Erməni xəyanəti

24 
 
ĠĢ onunla nəticələndi ki, gizli-aĢkar 100 nəfəri yedilər. 
Erməniliyin  öz  soydaĢlarını  sadəcə  öldürməyib,  həm  də  sümüklərinəcək 
yediyi  bu  soyqırım  faktı  barədə  ABġ  konqresmenləri  nəyə  görəsə  susmağa 
üstünlük  verirlər.  Dünya  parlamentlərinin  bu  fakta  diqqət  yetirməsi  və  müvafiq 
qətnamə qəbul etməsi pis olmazdı. Axı söhbət soyqırım mövzusunun geoporolitik 
dəbdə olmasını nəzərə almaqla ermənilərin ilk “soyqırım”ından gedir. 
 
Rövşən Mustafayev, 
AMEA-nın İnsan Hüquqları 
İnstitutunun direktoru, 
 siyasi elmlər doktoru, professor 
 
ERMƏNĠSTAN ADLI DÖVLƏTĠN BÜTÜN  
ƏRAZĠSĠ TARĠXĠ AZƏRBAYCAN TORPAQLARIDIR 
 
Zaman-zaman Azərbaycana qarĢı ərazi iddiaları ilə çıxıĢ edən ermənilər bu 
gün öz saxtakarlıqlarından  əl çəkmirlər. Ġndi də  Naxçıvan  barədə  sərsəm iddialar 
səsləndirir,  Ağdamda  “paytaxt”  tapdıqlarını  bəyan  edirlər.  Amma  etiraf  etmək 
lazımdır  ki,  saxtakarlıq  yolu  tutan  bu  xalqın  cəfəng  iddialarına  sadəcə  cavab 
verməklə  kifayətlənmiĢik.  Ġndiki  Ermənistan  adlı  dövlətin  ərazisinin  tarixi 
Azərbaycan 
torpaqları  olması  faktını  lazımınca  dünya  ictimaiyyətinə 
çatdırmamıĢıq.  Azərbaycan  Prezidenti  Ġlham  Əliyevin  Ağdam  ictimaiyyəti 
qarĢısında  söylədiyi  fikirlər  bu  məsələ  ilə  bağlı  hər  bir  azərbaycanlı  üçün  siqnal 
oldu. 
Əzəli  Azərbaycan  torpağı  -  Ġrəvan  haqqında  konkret  faktlar  əsasında  öz 
fikrini belə əsaslandırır. 
-  Tarix  sübut  etdi  ki,  hazırkı  Ermənistan  deyilən  dövlətin  ərazisi  əzəli 
Azərbaycan  torpaqlarıdır.  Heç  bir  tarixçi,  normal  araĢdırmaçı  bunu  inkar  edə 
bilməz. Ermənilərin Azərbaycan ərazilərinə və bütövlükdə  Cənubi Qafqaza gəlmə 
olduğu, çar Rusiyasının Qafqaza doğru istilaçılıq siyasətinin geniĢləndiyi vaxtlarda 
bu ərazidə onların heç bir dövlət qurumunun yoxluğu tarixçilər tərəfindən dəfələrlə 
sübuta  yetirilib.  Ermənilərin  əsas  məskənləri  indiki  Balkan  yarımadası  olub  və 
sonralar onlar Kiçik Asiya yarımadasına gəliblər. XIX əsrin əvvəllərində Rusiyanın 
Qafqaza  doğru  geniĢlənməsi  tədricən  bu  ərazilərə  ermənilərin  gətirilməsi,  onların 
Azərbaycan  torpaqlarında  məskunlaĢdırılması  ilə  müĢayiət  olunurdu.  Azərbaycan 
torpaqlarının  Ģimal  hissəsinin  “Gülüstan”  və  “Türkmənçay”  sülh  müqavilələri  ilə 
çar  Rusiyasının  tərkibinə  daxil  edilməsi  zamanı  Ġran  və  Türkiyə  ərazisindən 
məqsədyönlü  Ģəkildə  kütləvi  halda  ermənilərin  Qafqaza  köçürülməsi  prosesi  baĢ 
verirdi.  Bu,  təsadüfi  deyildi.  Çünki  məlum  olduğu  kimi,  I  Pyotrun  dövründən 
baĢlayaraq  çar  Rusiyasının  xarici  siyasətinin  əsas  istiqamətlərindən  biri  Osmanlı 
imperiyası  ilə  Ġran  arasında  münaqiĢəni  dərinləĢdirmək  və  bu  dövlətlərlə  öz 

---

25 
 
arasında  bufer  xristian  dövləti  yaratmaq  olmuĢdur.  Qafqazda  yalnız  Azərbaycan 
xanlıqları var idi ki, onların da əhalisinin mütləq əksəriyyətini azəri türkləri təĢkil 
etmiĢdir. 
Çar  Rusiyasının  süqutundan  sonra  isə  Cənubi  Qafqazda  yalnız  iki  xalqın  - 
azərbaycanlıların  və  gürcülərin  öz  dövlətlərini  yaratmaq  üçün  maddi  və  mənəvi 
imkanları  var  idi.  Ermənilərdən  fərqli  olaraq  azərbaycanlılarda  və  gürcülərdə  öz 
müqəddəratlarını təyin etmək və müstəqil dövlətlərini yaratmaq istiqamətində milli 
oyanıĢ vardı. 
XIX əsrin sonlarına nəzər salsaq, Azərbaycan ədəbi mühitində yüksələn xətt 
üzrə  milli  oyanıĢın  getdiyini  görərik.  Bu  proses  XX  əsrin  əvvəllərində  daha  da 
sürətlənmiĢdir.  Xüsusilə  Bakıda  neft  bumunun  baĢladığı  vaxtlarda  buraya  külli 
miqdarda vəsaitin daxil olması elmin, mədəniyyətin, incəsənətin inkiĢafı ilə yanaĢı, 
həm də milli oyanıĢa güclü təkan vermiĢdir. O dövrdə ziyalılarımız Azərbaycanın 
müstəqilliyi ideyasını gündəmə gətiriblər. Bu onların elmi, bədii yaradıcılıqlarında, 
Dumada  fəaliyyət  göstərən  azərbaycanlı  deputatların  fəaliyyətlərində  özünü 
göstərirdi.  Ona  görə  də  təsadüfi  deyil  ki,  XX  əsrin  əvvəlində  çar  Rusiyasının 
inqilabı  mərkəzlərindən  biri  Azərbaycan  olmuĢdur.  Həmin  dövrdə  Azərbaycanın 
bütün  bölgələrində  -  Bakıda,  Ġrəvanda,  Naxçıvanda,  Gəncədə  və  digər  yerlərdə 
milli oyanıĢ hiss edilməkdəydi. 
1917-ci ilin fevralında Rusiyada burjua inqilabı baĢ verdi. Çarın devrilməsi, 
müvəqqəti  hökumətin  qurulması,  sonra  bolĢeviklərin  Rusiyada  çevriliĢ  edərək 
hakimiyyəti  ələ  almaları  Cənubi  Qafqazda      azərbaycanlıların  və  gürcülərin  öz 
müqəddəratlarını  həll  etmək  istiqamətində  hərəkətə  keçmələri  ilə  müĢayiət 
olunurdu. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Milli ġurası Zaqafqaziya Seymindən 
çıxdığını  bəyan  edərək  dövlət  müstəqilliyini  elan  etdi.  Azərbaycanın 
müstəqilliyinin  elan  edilməsi  barədə  Milli  ġuranın  bəyannaməsi  faktiki  olaraq 
ölkəmizin  sərhədlərini  müəyyənləĢdirdi.  Bu  sərhədlər,  indiki  Yerevan  Ģəhəri  də 
daxil olmaqla, böyük bir ərazini əhatə edirdi. 
Zaqafqaziya  Seymi  dağılanda  ermənilərin  müstəqillik  iddiaları  olmayıb. 
Sadəcə,  Azərbaycanın  və  Gürcüstanın  müstəqil  dövlət  olduğunu  görən  ermənilər 
məcburiyyət qarĢısında müstəqillik iddiasına düĢdülər. Amma ermənilərin müstəqil 
dövlət  qurmaq  üçün  söykənəcəkləri  Ģəhər  yox  idi.  Azərbaycan  Xalq 
Cümhuriyyətinin  yaradıcıları,  Milli  ġuranın  üzvləri  erməni  milli  Ģurasının 
müraciətinə  cavab  olaraq  bəlli  olan  addımı  atmıĢlar.  Edilən  güzəĢt  nəticəsində 
Ġrəvan ermənilərin ixtiyarında qalmıĢdır. Bu fakt məlumdur və tarixdə vardır. 

---