Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
Yüklə 379,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəngsizləşdiricilər
- Oksidləşdiricilər və bərpaedicilər
- Xammalın emalı və şixtanın hazırlanması.
- Şüşənin əridilməsi.
- Silikatın əmələ gəlməsi.
- Şüşənin əmələ gəlməsi
- Şəffaflaşdırma.
- Homogenləşmə.
- Soyutma .
32
fərqlənir. Tutqun şüşə almaq üçün fosfor turşusu kalsium duzu, sümük unu, kriolit (3NaF . AlF 3 ) qalay oksidi, talk və s. tətbiq edilir. Tutqun şüşə az işıq buraxma əmsalına malikdir; sud şüşədə 0,5; opalda 0,6-dan az olmamalıdır. Rəngsizləşdiricilər dəmir oksidinin və ya digər qarışıqların şüşəyə verdiyi lazımsız rəngi və ya çalarları kənar etmək, yaxud zəifləşdirmək üçündür. Şəffaflaşdırıcılar. Bunu tətbiq etməkdə məqsəd şüşə kütləsinin tərkibindən müxtəlif qaz və
hava qabarcıqlarını çıxarmaqdan, həmçinin dəmiri oksidləşdirməkdən ibarətdir. Şəffaflaşdırıcılara arsen üç oksid, selitr, natrium sulfat, ammonium duzları, bəzən rütubətli ağac və başqa Buxara və qazaoxşar maddələr daxildir. Şəffaflığı keyfiyyətcə yüksəltmək üçün şüşənin ərimə hərarəti artırılır (bu zaman şüşə kütləsinin özlülüyü azalır). Bu zaman xırda qabarcıqlar birləşərək iri qabarcıq halında şüşə kütləsinin səthinə çıxır. Oksidləşdiricilər və bərpaedicilər şüşə kütləsinin alınmasına şərait yaratmaq və saxlamaq üçün işlədilir. Ən çox natrium və kalium selitrləri, arsen üç oksid tətbiq edilir. Kalium selitri yüksək temperaturda parçalanaraq oksidləşdirici kimi çox effekt verir. Bərpaedicilərə koks və ya ağac kömürü halında tətbiq edilən karbon, yaxud qalay iki xlorid və s. aiddir. Şüşə kütləsinin bişmə temperaturunu sürətləndirmək və azaltmaq üçün şixtanın tərkibinə ftorlu kalsium, həmçinin bor anhidridini, kalium nitrat və natrium, alüminium oksidləri daxil edilir. Buraya xammaterialın hazırlanması, şüşə kütləsinin bişirilməsi və məmulatın formaya salınması da daxildir.
hazır məmulatlar almaq üçün xammaterialların ilkin emalı həyata keçirilir. Əsas maddənin tərkibindən və növündən asılı olaraq ilkin emalı təmizlənmə, qurutma, xırdalama və s. kimi əməliyyatlar aid edilir. Qum təmizlənir, daha doğrusu müxtəlif çirkdən və dəmir oksidləri qatışığından azad edilir. Bundan ötrü fiziki və kimyəvi üsullar – maqnit və elektroseparasiya, təmizləmə, ayırma, çalxalayıb çökdürmək, yumaq, flotasiya və müxtəlif rentgenlərlə emal üsulları tətbiq olunur. Kimyəvi və fiziki təmizləmə əsas 33
xammalın müxtəlif xassələrinə və kənar qatışıqlara əsasən aparılır. Qum diqqətlə təmizləndikdən sonra gil qatışıqlardan azad edilmək üçün yuyulur və qurudulur. Əsas materiallar (əhəng, təbaşir, dolomit) xırdalanır və yuyulur. Əsas materiallar elektromaqnitli xüsusi ələklərdə ələnir və onlar nəticədə metal qırıntılarından, o cümlədən dəmir oksidlərindən təmizlənir. Şüşə kütləsinin tərkibinə az miqdarda rənglədicilər, şəffaflıq verən və başqa köməkçi materiallar daxil edilir. Ymumi kütlədə bərabər paylanması üçün onlar daha narın üyüdülür və ələkdən (1 sm 2 -də 4900-6400 gözcüyü olan) ələnir. Şüşə qırıntıları kimyəvi tərkibinə və kəsiklərinin böyüklüyünə görə sortlaşdırılır. Çirkdən təmizləmək üçün su ilə yuyulur, xırdalanır, elektromaqnitdən keçirilir. Hazırlanmış xammal materiallar üyüdülür, müəyyən resept üzrə avtomat tərəzilərdə çəkilir və eynicinsli tozaoxşar kütlə alınana qədər diqqətlə qarışdırılır. Bu şixta adlanır. Şixta konusvari, yaxud boşqabvari qarışdırıcıda qarışdırılır. Bişmə yerinə daşınan və peçə tökülən zaman şixtanın laylara ayrılmasının qarşısını almaq üçün onun müxtəlif sıxlıqlı komponentləri nəmləşdirilir (4 faizə qədər). Bunun nəticəsində soda suda həll olaraq natrium hidrokarbonat əmələ gətirir. Bu da şüşənin əriməsini sürətləndirən əsas material hesab edilir. Şüşənin əridilməsi. Şüşənin əridilməsini aşağıdakı əsas mərhələlərə ayırmaq olar: 1) Silikatın əmələ gəlməsi; 2) Şüşənin əmələ gəlməsi; 3) Şəffaflaşdırma, durulaşdırma; 4) Homogenləşmə; 5) Soyutma.
Hər bir mərhələ spesifik cəhətləri ilə xarakterizə olunur. Keyfiyyətli şüşə kütləsi almaq üçün şüşənin əridilməsi mərhələləri müəyyən şərtlərə riayət edilməklə aparılmalıdır. 34
Silikatın əmələ gəlməsi. Bu mərhələdə rütubət, su (100-128 0 C-də) ayrılır, qızdırma davam etdikcə bərk vəziyyətdə ikiqat natrium-kalsium karbonat əmələ gəlir. 600 0 C temperaturda turşulu qaz ayrılmağa başlayır. 830 0 C qədər qızdırdıqda ikiqat karbonatın silikatla qarşılıqlı təsiri nəticəsində karbon turşulu qaz ayrılır, şüşəni köpükləndirir və bu əriməyə daha aktiv təsir edir. Onun nəticəsində 740- 800 0
kalsium oksid SiO 2 -ilə reaksiyaya girərək karbosilikat (CaO . SiO 2 ) əmələ gətirir. Bu zaman şixta, tərkibində çoxlu qaz olan silikata çevrilir. Bu dövr 1000 0C
temperaturda qurtarır. Şüşənin əmələ gəlməsi temperaturanın artması nəticəsində qum dənələri və silikatlar əriməyə başlayır. Şüşə kütləsi daha şəffaf və hərəkətli olur, lakin onda hələ çoxlu qaz və bərk hissəciklər olur. Şüşə 1150-1500 0 C temperaturda əmələ gəlir və bu silikat əmələ gəlməsindən diffuziya prosesinin böyük intensivliyi ilə fərqlənir. Şəffaflaşdırma. Bu mərhələdə şüşə kütləsi qaz və hava qabarcıqlarından azad olur. O keyfiyyətli şüşə kütləsi almaq üçün daha mürəkkəb və lazımlı mərhələdir. Şəffaflaşdırma 1400-1500 0 C temperaturda aparılır, bu zaman şüşə kütləsinin özlülüyü azalır, temperaturun artması şüşədən qabarcıqların daha asan ayrılmasına kömək edir. Şəffaflaşdırma nəticəsində şüşə kütləsi şəffaf və bircinsli olur.
şəffaflaşdırılması ilə eyni zamanda aparılır. Bunun üçün şüşə kütləsi sakit vəziyyətdə saxlanılır, kimyəvi tərkibi ilə bərabərləşdirilir və şüşə kütləsini damar nöqsanından azad edir.
0 C aşağı salınır. Bu temperaturda şüşə kütləsi məmulat istehsalı üçün hazır olur və ıstehsal olunacaq məmulatların növündən asılı olaraq formayasalma üsulu seçilir. Növündən, ölçüsündən, kütləsindən, təyinatından formasının mürəkkəbliyindən və kimyəvi tərkibindən asılı olaraq məmulatlar əl və maşın üsulları ilə formaya Yüklə 379,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|