Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova
Yüklə 3,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 120 nə üçün qlobal donor və yardım təşkilatları elmi və intellekti inkişaf etdirə bilən təşkilatları deyil, məhz siyasi profilli təşkilatları, yalnız “söz, insan hüquqları və azadlıqları” ilə məşğul olan təşkilatları dəstəkləyirlər? Bu sualın cavabı da ideoloji müstəvidədir. “Region” Beynəlxalq Analitik Mərkəzi İdarə Heyətinin sədri Razi Nurulla- yev xarici donorlar və onların yerli QHT-lərə münasibətləri barədə danışarkən qeyd edir: “Məsələ burasındadır ki, yerli QHT-lər layihələri Azərbaycan dilində hazırlayıb sonradan ingilis dilinə tərcümə etdirirlər. Bu zaman haradasa 20 faiz təhrif mümkündür. Bunun nəticəsidir ki, xarici donorların keçirdikləri qrant müsabiqələrinin qalibləri elə xarici QHT-lər olurlar. Həmin QHT-lər sonradan Azərbaycan QHT-lərini formal olaraq tərəfdaş kimi seçirlər. Onu da deyim ki, xarici QHT-lər, adətən, aldıqları qrantların böyük bir qismini adminstrativ xərclərə yönəldirlər. Birbaşa nəzərdə tutulan məqsədə yönəldilən vəsaitlərin həcmi isə çox az olur. Başqa sözlə, xarici donorların ayırdığı qrantlar Azərbaycanda de- mokratiyanın, insan hüquqlarının, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına deyil, onla- rın öz ölkələrini təmsil edən QHT-lərin imkanlarının artırılmasına yönəlir. Bu, çox pis tendensiyadır. Çünki beynəlxalq donorlar həmişə elan edirlər ki, onlar Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı ilə bağlı layihələr həyata keçirirlər. Bu barədə ağızdolusu danışırlar, amma əməli işə gələndə kənaraçıxmalara yol verirlər. Baş verənlər sadəcə beynəlxalq donorların müəyyənləşdirdiyi yeni siyasətin nəticəsidir. Onlar sadəcə ayırdıqları pulla öz təşkilatlarını maliyyələşdirmək istəyirlər. Qalanları isə hamısı bəhanədir”. 8 Son dövrlər yerli məkanda “beyin mərkəzi” adı altında fəaliyyət göstərən bəzi mərkəzlər xarici donorlar tərəfindən qeyd edilən geosiyasi məqsədlərə xidmət edən qrant layihələri ilə maliyyələşdirilir. Bu o deməkdir ki, xarici maliyyə donor təşkilatları Azərbaycanda BM-lərin formalaşması və funksiyalarını bu mərhələdə də yanlış istiqamətdə yönləndirməyə cəhd edirlər. Özlərindən asılı olan və istədikləri nəticələri onlara təqdim edən QHT-lərin qeydiyyatı ilə bağlı problemlərin olduğunu görərək, BM adı altında haradasa loyal və elmi-intellektual çərçivədən kənar təsisat yaratmağa cəhd göstərirlər ki, bu da açıq şəkildə hiss olunur. Beynəlxaq donor təşkilatlarının bu maraqları tədqiqatçıların da diqqətini cəlb edir. Məsələn, Şotlandiyalı analitik Cerri Xasan “Beyin mərkəzləri”nin inqilabı- nın hüdudları” adlı əsərində yazır: “Nə üçün postdemokratik ölkələrdə intellektual strukturların inkişafına diqqət yetirilmir, nə üçün burada intellektual innovasiyalar ləngiyir?” 9 8 www.civil-soc.org/blog/?paged=4// “Xarici donorlar Azərbaycan QHT-lərinə hörmətsizlik edirlər” 9 Gerry Hassan. The Limits of the ‘Think Tank’ Revolution. Open Democracy, 8.09.2008.// http://www. open- AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 121 Qeyd edilənlər fonunda Azərbaycanda ABM-lərin ideoloji statusu ilə bağlı məsələnin aktual olmadığını düşünmək yanlışlıq olardı. Bu həm də mərkəzlərin özlərini araşdırma qurumu kimi identikləşdirməsinə dəlalət edən xüsusiyyət kimi də maraqlıdır. Keçən əsrin 90-cı illərinin ortalarında ölkədə ideoloji oriyentasiya baxımın- dan fərqlənən çoxsaylı mərkəzlər formalaşmağa başlamışdır. Onların fəaliyyəti və istiqamətlərindəki fərqlərə baxmayaraq, milli məkanda BM-lərin yaranması, kəmiyyət baxımından artması, ideoloji yönümlülüyü, tədqiqat istiqamətləri və təqdim etdiyi analitik məhsula görə müəyyən qənaətə gəlmək olar. Digər tərəfdən qeyd edilməlidir ki, yerli məkanda formalaşan BM-lərin, demək olar ki, əksəriyyəti aydın ideoloji istiqamətə malik olmadığını düşünsə də, bu belə deyil, yaxud da bu mümkün deyil. Halbuki inkişaf etmiş ölkələrdə BM-lər öz ide- oloji seçimləri barədə aşkar mövqe nümayiş etdirirlər. Əsas tədqiqat istiqamətləri üzrə ümumiləşdirmək istəsək, ictimai siyasət insti- tutlarının fəaliyyətində yarandığı ilk illərdə neoliberal demokratik, bəzi hallarda radikal ritorikanın üstünlük təşkil etdiyi mərhələdən, inkişafın yeni mərhələsindən etibarən isə milli praktikada geniş vüsət alan sosial-iqtisadi araşdırmalarda mötədil liberal mövqeyə və son illərdə dövlətçilik maraqlarına uyğun gələn mərkəzçi möv- qenin önə keçdiyi mərhələyə istiqamətləndiyi qeyd edilə bilər. ABM-lər inkişaf mərhələsindədir və onların fəaliyyətinin cəmiyyətin intellektual səviyyəsinin modernləşməsinə və transformasiyasına töhfə verəcəyi şübhəsizdir. Azərbaycanda da özəl sektorun, imkanlı insanların ABM institutuna çox həssas olması həm onların, həm də ölkənin perspektivləri üçün olduqca əhəmiyyətlidir Azərbaycanın analitik-ekspert cəmiyyətlərini yalnız “sollara” və “sağlara” bölmək onların əksəriyyətinin aşkar ifadə edilmiş ideya mövqeləri olmadığı üçün çox çətindir. ABM-lərini ideoloji yönünə görə fərqləndirmək üçün əsas kimi möv- cud olan siyasi ideologiyalar çərçivəsindən (“sollar”, “sağlar”, “mərkəzçilər”) istifadə etmək lazım gəlir Ölkədə “sağ” və “sol” sözləri ilə ifadə edilən ideoloji istiqamətlər aşkar sezilməsə də, liberal, neoliberal, “mərkəzdən bir qədər sola” və “mərkəzdən bir qədər sağa” adlandırılmalı olan mövqelər mövcuddur. Yarandığı ilk illərdə yerli ABM-lərin fəaliyyətində liberal və neoliberal, hətta radikal meyillər daha güclü olmuşdur. Bu həm xarici donorlardan və qrantlardan asılılıqla, həm də təsisçilərin siyasi-ideoloji mövqeləri ilə bilavasitə bağlı olmuşdur. 10 Bir daha yuxarıda qeyd democracy.net/article/yes/the-limits-of-the-think-tank-revolution 10 Özünü “Azərbaycanda yaradılan ilk “düşüncə mərkəzi”, “fikir fabriki” bəyan edən Sülh və Demokratiya İnstitutunun fəaliyyəti, onun ABM-lərin meyarlarına nə dərəcədə cavab verdiyi cəmiyyətə aydındır. Maraqlıdır ki, mərkəz öz vəzifələrini “hazır ideyaların (!?) və mexanizmlərin təbliği və tətbiqi”, “öz maraqlarına effektiv lobbiçilik”(!?) kimi müəyyən etmişdir.//http://www.tt-ipd.info/think-thank/Think Thank Yüklə 3,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|