Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
Az ərbaycan musiqi terminləri 92 Bayatı, Rast, Segah, Hicaz, Nəvz, Hüseyni, Səba, Хənabat, Mənsuri, Əribun-əcəm, Quryat, Bayatı-əcəm, Pəncgah, Bəşiri, Övc, Cəmal, Ovşar, Əcəm-əşiran, Tahir, Хəlvəti, Məsnəvi, Səidi, Nəhavənd, Hicaz-şeytani, D əşti, Ərvah, Hümayun, Novruz-əcəm, Bahirzavi, İbrahimi, Cəburi Mahmudi, Nari, R əşidi, Həkimi, Müхalif, Həlilavi, Baclan, Dügah. “Muğam müəyyən bir məqam üzərində sərbəst improvizasiya yolu ilə ifa olunur!” fikri əslində hər nə qədər doğru olsa da, - muğamın formalaşmamış quruluşuna küll halında, ümumiyyətlə və həm də ayrı-ayrı hissələrinə ayrılıqda diqqətlə baxılsa görünər ki, muğamın hər bir guşəsi, hər bir şöbəsi, h ətta bu guşə və şöbələri təşkil edən hər bir musiqi cümləsi özlüyündə mü əyyən və konkret melodiyadan ibarətdir. S ərbəst improvizasiya adlandırılan ifaçılıq məktəbi isə əslində muğamın əsasını və mahiyyətini təşkil edən hər bir müəyyən melodik cümlənin, hər bir kiçik musiqi frazasının, muğam musiqi təbirinin müxtəlif variantlarda (y əqin ki, sənətkarın şəxsi yaradıcılığı və fantaziyasının zənginliyindən asılı olaraq) ifa edilm əsi deməkdir. Muğni – böyük Az ərbaycan musiqişünası Səfiəddin Urməvinin (1230-1294) İsfahan şəhərinə səyahətindən qayıtdıqda ixtira etdiyi simli, dartımlı musiqi al əti.
Muradxani – Mahur d əstgahında Nişapurək ilə Niriz (Neyriz) arasında yerləşən şöbə.
– Hümayun d əstgahında Suzi-güdaz ilə Nəfir arasında yerləşən şöbə.
– 1. Üfl əmə ağac musiqi aləti; 2. Musiqi sənətinin simvolu olan əfsanəvi quşun adı; 3. Musiqiçi.
– 1. Zabol Segahı dəstgahında Mayeyi-Zabol ilə Manənd-Müxalif şöbələri arasında yerləşən guşə; Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 93
2. Az ərb. kl. mus-də: Şur (Şahnaz) dəstgahında Səlmək ilə Leyli və Məcnun şöbələri arasında ifa edilən guşə; 3. İran mus-də: Çahargah dəstgshında Bəstə-nigar ilə Hasar şöbələri arasında və Segah dəstgahında Zabol ilə Zəngi-şütür arasında bulunan şöbə.
ərriqə (d.d. Mob ərqə) - 1. Zabol v ə Rəhab dəstgahlarında Şikəsteyi-fars ilə Əraq arasında yerləşən şöbə; 2. İran mus-də: Rast-Pəncgah dəstgahında Qaraçə ilə Nəhib arasında ya da Bayatı-əcəm ilə Qaraçə arasındakı şöbə.
ənnəb ( ər., hərf. qonşu) – qonşu pərdə. Simli musiqi alətlərin qoluna bağlanan əsas pərdələr yanında olan ikinci d ərəcəli pərdələr. Ud musiqi alətində müstəsna olaraq Mücənnəb əsas pərdələrdən biridir.
əyyər ( ər., hərf. heyrətə gətirən) – Mahur d əstgahında Əraq şöbəsindən sonra ifa olunan parça.
– aşıq yaradıcılığının şeir – musiqi formalarından biri. Adından da bəlli olduğu üzrə (ər. xəms – beş), müxəmməsin hər bəndi beş misradan ibarət olur. Klassi k şeirdən fərqli olaraq aşıq yaradıcılığında müxəmməsin hər b əndinin dördüncü misrasından sonra tamamilə başqa bir “həngdə” olan yeni bir b ənd əlavə olunur ki, buna cığa deyilir. Əsas bəndin beşinci misrası haman cığadan sonra oxunur.
– ər. Çahargah dəstgahında Hasar ilə Məğlub arasındakı şöbə. Müğənni – n
əğməkar, xanəndə, avaz ilə oxuyan. Az ərbaycan musiqi terminləri 94 Münacat – dini ya da mat əm mərasimi ilə əlaqədar olaraq ucadan avaz ilə oxunan dua. Çox vaxt Z əmin-xara məqamında ifa olunur.
– ər. nəğməkar, mahnı deyən. Müns ərih – bax: Faxti. Müt əlaim – konsonans; h əmsaz, həmahəng səslənmə; qulağı oxşar, qulağa xoş gələn t ərzdə səslənmə. Müt ənafir – dissonans; h əmsazlıqdan məhrum səslənmə.
əq – ər. boş sim, açıq sim. Mütrüb – ər. köhn. 1. əyləndirici; 2. n əğməkar; 3. musiqiçi.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 95
N Nağara – z
ərbli musiqi aləti. Sağanağının hər iki t ərəfinə dəri çəkilmişdir. Nağara ağac üfl əmə alətlərin (zurna, balaban, tütək), h əm də sazın çalğısını müşayiət edir. Nağaranı sol qoltuğun altında tutub çalırlar. Musiqi al ətlərindən hansı birinin çalğısını müşayiət edəcəyindən asılı olaraq nağara- nın əl ilə (barmaqlar), yoxsa ağac çubuq- larla çalınacağı müəyyən edilir. Əgər bala- ban (son zamanlar h əm də klarnet), ya da aşıq sazının çalğısı müşayiət edil
əcəksə, nağara da ovucun içi və barmaqlarla çalınacaqdır. Əgər zurna çalğısını (həm də açıq havada) müşayiət etmək lazım gəlirsə, o zaman d ərilər üzərinə ağacla zərblər vurulur. H əcmindən (böyüklüyündən) asılı olaraq nağara müxtəlif növlərə ayrılır: koos (böyük nağara), bala nağara ya da cürə nağara və kiçik nağara.
ək – nazik poladdan qayırılan qarmaqlı mizrab. Naleyi-Z ənburi – bax: Neyi-Davud.
Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|