Este saqlaw Joba

Este saqlaw haqqında túsinik

Este saqlawta este alıp qalıw, este saqlaw, eske túsiriw hám unıtıw sıyaqlı tiykarǵı processler ámelde boladı. Sol processlerdiń hár biri bólek ǵárezsiz psixik ózgeshelik esaplanbaydı. Olar iskerlik dawamında qáliplesedi hám sol iskerlik menen belgilenedi. Arnawlı bir bir materialdı este alıp qalıw turmıs iskerligi processinde indiviualtajriba arttırıwǵa baylanıslı. Este alıp qalınǵan zattı keyinirek iskerlik de qollaniw ushın onı eske túsiriw talap etiledi. Arnawlı bir bir materialdıń iskerlik sheńberinden shıǵıp qalıwı bolsa onıń unutilishiga alıp keledi. materialdı este saqlaw onıń shaxs iskerligindegi qatnasıwina baylanisli boladı. Sebebi hár bir arnawlı bir waqıtta kisiniń minezi onıń pútkil turmıslıq tájiriybesi menen belgilenedi. Este saqlaw psixologiyaniń eń kóp úyrenilgen bolimlerinen biri bolip esaplanadı. Lekin házirgi waqıtta este saqlawdıń nizamlıqları jáne de úyreniliwi onı pánniń taǵı da mashqalasına aylantırıp qoydi.

Házirgi kúnde este saqlawdıń mexanizmlerin úyreniw boyinsha ush teoriya bar bolıp tabıladı. Bular psixologiyalıq, neyrofiziologik hám de bioximiyalıq teoriyalar bolıp tabıladı. Psixologiyalıq teoriya. Bul teoriya tariyxıy jaqdan eń eski teoriya bolip, ol pande kóp hám túrli - rayon teoriyalardiń alǵa surilgenligi menen shınıǵıwi bolıp tabıladı. Bul teoriyalardi este saqlaw processleriniń qálipleskeninde insannıń aktivligi qanday rol oynawlig`i hám bunda aktivliktiń orinina qanday jantasıw zárúrligi menen bahalaw múmkin. Teoriyanıń birinshi toparı assotsiativ teoriya dep júritiledi. Bul teoriyaǵa ko`re, arnawlı bir psixik tuwındılar ańda bir waqtıniń ozida yamasa tikkeley birin-ketin payda bolsa, ol halda tuwindilar ortasida assotsiativ baylanislar quram tabadı jáne bul baylanislarni qandayda bir bólegi tákiraran payda bolıwı ańda onıń barlıq elementleri anıq túrde sawleleniwine alıp keledi. Assotsiatsiyalar úsh túrli boladı: usasliq, jaqinliq ha`m qarama - qarsılıq assotsiatsiyalari.
Este saqlaw — aqıl etilgen zat hám hádiyselerdi yamasa ótken zaman tájiriybelerdi este qaldırıw hám zárúr bolǵanda qayta tiklewden ibarat psixik process. Este saqlaw eń jaqsı demlerdi este qaldıradi. Ol nerv sisteması qásiyetlerinen biri bolıp, sırtqı álem waqıyaları hám organizm reaksiyaları haqqındaǵı informaciyanı uzaq saqlaw hám de onı ań iskerliginde háreket sheńberinde qayta qábiletinde kórinetuǵın boladı.
Este saqlaw individdiń óz tájiriybesinde este alıp qalıwı, este saqlawı hám keyinirek onı taǵı eske túsiriwi este saqlaw dep ataladı.
Este saqlaw haqqındaǵı dáslepki ilimiy qarawlar Shıǵıs oyshılları hám grek filosofları (Aristotel hám basqalar) de ushraydı. Atap aytqanda, Farobiy Este saqlawqa biliw degi intellektual processtiń strukturalıq bólegi retinde qaray, este saqlawtı tek insanǵa emes, haywanǵa da tán ózgeshelik ekenin bólek aytıp ótken.
Este saqlawdıń fiziologikalıq hasası bas mıy yarım sharlari qabıg'iniń waqıtsha baylanısıwı hám olardıń keyingi iskerliginen ibarat. Este saqlaw kólemi, informaciyalardıń uzaq waqıt hám bekkem saqlanıwı, sonıń menen birge, ortalıqtaǵı quramalı signallardı aqıl etiw hám adekvat reaksiyalarda islep shıǵıw bas mıy nerv kletkaları (neyronlar) sanınıń kóbeyip barıwı hám de onıń strukturası quramalılasiwi processinde ósip baradı. Fiziologikalıq izertlewlerde qısqa hám uzaq múddetli este saqlawlar belgilengen. Qısqa múddetli este saqlawta informaciyalar bir neshe minutadan bir neshe on minutǵa shekem saqlanadı, neyronlar jumisına kesent berilgende (mısalı, elektr shok, narkoz tásirinde) ol buziladı. Uzaq múddetli este saqlawta informaciyalar adam omiri boyı saqlanıp túrli tásirinlerge shıdamlı boladı. Qısqa múddetli este saqlaw áste aqırın uzaq múddetli este saqlawqa aylanadı. Este saqlaw ruwxıylıqtıń ótken zaman jaǵdayı menen házirgi jaǵdayı hám kelesindegi jaǵdaylarǵa tayarlaw processleri ortasındaǵı óz-ara baylanıslılıqtı kórsetedi. Basqa psixik hádiyseler sıyaqlı este saqlaw da shaxstıń qásiyetleri, onıń mútajligi, qızıǵıwshılıqları, ádeti, minez-qulıqı hám sol sıyaqlılar menen tıǵız baylanıslı.
Este saqlaw kórinetuǵın bolıwdaǵı formasına kóre, shártli túrde emotsional este saqlaw (sezim-sezimdi este tutıw ), obraz este saqlawı (zatlardıń suwreti hám qásiyetlerin este tutıw ), sóz-logika este saqlawı (zatlardıń mánisi, mazmunın sóz menen kórsetilgen halda este tutıw ) sıyaqlı túrlerge bólinedi. Bulardan insanda sóz-logika este saqlawı jetekshi orın tutadı. Este saqlawdıń barlıq túri bir-birleri menen bekkem baylanıslı halda keshedi. Psixologieste saqlawa, sonıń menen birge, qálegen hám sabırsız este saqlawlar parq etiledi. Qálegen este saqlawta arnawlı bir materialdı este alıp qalıw aldınan maqset etip qoyıladı; sabırsız este saqlawta bunday maqset bolmaydı — qandayda bir iskerlikte (mas, miynet processinde yamasa kim menen bolıp tabıladı sáwbetlesip turılǵanda) óz-ózinen este saqlap qalınadı. Turaqlılıǵın tárepten qálegen este saqlaw sabırsız este saqlawdan natiyjeli.
Pande este saqlaw menen baylanıslı túrde unıtıw máselesin úyreniwge áhmiyet berilip atır. „Normal“ unıtıwdı psixik keselliklerdegi este saqlaw aynıwınan parq qılıw kerek. Bul keselliklerde este saqlaw paseyiwi (gipomneziya), joǵalıp ketiwi (amneziya) yamasa bir tárepleme kusheytiwi (gipermneziya) baqlanadı. Birpara keselliklerde ol sapa tárepten buz'ladı : nawqasqa bolmaǵan waqıyalardı bolǵanday óz basınan keshirgenindey tuyuladi, yamasa qashanlar bolıp tabıladı bolıp ótken waqıyalardı keshe yamasa búgin júz bergen dep oylaydi (konfabulyatsiya, psevdoreminssensiya), Bunday jalǵan este saqlawlar kiside saldamlı psixik kesellikler áqibetinde kelip shıǵadı. Bunday keselliklerge bas mıy qan tamırları aterosklerozi, zaqım aliw, miyge qan quyiliwi jaǵdayları, salmaqli záhárleniwler áqibeti (mas, alkogolizmda ushraytuǵın psixoz) hám sol sıyaqlılar kiredi. Este saqlaw buzılǵanda onı keltirip shıǵarıwshı tiykarǵı kesellikti emlewge itibardı qaratıw kerek.