Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 4,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kaynakça
- Ziyarat Orındar /Tabarruk Ziyaretgahlar
- Mahiyeti ve Meşruiyeti İtibariyle Tasavvufî Tefsir
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 155
Güney Kazakistan’da, Ahmet Yesevî şeceresine bağlı olarak yer alan tür- beler, erenlikler ve bunlar etrafında oluşan kültürel norm ve değerler Yesevî- liğin günümüzde de yaşamakta olduğunu göstermektedir.
Berkinbayev, E.- Mirahmet Mirhaldarov, 2000, Sayramda Bar Sansız Bab, Almatı, Öner Mat. Carmuhammedulu, Muhammedrahim, 1992, “Hoca Ahmed Yesevî’nin Hayatı Hakkında Yeni Deliller ve O’nun Bilinmeyen ‘Risale’Adlı Eserinin Ilmi Değeri”, Mil-
Ergöbekov, Kuralbek. 1999, Beydibek Baba men Domalak Ana, Çimkent, Ipek Yolu Mat. Jaksımbetov, Eskermes, 2000, Ezireti Karatav Evliyenin Keni Edi. Çimkent, Ipek Jolı Mat. Kalmırzaulı, Amze. 1997, Teberik Dünye. Almatı, Kasiyet Mat. Mirhaldarov, Mirahmet. 1999, Ziyarat Orındar /Tabarruk Ziyaretgahlar, Çim- kent Mat
Tasavvufi Tefsire Ciddi Bir Katkı: Yesevî’nin Hikmet Temelli Kur’an Yorumu
Çeşitli ayetleri itibariyle Kur’an metni,nasıl ki, fıkhî, ilmî, felsefî vb. yo- rumlara müsaitse, aynı şekilde tasavvufî yorumlara da elverişlidir. Bu du- rumun farkında olan mutasavvıflar, Kur’an’ı Sevgili’den gelen bir mektup gibi görerek, ayetlerini yorumlama cihetine gitmişlerdir. Bu yorumlar bazen Kur’an’ı baştan sona tefsir eden eserler olarak, bazen de çeşitli konular bağla- mında bazı ayetlerin tefsirlerinin yer aldığı tasavvufî eserler olarak karşımıza çıkmaktadır. Mesela, Tüsterî’nin (ö. 283/896), Sülemî’nin (ö. 412/1021) ve Kuşeyrî’nin(ö. 465/1072)Kur’an’ın tamamını tefsir eden müstakil eserleri varken, Ibn Arabî (ö. 638/1240) ve Mevlânâ (ö. 672/1273) muhtelif ayet- lere ilişkin yorumlarını eserlerinin çeşitli yerlerine serpiştirmişlerdir. Muta- savvıflar tefsirlerinde metot olarak irfânî tevili kullanmışlar, ayetlerde zahiri mananın ötesinde derinlikli anlamlar aramışlardır. 1 Irfânî tevil söz konusu olunca da yorumları oldukça sübjektif kalmış ve meşruiyetleri uzun tartışma- lara konu olmuştur. 2 Ahmet Yesevî (ö. 562/1166 [?]) de çeşitli münasebetlerle bazı ayet ve hadislere doğrudan veya zımnen atıf yapan sufilerdendir. Bununla birlikte o, ne Kur’an’ı baştan sona tefsir eden bir müfessirdir, ne de hadislerin tama- mınışerheden bir şarihtir. Fakat o, ayet ve hadislerdeki ince manaları din ve tasavvuf dili haline getirdiği Türkçeyle lirik ve didaktik şiirlere dökebilecek * Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Ilahiyat Fakültesi, alirizagul@hotmail.com 1 Muhammed Abid el-Câbirî, Binyetü’l-akli’l-Arabî, et-tab’atü’t-tâsia, Beyrut: Merkezüdirâsâ- ti’l-vahdeti’l-Arabiyye, 2009, s. 251 vd.; Mustafa Öztürk, “Geleneksel Te’vil Çeşitlemelerinin Epistemik Değeri”, bilimname, Yıl: 1, Sayı: 2 (ss. 179-197), 2003, s. 184-88 (http://bilimna- me.erciyes.edu.tr/sayilar/200302/20030215.pdf 09.08.2016); Muhsin Demirci, Tefsir Tarihi, 13’üncü baskı, Istanbul: IFAV, 2012, s. 29. 2 Muhammed Abdülazim ez-Zerkânî, Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Fevvâz Ahmed Zimerli, Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1415/1995, C. II, s. 66-69. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 157
kadar Kur’an ve sünnete vakıf bir alimdir. Aynı zamanda o, atıfta bulunduğu ayet ve hadisleri yorumlamak için kendine özgü bir metoda sahip olan ender şahsiyetlerdendir. Metodu,kendinden önceki mutasavvıfların irfan ve marifet temelli metotlarından biraz farklıdır. Onun metodu marifetten çok hikmet te- mellidir. Biz bu çalışmamızda bir yandan onun bu metodunu ortaya koyarken, diğer yandan bu metotla yorumladığı ayetleri tespit edeceğiz vebunları diğer tasavvufî tefsir örnekleriyle karşılaştıracağız. Bu çalışma Kur’an tefsiri ile Tefsir usulü ve tarihi açısından olduğu kadar tasavvufi din anlayışı bakımından daönemlidir.Tarihi bir hakikattir ki, Türk- lerin Islam’ı kabullerinde ve Anadolu’da Islam’ın yayılmasında Yesevî’nin ta- savvuf temelli Islam anlayışının büyük etkisi olmuştur. Zira çeşitli Türk boy- ları, sayıları binlere ulaşan müridlerive Dîvân-ı Hikmet’teki şiirleri vasıtasıyla onun Islam anlayışını ve tasavvuf öğretisini benimsemiştir. Onun, Türklerin din ve tasavvuf, kültür ve medeniyet anlayışları üzerinde derin etkileri olmuş- tur ve bu etkihala devam etmektedir. 3 Asırlarca cihana hükmetmiş büyük bir medeniyetin manevi mimarları olanmaneviyat erlerini yetiştiren en önem- liocağın kurucusu ve önderi olan böyle bir mutasavvıfın şiirlerinde Kur’an ayetlerinin izini sürmek heyecan verici olsa gerektir. Keza, bu ayetler ve şiirler çerçevesinde onun öğretilerini günümüzdeki dini inanış ve tasavvufî yöneliş açısından tartışılması ve onun görüşlerinin güncel dini meselelerin çözümü- ne katkısı bakımından incelenmesi,ayrıca önem arzetmektedir. Mahiyeti ve Meşruiyeti İtibariyle Tasavvufî Tefsir Tasavvuf erbabının Kur’an ayetlerine ilişkin yorumlarının tefsir olup ol- madığı ulema arasında tartışmalıdır. Zerkeşî (ö. 794/1392), “Sufilerin Kur’an tefsirine ilişkin sözlerine gelince, bunların tefsir değil de onların [Kur’an’ı] okurken keşfettikleri birtakım manalar ve vecd halleri olduğu söylenmiştir.” diyerek bu konuda olumsuz bir tavır sergilemektedir. 4 Suyûtî (ö. 911/1505) ise,el-İtkân’ında Zerkeşî’nin ve onunla benzer düşüncelere sahip olan diğer alimlerin görüşlerini onaylar mahiyette zikrettikten sonra, görüşünü yumu- şatmakta ve bizzat sufilere atıflaonlarınayetlerin zahirini değiştirmeyenyo- rumlarınınKur’an’ın tefsiri olduğunu ima etmektedir. 5 O, eserinin başka bir 3 Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 5. Baskı, Ankara: DIB Yay.,1984, s. 163 vd. 4 Bedreddîn Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşî, el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl Ibrahim, Kahire: Dâru’t-türâs, 1404/1984, C. II, s. 170. 5 Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir es-Suyûtî, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, thk. Merkezü’d- Yüklə 4,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|