F. I. O. Imzo Sana Bet

F.I.O. 
Imzo
 
Sana

Bet. 
 
TDTU OF 60712100-Metallurgiya. Rudalarni qayta 
ishlashga tayyorlash. 1Es-22 Мet. Mustaqil ish. 2023. 
 ass. Jalolov B.A . 
в Б.А. 
Eshonqulov X. S 
Bajardi
 
 
Tekshirdi
 
hisoblanadi. Hozirda sulfidli rux boyitmasini metall holidagi ruxga iqtisodiy 
jihatdan maqbul to‘g‘ridan to‘g‘ri qayta ishlash usuli mavjud emas. Ruxni 
sulfidlardan qaytarish yuqori harorat talab qiladi va bir qancha qiyinchiliklar bilan 
bog‘liq, shuning uchun sulfidli boyitma tasmali turdan aglomeratsion mashinalarda 
oksidlovchi kuydirishga uchratiladi. Kuydirish mobaynida mahsulotning 
bo‘laklanishi sodir bo‘ladi. Yonilg‘i sifatida sulfidlarning oltingugurti ishlatiladi. 
Ruxli sulfidli boyitma odatda 30% atrofida oltingugurt saqlaydi. Tayyor aglomerat 
esa 1%dan ortiq oltingugurt saqlamasligi kerak. Sfaleritning oksidlanishi quyidagi 
reaksiya bo‘yicha ketadi: 
ZnS + 30₂ = 2ZnO + 2So₂ 
500–600°Cgacha rux sulfidi ZnSO₄ gacha oksidlanishi mumkin. Biroq yonish 
zonasida harorat 1300°C dan ortadi va sulfatlar eriydi, buning natijasida 
aglomeratsiyali kuydirishda oltingugurtning chetlashtirish darajasi ortadi. 
Kuydirishda jarayonning haroratini oshirib, mahsulotdan sulfatlarning miqdorini 
kamaytirishga erishish kerak.
ZnO ning uncha katta bo‘lmagan qismi pirit FeS₂ va pirrotin FeS ning 
oksidlanishidan hosil bo‘lgan Fe2O3 quyidagi reaksiya bo‘yicha ta’sirlashadi:
ZnO + Fe2O3 = ZnO · Fe2O3 
Agar aglomerat keyin pirometallurgik usul bilan qayta ishlansa, ya’ni yuqori 
haroratda qaytarilsa, ferritlarning hosil bo‘lishi zararli jarayon hisoblanadi. 
Gap shundaki, rux ferritlari rux oksidiga o‘xshab oson qaytariladi. Agar kuydirish 
mahsuloti ruxga gidrometallurgik usul bilan qayta ishlansa, ya’ni uni sulfat kislotada 
eritib, keyin eritmani elektroliz ZnO+H₂SO₄ = ZnSO₄ + H₂O qilib (eritma ustidan 
elektr toki o‘tkazib, keyin katedda metall holidagi ruxni cho‘ktirib) ruxni ferratlari 
nomaqbul, chunki ular sulfat kislotada erimaydi. Bu holda ZnO · Fe₂O₃ ning miqdori 
kuydirish jarayonining haroratini pasaytirib kamaytiriladi. Boyitmada kam 
miqdorda ishtirok etuvchi PbS PbO da oksidlanadi va PbO SiO₂ bilan ta’sirlashadi. 
Hosil bo‘ladigan qo‘rg‘oshin silikatlari eriydi va sovugandan so‘ng ruxli 
algomeratda bog‘lovchi hisoblanadi. Biroz miqdorda rux silikati ham hosil bo‘ladi. 
Amalda ruxli aglomerat yirik donali g‘ovak massa holida olinadi, yirik mustahkam 
bo‘laklar ham uchraydi. Aglomeratning yirikligi va bo‘lakligi bu yerda unchali rol 
o‘ynamaydi, chunki ruxni aglomeratdan qaytarish balandligi yuqori shaxtali 

---