriflə danışırdılar. Nazim Hikmət yazırdı: “Qız qalası”na baxdım. Valehedici, çox göz əl baletdir. Musiqisi də gözəldir. Orkestr əladır, tamaşa orijinal t ərtib olunmuşdur. Mən iki saat ərzində, Əfrasiyab Bədəlbəyli kimi ustad s ənətkarın yaratdığı parlaq kitabı oxuyurdum”. Görk əmli sənətkar dekada zamanı özünün dirijorluq məharətini də nümayiş etdirdi. “Qız qalası”ndan başqa o, dekadanın bağlanışı günü, iyunun 2-d ə verilən son konsertdə Minkusun “Don Kixot” baletindən göst
ərilən səhnəyə və Asəf Zeynallının Bülbül tərəfindən ifa olunan “Ölk
əm” romansına dirijorluq etmişdir. Maraqlıdır ki, bu son konsertin t ərtibatçısı və quruluşçu rejissoru Əfrasiyab Bədəlbəylinin qardaşı Şəmsi B ədəlbəyli olmuşdur. Burada biz, dekada il ə əlaqədar Əfrasiyab Bədəlbəyli əməyinin daha bir b əhrəsinin – musiqişünas-tarixçi Qubad Qasımovla birgə yazdığı “M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət opera və balet teatrı” oçerkinin də adını çəkməliyik. Hər iki müəllif oçerkdə, bu incəsənət ocağının yaranmasının ilk günlərindən keçdiyi yaradıcılıq yolunu işıqlandırmış, teatrın səhnəsində tamaşaya qoyulmuş əsərlər, görkəmli ifaçılar haqqında maraqlı məlumatlar vermişlər. 1960- cı ildə bəstəkarın həyatında əlamətdar hadisə baş verdi. Həmin il, may ayının 24-də Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı il ə görkəmli incəsənət xadimi Əfrasiyab Bədəlbəyli “Mədəni quruculuq sah əsində qazanılmış müvəffəqiyyətlərə görə” Azərbaycanın “Xalq artisti” f əxri adına layiq görüldü. Altmışıncı ilin əvvəlində incəsənət xadimləri, musiqişünaslar opera s ənəti sahəsində durğunluğun olmasını, bu mürəkkəb janra bəstəkarların etinasız münasibətini qeyd edir, onların musiqi yaradıcılığının başqa növl
ərinə daha çox meyl etdiklərini göstərirdilər. Opera
yaradıcılığında mövzu seçmək məsələsi, xüsusilə ciddi tənqidə m əruz qalmışdı. Məsələn, musiqişünas Rəna Fərhadova yazırdı: “Açıq dey ək ki, çox vaxt bəstəkarlarımızın seçdikləri mövzu və süjetlər bizi qane etmir. B əstəkarlar bəzən tapdanmış yol ilə gedir, tamaşaçılar və yaxud oxucular üçün çoxdan m əlum olan əsərlərə müraciət edirlər”. İbrahim Quliyev 504
Əfrasiyab Bədəlbəyli də öz növbəsində qeyd edirdi ki, “müasir opera dedikd
ə dinləyici istəyir ki, tamaşa etdiyi əsərdə, hər şeydən əvvəl, zamanın qabaqcıl ideyaları bədii surətdə tərənnüm edilsin. Dinləyici gözləyir ki, adamların mənalı həyatı, güzəranı, arzusu, sevinci... müasir opera əsərində parlaq boyalarla s əslənsin”. O, eyni zamanda balet sənətini də gözdən qoymur, b əstəkarların bu janra ciddi fikir vermələrini tələb edirdi. Və sanki dediyi sözl ərə bir sübut, həmkarlarına isə bir örnək kimi görkəmli sənətkar, 1965-ci ild ə Qəmər Almaszadə ilə birlikdə, S.S.Axundovun eyni adlı povesti
əsasında bəstəkar Əşrəf Abbasovun “Qaraca qız” baletinə, daha sonra, 1968-ci ild ə qardaşı Turqud ilə birlikdə C.Cabbarlının eyni adlı pyesi əsasında Ramiz Mustafayevin bəstələdiyi “Aydın” operasına librettolar yazır. 1962-ci ild ə opera və balet teatrı, hər il olduğu kimi, qastrol səfərinə hazırlıq görürdü. Bu dəfəki qastrolların ünvanı Gürcüstan respublikası idi. Teatr müdiriyy əti və bədii rəhbərliyi qastrol tamaşaları repertuarını müzakir
ə etdikdə “Koroğlu” ilə yanaşı gürcü bəstəkarı Zaxari Paliaşvilinin “Daisi”
operasının Azərbaycan dilində oynanılmasını qərara almış və opera m ətninin tərcüməsini Əfrasiyab Bədəlbəyliyə tapşırmışdır. Maraqlıdır ki, “Daisi” ilə əlaqədar bəstəkarın həyatında əlamətdar bir hadis
ə baş vermişdir. Sənətkar özü bu haqda belə danışırdı: “...1930-cu il avqust
ayında Üzeyir Hacıbəyli ilə görkəmli gürcü bəstəkarı Zaxari Paliaşvili Kislovodsk parkında qol-qola gəzişirdilər. Mən bir qədər uzaqdan bu iki dahini izl əyir, onların şirin söhbət etdiklərini, hərdən azacıq dayanıb gülüşdüklərini seyr edirdim. Nəhayət, şamlıq dağın ətəyində, ağaclardan birinin
altında olan skamyada, kölgəlikdə oturdular. Mən, özümü dağın yuxarısına yönələn kimi göstərərək, onlara salam verib ötmək istədim. Üzeyir b əy məni yanına çağırdı: - Bu xalam oğlunun oğludur, - deyə məni, böyük gürcü b əstəkarına təqdim etdi. Sonra mənə dedi: - Zaxari Petroviç “Daisi” sözünün Az ərbaycancasını bilmək istəyir. Deyir ki, onun Bakıda verdiyi simfonik konsertl ərində “daisi” sözü bir neçə kəlmə ilə elan edilirdi. Nec ə bilirsən, bu sözü bir kəlmə ilə ifadə etmək olarmı?” Üzeyir b əy mənim bir neçə il “Kommunist” qəzeti redaksiyasında t ərcüməçi vəzifəsində çalışdığımı bilirdi. Elə məni yanına çağırmağının s əbəbi də bundan irəli gəlirdi. Lakin mən gürcü sözü “daisi”nin mənasını bilmirdim. Odur ki, d ərsini öyrənmədiyi üçün müəllimi qarşısında aciz Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|