Az
ərbaycan musiqi terminləri
106
2. muğamın mayədən əvvəlki zərbli instrumental hissəsi.
Pişe
– üfl
əmə ağac musiqi aləti. Zahiri görünüşü etibarı ilə mizmar musiqi
al
ətinə çox oxşayır, lakin müştüyü yoxdur. Səslənmə prinsipi neydə olduğu
kimidir.
Piş-zəngulə
– Çahargah d
əstgahında Zəngulə şöbəsindən əvvəl ifa olunan guşə.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
107
R
Rah
– far. melodiya, t
əranə, hava.
Rah-
Şəbdiz
(h
ərf. Xosrov Pərvizin mindiyi Şəbdiz adlı atın getdiyi yol)
– kl.
əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da gözəlləmə.
Rah
əvi
– 1. Orta
əsr Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin 12 əsas muğamından
onuncusu;
2. Bax: R
əhab.
Rah-gül
– kl.
əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da təsnif.
Rah-ruh
– kl.
əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da bir mahnı – təsnif adı.
Rak
(
ər. əsas, dayaq)
– 1. Rast d
əstgahında Pəncgah şöbəsi ilə Xavəran guşəsi arasındakı epizod;
başqa variantlara görə, yenə də Rast dəstgahında Xöcəstə şöbəsindən sonra
(Saqinam
ədən əvvəl) Rak-hindi, Rak-Xorasani guşələri ifa olunur;
Az
ərbaycan musiqi terminləri
108
2. Q
ədim kl. mus-də: Rast və Mahur dəstgahlarının axırında (son şöbəni ifa
etdikd
ən sonra) Mayəyə qayıtmazdan əvvəl bir qayda olaraq,
hökmən Rak-
Abdulla adlanan guşədə dayanmaq lazım gəlirdi. Rak-Abdulla, Rak-
Xorasani v
ə Rak-hindi adlanan guşələr əslində eyni melodik gəzişmənin
müxt
əlif variantlarıdır.
Rameş-can
– kl.
əd-da: muğam şöbəsi ya da bu sözlərlə başlanan mahnı.
Rast
(h
ərf. düz, dürüst, müstəqim, düzgün)
–
1. Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin 12 muğamından biri. “Qədim
musiqişünaslar Rastı muğamların anası adlandırmışlar. Rast muğamı nəinki
öz adını və kökünün səsdüzümünü, hətta öz tonikasının (mayəsinin)
ucalığını belə zəmanəmizə qədər mühafizə edib saxlaya bilmişdir.”
(Ü.Hacıbəyli. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları).
2. Az
ərb. mus-də: Novruz-rəvəndə, Rast, Üşşaq, Hüseyni, Vilayəti (bəzən
Dilk
əş), Xöcəstə, Xavəran, Əraq, Pəncgah, Rak, Əmiri və Məsihi
şöbələrindən ibarət dəstgah;
3. İran mus-də: bax: Rast-Pəncgah.
Rast-P
əncgah
–
İran mus-də: Zəngulə, pərvanə nəğmə, Ruh-əfza, Xosrovani, Pəncgah,
Süpehr, Üşşaq, Şiraz, Bayatı-əcəm, Mübərriqə, Qərəcə,
Bəhr-nur və əlavə
olaraq Əbül-çəp, Leyli və Məcnun, Ravəndi, Novruz-ha, Nəfir, Fərəng,
Əraq şöbə və guşələrindən ibarət dəstgah.
Rav
əndi
–
müasir İran musiqisində Rast və Hümayun dəstgahlarında Leyli və
M
əcnun ilə Novruz arasında bulunan muğam şöbəsi.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
109
Raz-Niyaz
– Hümayun d
əstgahında Suzi-güdaz ilə Məsnəvi arasında ifa olunan musiqi
parçası.
R
əcəz
(
ərcuzə)
– 1. Çahargah d
əstgahının sonunda olan zərbli muğam Mənsuriyyədən əvvəl
ifa edil
ən şöbə;
2. Orta
əsr musiqisində cəngavərlər fəxriyyəsini ifadə edən mahnılar üçün
ən çox münasib sayılan bəhr.
R
əddət
–
ər. bax: Nəqərat (1-ci mənada).
R
əddəti-i-sovt
–
ər. əks-səda.
R
ədif
–
muğamat şöbələrinin, guşələrinin, təsnif və rənglərinin dəstgahlar sistemi
üzr
ə təşkil və tənzim qaydası.
R
əhab (Rahab)
– 1. XIX
əsr Azərbaycan musiqisində Rəhab, Hümayun, Tərkib, Üzzal,
Bayatı-türk, Bayatı-Qacar, Zəmin-xara, Mavərənnəhr, Bal-kəbutər, Hicaz,
Bağdadi, Şahnaz, Azərbaycan, Əraq, Əşiran, Zəngi-şütür, Osmani, Bayatı-
kürd, Bayatı-Şiraz, Hacı Yuni, Sarəng, Şüştər, Məsnəvi-səqil və Suzi-güdaz
şöbə və guşələrindən ibarət dəstgah;
2. Müasir Az
ərbaycan musiqisində Əmiri, Nəva, Rəhab, Şikəsteyi-fars,
Müb
ərriqə, Əraq, Pəncgah, Qərai və Məsihi şöbələrindən ibarət dəstgah.
R
əhavi
– bax: Rah
əvi.