357
30 Oktyabr – Akademik, sənətşünas alim, rəssam Əfəndiyev Rasim Səməd
oğlunun 90 illiyi, (1928-2010)
Rasim Əfəndiyev 1928-ci il oktyabr ayının 30-da Qazaxda
anadan olmuşdur. O, 1944-1950-ci illərdə Əzim Əzimzadə
adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq məktəbində oxumuş,
1950-1955-ci illərdə isə Repin adına Leninqrad Dövlət
Rəssamlıq İnstitutunun incəsənət nəzəriyyəsi və tarixi
fakültəsində ali təhsil almışdır. Əmək fəaliyyətinə 1955-ci
ildən Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində Azərbaycan və
Şərq incəsənəti şöbəsinin müdiri kimi başlayan Rasim
Əfəndiyev 1965-ci ildən etibarən öz taleyini Azərbaycan Milli
Elmlər Akademiyası ilə bağlayaraq, 1965-1969-cu illərdə
Memarlıq və İncəsənət İnstitutunda kiçik elmi işçi, 1969-1984-
cü illərdə baş elmi işçi, 1984-1995-ci illərdə şöbə müdiri və direktor müavini olmuş,
1996-cı ildən ömrünün sonunadək həmin İnstitutun direktoru vəzifəsində
çalışmışdır. Rasim Əfəndiyev 1961-ci ildə namizədlik, 1972-ci ildə isə doktorluq
dissertasiyalarını müdafiə etmişdir. O, 1989-cu ildə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının müxbir üzvü, 2001-ci ildə həqiqi üzvü seçilmişdir. Rasim
Əfəndiyev çoxsaylı araşdırmalarında xalqımızın əsrlər boyu yaratdığı nadir sənət
nümunələrinin hərtərəfli təhlilini aparmış, həmin əsərlərin bədii sənətkarlıq
xüsusiyyətlərini üzə çıxararaq milli mədəni inkişafın tarixi baxımından yeri və
əhəmiyyətinin müəyyənləşdirilməsində böyük əmək sərf etmişdir. Alimin
Azərbaycanın maddi mədəniyyəti və xalq sənətinin müxtəlif sahələrinə həsr etdiyi
30-dan artıq kitabı və 200-dən çox məqaləsi ölkəmizdə və onun hüdudlarından
kənarda elmi ictimaiyyət tərəfindən dərin maraqla qarşılanmış və yüksək
qiymətləndirilmişdir. Dünya muzeylərində və kolleksiyalarında qorunub saxlanan
sənət abidələrimizin aşkara çıxarılmasında Rasim Əfəndiyevin mühüm xidmətləri
vardır. Rasim Əfəndiyev sənətşünasların beynəlxalq miqyaslı mötəbər konfrans və
simpoziumlarındakı məzmunlu çıxışları ilə Azərbaycan elmini layiqincə təmsil
etmişdir. O, elmi kadrların hazırlanması işinə də xüsusi diqqət yetirmişdir. Rasim
Əfəndiyevin yarım əsrdən artıq bir dövrü əhatə edən elmi fəaliyyəti lazımınca
qiymətləndirilmişdir. O, Azərbaycan elminin inkişafındakı xidmətlərinə görə
müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali mükafatı – “Şöhrət” ordeni ilə təltif
edilmişdir.
Akademik R.Əfəndiyev keçmiş SSRİ Rəssamlar İttifaqının, Rusiya
Rəssamlıq Akademiyasının, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin
diplom və mükafatlarına, eləcə də “Soltan Məhəmməd” adına Beynəlxalq mükafata
layiq görülmüş, Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Rasim Səməd oğlu Əfəndiyev 2010-cu il fevralın 13-də vəfat etmişdir.
İnternetdə:
http://www.nkpi.az
358
Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi
4 Oktyabr – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Quliyev Nofəl Zahid oğlunun
55 illiyi, (1963-1991)
Nofəl Zahid oğlu Quliyev 4 oktyabr 1963-cü ildə Əli Bayramlı şəhərində anadan
olmuşdur. 1981-ci ildə orta məktəbi bitirmişdir. 1982-1983-cü illərdə orduda xidmət
etmişdir. Xidmətdən sonra 1984-cü ildən 1990-cı ilə kimi Tumen şəhərində
işləmişdir. 1990-cı ilin dekabr ayında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün
qorunmasında iştirak etmək üçün DİN xüsusi təyinatlı milis dəstəsinə daxil
olmuşdur. Nofəl Zahid oğlu Quliyev az bir vaxtda Füzulidə, Goranboyda, Dağlıq
Qarabağda Ermənistan silahlı qüvvələri ilə mübarizədə fəqlənmişdir. Hər döyüşdə
ən çətin mövqe seçər, düşmən üzərinə şığıyardı. Dostlarına nümunə olmağa çalışar,
düşmənə amansız zərbələr vurardı. 1991-ci il iyul ayının 15-də ermənilər güclü
qüvvə və texnika ilə Todan kəndinə hücuma keçdilər. Dinc sakinləri döyüş
zonasından çıxarmaq lazım idi. Nofəl Quliyev kənd sakinlərini yağış kimi yağan
güllələrin altından çıxarıb təhlükəsiz yerə aparırdı. Yorulsa da köməyə ehtiyac
olduğundan yenə geri döndü. Bu vaxt düşmən tutduğu mövqedən irəliləmişdi. Nofəl
burada da misilsiz qəhrəmanlıq göstərərək kənddə qalan köməksiz adamların xilası
uğrunda düşmənlə ölüm-dirim mübarizəsinə girdi. Neçə-neçə adamı ölümün
pəncəsindən qurtardı və həmin döyüşdə onun üçün son anlar oldu. Ailəli idi. Bir oğlu
yadigar qalmışdır. Vaxtı ilə təhsil aldığı Əli Bayramlı şəhər 9 saylı orta məktəbə
onun adı verilmişdir və məktəbin həyətində büstü qoyulmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 iyun 1992-ci il tarixli 831 saylı
fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının suverenliyini və ərazi bütövlüyünün
qorunmasında, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində göstərdiyi
şəxsi igidlik və şücaətə görə Quliyev Nofəl Zahid oğluna Azərbaycan Milli
Qəhrəmanı adı verilmişdir.
İnternetdə:
az.wikipedia.org
359
5 Oktyabr – Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Niftəliyev Cəmil Səmədxan
oğlunun 50 illiyi, (1968-1992)
Niftəliyev Cəmil Səmədxan oğlu 5 oktyabr 1968-ci ildə Yardımlı rayonunun
Şəfəqli kəndində dünyaya göz açmışdır. 1975-ci ildə ailəvi Bakı şəhərinin Lökbatan
qəsəbəsinə köçmüşlər. Orta təhsilini Qaradağ rayonunun 233 saylı Lökbatan qəsəbə
orta məktəbində almışdır. O, 1986-cı il oktyabrın 11-də hərbi xidmətə çağırılmışdır.
Özbəkistanda dörd ay snayperlik kursunda hazırlıq keçdikdən sonra Əfqanıstana
göndərilmişdir. Atıcı batalyonunda xidmət edirdi. Müharibənin nə qədər ağır,
dözülməz və çətin olduğunu burada başa düşdü. Lakin bu barədə evlərinə bir kəlmə
də olsun yazmırdı. Ağır döyüş əməliyyatlarının birində yaralandı. Bir neçə ay
hospitalda müalicə olunduqdan sonra yenidən hərbi hissəyə qayıtdı. Xidmət zamanı
göstərdiyi şücaətlərə görə bir neçə dəfə medallarla, fəxri fərmanlarla təltif edildi.
Cəmil Niftəliyev 27 oktyabr 1989-cu ildə ordudan tərxis olundu və vətənə döndü.
Həmin vaxtlar erməni təcavüzü yenicə başlamışdı. Bir peşəkar hərbçi kimi Cəmil
Vətənin onun kimi oğullara ehtiyacı olduğunu bilərək, rəhbərliyə raportla müraciət
edir. O, 10 mart 1992-ci ildə torpaqlarımızı erməni işğalçılarından müdafiə etmək
üçün silah götürür. Cəbhədə ezamiyyət müddəti bitəndən sonra yenidən
komandanlığa müraciət edərək döyüş bölgəsində qalmağa razılıq alır.Niftəliyev
Cəmil Səmədxan oğlu Ağdam döyüş bölgəsində vuruşur. Bütün əməliyyatlarda
rəşadət göstərən cəsur döyüşçü 1992-ci il mart ayının 29-da Ağdamın Şelli kəndində
gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olur.Bakı şəhərində Şəhidlər Xiyabanında
dəfn edilmişdir. Vaxtilə oxuduğu 233 saylı orta məktəb və Yanğından Mühafizə
İdarəsinin yanğınsöndürən gəmisi onun adını daşıyır.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 oktyabr 1992-ci il tarixli 264 saylı
fərmanı ilə Niftəliyev Cəmil Səmədxan oğluna ölümündən sonra
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilmişdir.
İnternetdə:
az.wikipedia.or