Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası

 

Az

ərbaycan musiqi terminləri 

106 

2. muğamın mayədən əvvəlki zərbli instrumental hissəsi. 

 

Pişe 

–  üfl

əmə  ağac  musiqi  aləti. Zahiri görünüşü  etibarı  ilə  mizmar musiqi 

al

ətinə çox oxşayır, lakin müştüyü yoxdur. Səslənmə prinsipi neydə olduğu 

kimidir. 

 

Piş-zəngulə 

– Çahargah d

əstgahında Zəngulə şöbəsindən əvvəl ifa olunan guşə. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 

107 

 

R 

Rah 

– far.  melodiya, t

əranə, hava. 

 

Rah-

Şəbdiz 

(h

ərf. Xosrov Pərvizin mindiyi Şəbdiz adlı atın getdiyi yol) 

– kl. 

əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da gözəlləmə. 

 

Rah

əvi 

–  1. Orta 

əsr Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin 12 əsas muğamından 

onuncusu; 

2. Bax: R

əhab. 

 

Rah-gül 

– kl. 

əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da təsnif. 

 

Rah-ruh 

– kl. 

əd-da: muğam şöbələrindən birinin adı ya da bir mahnı – təsnif adı. 

 

Rak 

(

ər. əsas, dayaq) 

– 1. Rast d

əstgahında Pəncgah şöbəsi ilə Xavəran guşəsi arasındakı epizod; 

başqa variantlara görə, yenə də Rast dəstgahında Xöcəstə şöbəsindən sonra 

(Saqinam

ədən əvvəl) Rak-hindi, Rak-Xorasani guşələri ifa olunur;  

---

 

Az

ərbaycan musiqi terminləri 

108 

2. Q

ədim kl. mus-də: Rast və Mahur dəstgahlarının axırında (son şöbəni ifa 

etdikd

ən sonra) Mayəyə qayıtmazdan əvvəl bir qayda olaraq, hökmən Rak-

Abdulla  adlanan  guşədə  dayanmaq  lazım  gəlirdi. Rak-Abdulla, Rak-

Xorasani v

ə  Rak-hindi  adlanan  guşələr  əslində  eyni melodik gəzişmənin 

müxt

əlif variantlarıdır. 

 

Rameş-can 

– kl. 

əd-da: muğam şöbəsi ya da bu sözlərlə başlanan mahnı. 

 

Rast 

(h

ərf.  düz, dürüst, müstəqim, düzgün) 

– 

1. Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin 12 muğamından biri. “Qədim 

musiqişünaslar Rastı muğamların anası adlandırmışlar. Rast muğamı nəinki 

öz  adını  və  kökünün səsdüzümünü, hətta  öz  tonikasının  (mayəsinin) 

ucalığını  belə  zəmanəmizə  qədər mühafizə  edib  saxlaya  bilmişdir.” 

(Ü.Hacıbəyli. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları).  

2. Az

ərb. mus-də: Novruz-rəvəndə,  Rast,  Üşşaq,  Hüseyni,  Vilayəti (bəzən 

Dilk

əş),  Xöcəstə, Xavəran,  Əraq,  Pəncgah,  Rak,  Əmiri  və  Məsihi 

şöbələrindən ibarət dəstgah;  

3. İran mus-də: bax: Rast-Pəncgah. 

Rast-P

əncgah 

– 

İran  mus-də: Zəngulə, pərvanə  nəğmə, Ruh-əfza, Xosrovani, Pəncgah, 

Süpehr,  Üşşaq,  Şiraz,  Bayatı-əcəm, Mübərriqə, Qərəcə, Bəhr-nur və  əlavə 

olaraq  Əbül-çəp, Leyli və  Məcnun, Ravəndi, Novruz-ha,  Nəfir, Fərəng, 

Əraq şöbə və guşələrindən ibarət dəstgah. 

 

Rav

əndi 

– 

müasir  İran  musiqisində  Rast və  Hümayun dəstgahlarında  Leyli  və 

M

əcnun ilə Novruz arasında bulunan muğam şöbəsi. 

---

Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 

109 

Raz-Niyaz 

– Hümayun d

əstgahında Suzi-güdaz ilə Məsnəvi arasında ifa olunan musiqi 

parçası. 

 

R

əcəz 

(

ərcuzə) 

– 1. Çahargah d

əstgahının sonunda olan zərbli muğam Mənsuriyyədən əvvəl 

ifa edil

ən şöbə;  

2. Orta 

əsr musiqisində cəngavərlər fəxriyyəsini ifadə edən mahnılar üçün 

ən çox münasib sayılan bəhr. 

 

R

əddət 

– 

ər. bax: Nəqərat (1-ci mənada). 

 

R

əddəti-i-sovt 

– 

ər. əks-səda. 

 

R

ədif 

– 

muğamat şöbələrinin, guşələrinin, təsnif və rənglərinin dəstgahlar sistemi 

üzr

ə təşkil və tənzim qaydası. 

 

R

əhab (Rahab) 

–  1. XIX 

əsr Azərbaycan musiqisində  Rəhab, Hümayun, Tərkib, Üzzal, 

Bayatı-türk,  Bayatı-Qacar, Zəmin-xara, Mavərənnəhr, Bal-kəbutər, Hicaz, 

Bağdadi, Şahnaz, Azərbaycan, Əraq, Əşiran, Zəngi-şütür, Osmani, Bayatı-

kürd, Bayatı-Şiraz, Hacı Yuni, Sarəng, Şüştər, Məsnəvi-səqil və Suzi-güdaz 

şöbə və guşələrindən ibarət dəstgah;  

2.  Müasir  Az

ərbaycan musiqisində  Əmiri,  Nəva, Rəhab,  Şikəsteyi-fars, 

Müb

ərriqə, Əraq, Pəncgah, Qərai və Məsihi şöbələrindən ibarət dəstgah.  

 

R

əhavi 

– bax: Rah

əvi. 

 

 

---