Fan Bilimlar majmui, faoliyat turi va ijtimoiy institut mustaqil ish Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti

Rasmiy va norasmiy ijtimoiy institutlar

Rasmiy muassasalar ularda faoliyat amaladagi qonunchilik (hokimiyat, partiyalar, oilalar, maktablar, armiya va boshqalar) doirasida tartibga solinadi.
Norasmiy muassasalar ularning faoliyati rasmiy hujjatlar, ya’ni qonunlar, farmoyishlar, hujjatlar bilan belgilanmagan.

Institutsionalizatsiya

• “Ijtimoiy institut” atamasining tartibga solish, rasmiylashtirish va standartlashtirish jarayoni institutsionalizatsiya deb ataladi. Institutsionalizatsiya jarayoni, ya’ni ijtimoiy institutning shakllanishi bir necha ketma-ket bosqichlardan iborat:

institutning barcha a’zolarini istisnosiz qamrab olgan

Ehtiyojning paydo bo’lishi, uni qondirish birgalikda tashkilish harakatlarni talab qiladi
Umumiy maqsadlarni shakllantirish
O’z-o’zidan sodir bo’lgan ijtimoiy me’yor va qoidalarning paydo bo’lishi ijtimoiy shovqin sinov va xato orqali amalga oshiriladi
Qoidalar va qoidalar bilan bog’liq bo’lgan tartiblarning paydo bo’lishi
Normalar va qoidalarni, tartiblarni institutsionallashtirish, ya’ni ularni qabul qilish, amaliyotda qo’llash
Normalar va qoidalarni saqlash uchun sanksiyalar tizimini o’rnatish, ularni alohida hollarda qo’llashni farqlash
Institutning barcha a’zolarini istisnosiz qamrabolgan maqom va rollar tizimini yaratish

• 1. Ijtimoiy institutlarning paydo bo’lishining zaruriy shartlaridan biri tegishli ijtimoiy ehtiyojdir. Institutlar muayyan ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish uchun odamlarning birgalikdagi faoliyatini tshkil etishga mo’ljallangan. Shunday qilib, oila instituti insoniyatning nasl-nasabini ko’paytirish va bolalarni tarbiyalashga bo’lgan ehtiyojni qondiradi, jinslar, avlodlar va boshqalar o’rtasidagi munosabatlarni amalga oshiradi. Oliy ma’lumot mehnat resurslarini tayyorlashni ta’minlaydi, shaxsning keyingi faoliyatida o’z qobiliyatini ro’yobga chiqarish va uning mavjudligini ta’minlash uchun rivojlantirish imkonini beradi va hokazo. Muayyan ijtimoiy institutlarning paydo bo’lishi, shuningdek ularni qondirish uchun shart-sharoitlar birinchi navbatda zarur. Institutsionalizatsiya lahzalari.

• 2. ijtimoiy institut muayyan shaxslarning ijtimoiy aloqalari, o’zaro ta’siri va munosabatlari asosida shakllanadi; ijtimoiy guruhlar va jamoalar. Ammo uni, boshqa ijtimoiy tizimlar kabi, bu shaxslar va ularning o’zaro ta’siri yig’indisiga qisqartirib bo’lmaydi. Ijtimoiy institutlar o’ziga xos tizimli sifatga ega bo’lib, induvidual xususiyatga ega. Binobarin, ijtimoiy institut o’ziga xos rivojlanish mantig’iga ega bo’lgan mustaqil jamoa birligidir. Shu nuqtai nazardan, ijtimoiy institutlarni tuzilmaning barqarorligi, elementlarining ma’lum o’zgaruvchanligi bilan tavsiflangan uyushgan ijtimoiy tizimlar deb hisoblash mumkin.

3. Institutsionalizatsiyaning uchinchi muhim elementi ijtimoiy institutning tashkiliy dizaynidir. Tashqi tomondan, ijtimoiy institut ma’lum moddiy resurslar bilan ta’minlangan va ma’lum bir ijtimoiy funksiyani bajaradigan tashkilotlar, muassasalar, shaxslar yig’indisidir. Shunday qilib oliy ta’lim muassasasi o’qituvchilarning ijtimoiy korpusi tomonidan boshqariladi, xizmat ko’rsatuvchi xodimlar, oliy o’quv yurtlari, vazirlik yoki davlat qo’mitasi kabi muassasalarda faoliyat yurituvchi mansabdor shaxslar o’rta maktab o’z faoliyati uchun ma’lum moddiy qadriyatlarga ega bo’lgan boshqalar.