Eylül 2016 İstanbul/Türkiye

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 

 581

Yesevî, Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre’yi bir arada ele alan çalışmanın ya-

yınlanması ise bu konulara ilginin arttığını gösterir mahiyettedir.

7

 Bu arada 

Ahmed Yesevî’nin bir Türk önderi olarak tanınmasında büyük katkısı olan Can 

Ocağında Pişen Aş romanı yayımlanmıştır.

8

 Ilk planda milliyetçi camianın ba-

şucu kitaplarından birisi olan bu eser sayesinde bilhassa gençlik arasında Ah-

med Yesevî’nin bilinirliği artmıştır. 1989’da Türk Edebiyatı Dergisi’nin Hoca 

Ahmed Yesevî özel sayısı çıkarması

9

,

 

Türk düşünce hayatında bir ilktir. Ahmed 

Yesevî’nin hayatı, dünya görüşü, fikir adamlığı, Divan-ı Hikmet’i gibi konular 

üzerinde durulan bu dergi, Türk düşünce hayatında önemli bir yere sahipti. 

Hâliyle  Ahmed  Yesevî’ye  özel  bir  yer  ayırmaları  önemliydi.  Böylece  1980’li 

yıllarda uzun bir aradan sonra Ahmed Yesevî’nin edebî kişiliği, tasavvufi yönü 

ile ilgili çalışmalar yeniden ortaya çıkmaya başladı. Ancak hepsinden önemlisi, 

onun kamuoyuna mal olmasını sağlayan romandı. Bu eserden sonra Ahmed 

Yesevî’nin bir Türk bilgesi, iman önderi, gönül adamı vs. olduğu temelinde 

yükselen ilgiye paralel olarak onunla alakalı araştırmalar da çoğaldı.   

1980’li  yıllarda  yapılan  çalışmalar  kısa  sürede  etkisini  gösterdi.  1990’lı 

yıllar, Türkiye’de Ahmed Yesevî ilgisinin hızla artmaya başladığı yıllardır. Bu 

dönemde  yapılan  çalışmalar  ile  Ahmed  Yesevî  ve  düşünceleri  hakkında  ay-

rıntıya  inen  ilk  araştırma  ve  çeviriler  de  ortaya  çıkmış  oldu.  Hoca  Ahmed 

Yesevî  türbesi  çalışması  buna  örnektir.

10

  Ancak  Türkiye’deki  düşünce  ha-

yatında Ahmed Yesevî ilgisinin artmasına en güzel örnek, 1991 ve 1993’te 

Ahmet Yesevî ile ilgili uluslararası sempozyumlar düzenlenmesidir. Bunların 

ilki Kültür Bakanlığı tarafından 1991’de yapılmıştır. Bu sempozyumda yerli 

ve yabancı bilim adamları, Ahmed Yesevî’nin hayatı ve düşünceleri üzerine 

bildiriler  sundular.  Türk  bilim  adamları  Ahmed  Yesevî’den  hareketle  yazılı 

kültürün sözlü kültüre etkileri, Ahmed Yesevî’nin Fakr-Name’si ile Hacı Bek-

taş-ı Veli’nin Makalât’ı arasındaki benzerlikler, Divan-ı Hikmet nüshalarının 

dil özellikleri, Anadolu Türk halk sufiliğinde Ahmed-i Yesevî geleneğinin te-

şekkülü gibi konulara temas ettiler.

11

 1993’te icra edilen diğer sempozyuma 

ise Anadolu’daki önemli kültür merkezlerinden birisi olan Kayseri’deki Erci-

7

  Mürsel Öztürk, Ahmed Yesevî, Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre, Ankara 1988. 

8

  Mustafa Necati Sepetçioğlu, Can Ocağında Pişen Aş, Istanbul 1981.

9

  Türk Edebiyatı Ahmed Yesevî Özel Sayısı, 192 (Ekim 1989).

10

  Naim-Bek Nurmuhammedoğlu, Hoca Ahmet Yesevî Türbesi, Ankara 1991.

11

  Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu (26 Eylül-27 Eylül 1991) Bildirileri, Ankara 

1992.

---

582  

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî

yes Üniversitesi ev sahipliği yapmıştır. Bu sempozyumda Ahmed Yesevî’nin 

Anadolu’daki halifeleri, onun düşüncelerinde ilahî aşk, miraca bakışı, tebliğ 

metodu, devlet anlayışı, dinî toleransı, insana bakışı, yetiştiği kültür çevresi, 

edebî etkileri, Türklerin Islam’ı algılamasında ve uygulamasındaki yeri, on-

daki  insan  sevgisinin  Osmanlı  devlet  siyasetine  yansımaları,  hikmetleri  ile 

Yunus Emre şiirleri arasındaki tasavvufi benzerlikler, Divan-ı Hikmet’te insan 

eğitimi, Nizamiye medreseleri geleneği ile Yesevîlik arasındaki bağlantı, tarihî 

Türk romanlarında Yesevî dervişleri, ona bağlı ahi ve gazilerin Anadolu’nun 

Türkleşmesindeki yeri, Yesevî kültürünü günümüze ulaştıranlar gibi konular 

ele alınmıştır.

12

 Böylece ilk kez Türk aydınları ve akademisyenleri hem farklı 

disiplin dallarında bu konudaki birikimlerini ortaya koymuşlar hem de başka 

ülkelerden de gelen meslektaşları ile Ahmed Yesevî hakkındaki düşüncelerini 

paylaşma imkânı bulmuşlardır. Bu iki toplantıda sunulan bildiriler, Ahmed 

Yesevî ve eseri hakkında yapılan önemli ilk çok yönlü bilimsel çalışmalar ola-

rak kabul edilmelidir. Her iki toplantı da Türkiye’de bu konu hakkındaki biri-

kimin çoğalmasında önemli sıçrama noktalarıdır. 

1991 ve 1993’te düzenlenen sempozyumların yanı sıra aynı yıllarda çeşitli 

ilmî  dergilerde  yayımlanan  bazı  makalelerle  de  Ahmed  Yesevî’nin  hayatına 

ve  düşüncelerine  ait  çalışmalar  çeşitli  çevrelerde  farklı  okuyucu  kitlelerine 

ulaşmaktaydı. Ahmed Yesevî’nin hayat hikâyesinden Anadolu’daki etkilerine, 

eğitimci ve mutasavvıf yönünden etkilediği/etkilendiği kişilere, şiirlerinin dil 

özelliklerinden menkıbelerine kadar pek çok meseleye temas eden bu yazıla-

rın tamamı önemli ilmî dergilerde yayımlanmıştı.

13

 Bu arada bazı önemli der-

12

  Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî (26-29 Mayıs 1993) Bildirileri (nşr. A. Yuvalı-M. Ar-

gunşah-A.  Aktan), Kayseri 1993.

13

  Şafak Baran, “Ahmed Yesevî”, Diyanet İlmi Dergi, 29/2 (Nisan-Mayıs-Haziran 1993), s. 3-16; 

Edhem Cebecioğlu, “Hoca Ahmed Yesevî” A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXIV (1993), 

s. 87-132; Ismail Ünver, “Ahmed Yesevî’nin Anadolu’daki Etkileri Üzerine”, Türk Dili, 504 

(1993) s. 598-605; Efrasiyap Gemalmaz, “Ahmed-i Yesevî’nin Hikmetlerinin Dili”, Atatürk 

Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1 (1994), s. 4-18; Hüseyin Akyüz, 

“Eğitici Bir Şahsiyet Olarak Ahmed Yesevî”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmala-

rı Enstitüsü Dergisi, 1 (1994), s. 19-27; Kemal Eraslan, “Hoca Ahmed Yesevî’nin Islâma 

Karşı Görüşlere Itibar Etmemesi”, Türk Dili, 1994-1/506 (Şubat 1994), s. 120-123; Rıdvan 

Canım, “Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî’de Tasavvuf Düşüncesi”, Bilig, 1 (Bahar 1996), 

s. 9-12; Necdet Tosun, “Ahmed Yesevî’nin Menâkıbı”, İLAM Araştırma Dergisi, 3/1 (Ocak-

Haziran 1998), s. 73-81; Ali Yılmaz, “Ahmed-i Yesevî, Yunus Emre ve Hacı Bektaş-ı Velî’nin 

Islam Çizgisindeki Bütünlük”, Bilig, 9 (Bahar 1999), s. 65-83; Mehmet Kazar, “Ahmed Ye-

sevî’de Dil ve Şekil Hususiyetleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 

---