Ə.Ş. Abdinov, R. F. Mehdiyev, T. X. HÜseynov
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 4.11.
- Şəkil 4.13.
122 texnologiyadan fərqli olaraq, hibrid texnologiyanın tətbiq edilməsinə tələbat hiss olunur (müxtəlif yarımkeçiricidən ha‐ zırlanmış mənbə və şüa qəbuledici vahid cihazda birləşir). Lakin bu qüsurların hamısı optron texnologiyasının inkişaf prosesində tədricən aradan qaldırılır. Şüalandırıcı və şüaqəbuledici elementlər vahid gövdədə yer‐ ləşdirilir və optik şəffaf yapışqan ilə doldurulur (şəkil 4.11). Hib‐ rid mikrosxemlərdə istifadə et‐ mək üçün miniatür gövdəsiz op‐ tronlar hazırlanır. Optik kanalı açıq olan optocütlər xüsusi kons‐ truksiyaya malikdir. Onlarda şüalandırıcı ilə fotoqəbuledici arasında hava aralığı yerləşir (şəkil 4.12a). Aralıqda, üzərində oyuq olan işıq buraxmayan arakəsmə, məsələn, lövhə sərbəst hərəkət edə bilir. Lövhənin köməyi ilə işıq seli idarə olunur. Digər variantda isə açıq kanallı optocütdə ixtiyari obyektdən şüalandırıcının buraxdığı şüa əks olunaraq fotoqə‐ bulediciyə düşür (şəkil 4.12b). Fotoqəbulediciləri ilə bir‐birindən fərqlənən müxtəlif növ optrocütlə‐ rin quruluşu ilə tanış olaq.
if‐
rat yüksək miniatür kö‐ zərmə lampasına və ya Şəkil 4.11. Optocütün quruluşu. 1 – şüalandırıcı, 2 – optik şəffaf yapışqan, 3 – fotoqəbuledici. 3 2 1 а)
б) 3 1 1 2 2
1 – şüalandırıcı, 2 – fotoqəbuledici, 3 – obyekt.
123 görünən və infraqırmızı şüalar buraxan işıq diodlarına ma‐ likdir. Görünən şüalar üçün kadmium‐selenid və ya kadmi‐ um‐sulfiddən, infraqırmızı şüalar üçün qurğuşun‐seleniddən və ya qurğuşun‐sulfiddən hazırlanan fotorezistorlardan istifadə edilir. Fotorezistorlar həm sabit, həm də dəyişən cərəyanla işləyə bilir. Şüalandırıcı ilə şüaqəbuledicinin spek‐ tral xarakteristikaları uzlaşdıqca, optocüt daha yaxşı işləyir. 4.13‐cü şəkildə giriş dövrəsi sabit və ya dəyişən gərginlik mənbəyindən qidalanan, çıxış dövrəsi isə R yük müqaviməti ilə qapanan rezistorlu optocütün elektrik sxemi göstərilir. İşıq dioduna verilən U idarə gər‐
ginliyi yük müqavimətin‐ dəki cərəyanı idarə edir. İdarəedici dövrə (şüalan‐ dırıcı) fotorezistordan izolə olunur və 220V‐lu gərginlik dövrəsinə qoşulur. Optocütlərin əsas para‐ metrləri olaraq adətən: maksimal cərəyanı, giriş və çıxış gərginliyi, normal iş rejimində çıxış müqaviməti, qaranlıq çıxış müqaviməti (giriş cərəyanı olmadıqda qaranlıq cərə‐ yanına uyğun gəlir və bir neçə mikroamper tərtibində olur) izoləedici layın müqaviməti və girişlə çıxış arasındakı izoləedici layın maksimal gərginliyi, giriş tutumu, cihazın ətalətliliyini xarakterizə edən qoşulma və sönmə müddəti götürülür. Girişin volt‐amper xarakteristikası və ötürücü xarakteristika (çıxış müqavimətinin giriş cərəyanından asılılığı) optocütlərin mühüm xarakteristikalarıdır. Sənayedə közərmə lampası, elektrolüminesent lampa və işıq diodları kimi şüalanma mənbəyinə malik rezistorlu Р йцк У идаря Е
elektrik sxemi.
124 optocütlər istehsal edilir. Kommutasiya üçün nəzərdə tutulan bəzi optocütlərdə bir neçə fotorezistor yerləşdirilir. Rezistorlu optocütlərdən gücün avtomatik nizamlanmasında, kaskad‐ lararası əlaqədə, kontaktsız gərginlik bölüşdürücülərinin ida‐ rə olunmasında, siqnalların modullaşdırılmasında, müxtəlif siqnalların formalaşmasında və b. hallarda istifadə edilir. Silisium diodu və qalium‐arseniddən hazırlanmış infraqır‐ mızı işıq diodları birlikdə diodlu optocütü təşkil edir. Fotodiod fotogenarator və ya fotodiod rejimində 0,8 V‐a qədər foto‐e.h.q. yaradaraq işləyir. Diodlar epitaksial‐planar texno‐ logiya ilə hazırlanır. Diodların təsir sürətini yüksəltmək məqsədi ilə p‐i‐n tipli fotodiod tətbiq edilir.
– giriş və çıxış gərginliyi, kəsilməz və impuls rejimində cərəyanı, cərəyanın ötürülmə əmsalı, yəni çıxış cərəyanının giriş cərəyanına olan nisbəti, çıxış siqnalının artma və düşmə müddəti və digər parametrləri rezistorlu optocütlərin parametrləri ilə analojidir. Cərəyanın ötürülmə əmsalı adətən bir neçə faiz, p‐i‐n‐fotodiodu üçün artma və düşmə müddəti isə bir neçə nanosaniyə tərtibində olur. Fotogenerator və ya fotodiod rejimində işləyən diodlu optocütün əsas xassələri onların giriş, çıxış volt‐amper və ötürmə xarakteristikalarında əks olunur.
bir neçə optocüt yerləşir. Opto‐ cütün kütləsi təqribən 0 , 1 1 , 0 ÷ qramdır. Adətən optocütlər şüşə‐metal gövdədə hazırlanır. Lakin hibrid mikrosxemlərdə gövdəsiz optocütlər də tətbiq edilir. Diodlu optocütlər müxtəlif məqsədlər üçün tətbiq edilir. Məsələn, diodlu optocütlər əsasında sarğısız impuls trans‐ formatorları hazırlanır. Optocütlər – radioelektron cihazla‐ rının (REC) mürəkkəb bloklararası əlaqəsində, müxtəlif
mikrosxemlərin işinin idarə olunmasında, xüsusi ilə də giriş cərəyanı çox kiçik olan MDY‐tranzistorlarının mikrosxem‐ lərində siqnalların ötürülməsində istifadə edilir. Bundan başqa, sənayedə fotoqəbuledicisi fotovarikap olan optocütlər də tətbiq edilir (şəkil 4.14b). Tranzistorlu optocütlərin (şəkil 4.14v) şüalandırıcısı qallium‐ arsenid işıq diodundan, işıqqəbuledicisi isə n‐p‐n tip bipolyar silisium fototranzistorundan ibarətdir. Bu cür sistemlərin giriş dövrəsinin əsas parametrləri analoji olaraq diodlu optocüt‐ lərdəki kimidir. Çıxış dövrəsi maksimal cərəyan, gərginlik və güclə, yanaşı həm də, fototranzistorun qaranlıq cərəyanı, qo‐ şulma və sönmə müddəti kimi əlavə parametrlərə də ma‐ likdir. Bu tip optocütlər əsasən açar rejimində işləyən kom‐ mutator sxemlərində, ölçü bloklu müxtəlif qəbuledicilərin rabitə qurğularında, rele və digər hallarda tətbiq edilir. Həssaslığı artırmaq məqsədi ilə optocütlərdə əlavə tran‐ zistordan (şəkil 4.14q) və ya fotodiod‐tranzistor (şəkil 4.14d) kombinasiyasından istifadə edilir. Tranzistorlu optocütdə cərəyanın ötürülmə əmsalı böyükdür, lakin təsir sürəti kiçikdir. Diod‐tranzistor sisteminin təsir sürəti isə yüksəkdir. Şüaqəbuledici əvəzinə optocütlərdə birkeçidli tranzistorlar‐
(şəkil 4.14e) da istifadə edilir. Bu növ optocütlər adətən açarlı sxemlərdə, məsələn düzbucaqlı şəkilli impulslar yarada bilən relaksasiya generatorlarının idarə olunmasında tətbiq edilir. Birkeçidli fototranzistor universal xassəyə malikdir, yəni onlar emitter keçidi qoşulmadıqda fotorezistor, bir keçid qoşulduqda isə fotodiod kimi işləyir.
daha rəngarəng xassəyə ma‐ likdir (şəkil 4.14j). Onlar gərginliyin, cərəyanın böyük diapa‐ zonlarında çıxış dövrəsinin volt‐amper xarakteristikasının Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|