EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

235

ders kitaplarının hâlâ bu alıntı-

ları kullanıyor olmasının hay-

ret verici ve utanılması gerekli 

bir durum olduğunu söylemek-

tedir.

473

 

Aslında yinelemeli oluş ku-

ramı farklı bir şekilde Charles 

Bonnet (1720-1793) tarafından 

gündeme getirilmiştir. Başta 

daha çok idealist filozoflar ve 

biyologlar, insan embriyosunun 

varlık skalasındaki hiyerarşiyi 

yinelediğini ve en mükemmel 

insan formuyla gelişimin so-

nuçlandığını savundular.

474

 Bu, 

doğadaki planın evrenselliği-

nin ve insanın onun nihai ga-

yesi olmasının bir delili diye 

kabul ediliyordu. Oken’den 

etkilenen Louis Agassiz bu 

görüşün en önemli temsilci-

lerindendi.

475

 Darwin, ‘Türlerin Kökeni’ kitabında, embriyo-

loji konusunu işlerken Agassiz’e atıfla konuya giriş yapmış-

tır.

476

 Başta Tanrı’nın zihnindeki planın bir göstergesi olarak 

embriyolardaki aşamalar ile ‘varlık skalası’ arasında para-

lellik olduğu savunulurken; daha sonra değişik bir yorumla, 

473 Stephen Jay Gould, Abscheulich, Atrocious, ‘Natural History Dergisi’, Mart, 

(2000), s. 46-48.

474  Arthur O. Lovejoy, The Great Chain of Being, Harper and Brothers, New York 

(1936), s. 285.

475 Louis Agassiz, On The Succession and Development of Organized Beings at 

The Surface of The Terrestial Globe, ‘Edinburg New Philosophy Journal’, Sayı: 

33, (1842). ; Aktaran: Peter J. Bowler, The Evolution History of an Idea, s. 119-

121.

476  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 419.

Haeckel’in embriyo çizimleri 

ile gerçek embriyo resimlerinin 

karşılaştırılması.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

236

embriyonun, evrimsel tarihi özetlediği fikri için yinelemeli 

oluş kuramı kullanıldı. 

Yinelemeli oluş kuramıyla ilgili Stephen Jay Gould, bu ku-

ramın, 19. yüzyılın sonlarında, ırkçılığın elindeki iki-üç sözde 

bilimsel savdan biri olduğunu söyler. Haeckel ve arkadaşları, 

Kuzey Avrupalı beyazların ırksal üstünlüğünü göstermek için 

bu kuramı kullandılar. ‘Aşağı ırklar’ın erişkinlerinin, beyazla-

rın çocuklarının zihinsel yapısında olduğunu söylediler. Go-

uld, devrin ırkçı fikirlerinin bilimle ilişkisini anlatırken, yine-

lemeli oluş kuramının, Mendel genetiği açısından da açmazda 

olduğunu belirtmektedir.

477

 Gelişen biyoloji, yinelemeli oluş 

kuramının açmazlarını gösterdi. Böylece üzerinden hem ide-

alist, hem materyalist çıkarımlar yapılan, hem de ırkçı siyasi 

emeller için kullanılan bir kuramın yanlışlığı anlaşıldı. Emb-

riyo incelemesiyle, ‘insan’ın, bütün canlıların nihai gayesi ol-

duğunu söylemek de, insanların ortak atadan evrimleştiğini 

delillendirmek de, Haeckel gibi ırkçı siyasi fikirlere destek 

bulmak da mümkün değildir.

FOSİLLER VE EVRİM TEORİSİ

Darwin’in yaklaşımındaki en temel özelliklerden biri, kü-

çük değişimlerin (mikro mutasyonların) birikmesi sonucunda 

büyük değişimlerin gerçekleştiğini savunmasıdır. Bu yaklaşıma 

göre bir türden diğer bir türe geçiş çok uzun zaman dilimle-

rine yayılır; türler arasındaki geçiş formlarını gözlemleyeme-

yişimizin sebebi ise doğal seleksiyonun bunları elemiş olması-

dır. DNA’nın keşfedilmesi, bu molekülün çok hassas yapısının 

büyük değişimleri kaldıramayacağını göstermiştir. Canlıla-

rın, Darwin’in yaşadığı zaman diliminde zannedilenden çok 

daha kompleks olduğunun anlaşılması, Yeni-Darwinciliğin ana 

477  Stephen Jay Gould, Darwin ve Sonrası, s. 227-235.

---

Evrim Teorisi'nin Değerlendirilmesi

237

doğrultusunun da, küçük değişimlerin birikmesiyle evrimin 

oluştuğunu savunmasına sebep oldu. Bu yaklaşım benimse-

nirse, bir türden diğer türe geçişi gösteren birçok ara formun 

varlığını kabul etmek gerekir. Bunun da doğal sonucu, fosil 

kayıtlarından bunlarla ilgili sonuçların elde edilmesini bekle-

mektir. Darwin döneminde, bilinmeyen orman alanlarından 

ve okyanus altlarından bulunamamış geçiş formlarının tespit 

edilebileceğinin ümidi vardı, ama asıl beklenti fosil kayıtla-

rından gelecek verilerdeydi.

Darwin bu konudaki sorunun farkındaydı ve ‘Türlerin Kö-

keni

’ adlı eserinin 9. bölümünü bu konuya ayırdı. Kendi te-

orisine göre, yeryüzünün her katmanında birçok ara formun 

bulunması gerektiğini, bunların mevcut olmayışının teorisine 

karşı getirilecek en büyük itiraz olduğunu söyledi.

478

 Teori-

sinin en temel mekanizması olan doğal seleksiyonun, bu ara 

formları yok ettiğini, fakat bu formların bir zamanlar yeryü-

zünde yaşadığını ileri sürdü.

479

 Darwin, kendi dönemindeki 

fosil bulguların yetersiz olduğunu; bunun, gerek yeryüzünde 

araştırılan alanların kısıtlı olması, gerek yapılan çalışmaların 

yetersiz kalması gibi sebeplerden kaynaklandığını belirtti.

480

 

O, yapılacak yeni kazıların neticesinde elde edilecek bulgula-

rın, kendi teorisini destekleyeceğine inanıyordu.

481

Darwin’in küçük aşamalı evrim anlayışına ilk tepki ve-

renlerden biri Huxley idi. O, Darwin’in, kendini gereksiz yere 

sıkıntının içine soktuğuna inanıyordu. Çünkü ara formların 

ve bunların fosillerinin eksikliğindeki sorun, Darwin’in Ev-

rim Teorisi’ni yanlışlayan bir delil olarak ileri sürülebilirdi. 

Darwin, ‘Türlerin Kökeni’nde eğer küçük değişimlerin birik-

mesiyle oluşmasının mümkün olmadığı herhangi bir organ 

478  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 291-292.

479  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 293.

480  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 297-300.

481  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 310-316.

---