Eurasian journal of medical and natural sciences

KEY WORDS 
Simirenko, kimyoviy tarkib, 
organik 
kislotalar, 
oqsil, 
yog’lar, oshlovchi moddalar, 
mineral tuzlar, fermentlar, 
vitaminlar, 
zamonaviy 
sovutgichli omborxonalarda. 
So’ngi yillarda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, mevalar va rezavor mevalar 
asosiy antioksidantlar manbai hisoblanadi, ya’ni ular insonning stress omillar ta’siriga bo’lgan 
immunitetini yaxshilashda muhim rol o’ynaydi. Modomiki, o’simliklarning antioksidant tizimi 
u yoki bu stress omillardan himoyalanish (shu jumladan insonga ham ta’sir etuvchi) uchun 
shakllanar ekan, demak, unutmaslik lozimki, iste’mol qilinayotgan mevalarning katta qismi 
insonning o’zi yashayotgan muhitda etishtirilgan bo’lishi maqsadga muvofiqdir. 
Mevalarni kimyoviy tarkibi haqidagi avvalgi tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, asosan mevalarda 
qand va kislota miqdorini aniqlash bilan kifoyalanib qolindi, bu esa mevalarni energetik va 
ta’m ko’rsatkichlarini harakterlab berdi. Juda kam holatda vitamin, mikroelementlar va 
boshqa biologik aktiv moddalarni mevalarni shafobaxshligini aniqlash maqsadida va ayniqsa 
bu yovvoyi mevalarda ularni vitaminlik resurslarini ko’rsatish uchun zarur bo’lardi. 
Olimlarning ko’p sonli tajribalari bilan isbotlanganki, mevalarning kasalliklarga chidamliligi, 
ularning sifati va saqlanuvchanlik davomiyligi etishtirish agrotexnikasiga (ayniqsa o’g’itlash 
tizimiga), daraxtning hosildorligiga, daraxtning yoshiga, mevaning o’lchami va daraxtning 
qaysi shox-shabbasida shakllanganligiga, mevaning fiziologik holatiga (terim muddati), tovar 
sifatiga, saqlash sharoiti, usuli va davomiyligiga bevosita bog’liq bo’ladi
E.F.Demyanetsning olib borgan ilmiy tadqiqotlari shuni ko’rsatadiki, bog’ni to’g’ri sug’orish 
rejimi erni mineral o’g’itlar bilan oziqlantirish faqatgina hosildorlikni emas hattoki mevalarni 
kattaligini, xajmini oshiradi va ta’m sifatini-mazasini yaxshilaydi, saqlanish davrini uzaytiradi. 
Meva terish, uzum uzish muddatini va texnologiya talablariga to’la rioya qilingan holda 
o’tkazish mahsulotni sifatigagina emas, balki uni saqlash muddatiga ham g’oyat katta ta’sir 
qiladi. Juda erta (to’la etilmasdan) uzib olingan meva va uzumlar nordon, shirasi kam, bemaza 
va rangi xunuk bo’ladi. Ozgina vaqt saqlanishi bilanoq burishib qoladi, chunki meva to’la 

---