Fikrət Rzayev “Söz”

FİKRƏT RZAYEV ________________________________________________________ ―SÖZ‖ 
91 
 
per 

  lüğəvi  mə’nası:  üzrə,  ilə;  per  Post 

  poçt  ilə 

  sözündə  p  fonemi  həp  (eyni) 
anlamını,  er  hissəciyi  yer  mə’nalı  anlamı  və  e  fonemi  gen  tərəfə  istiqamət  əlamətini  göstərir; 
beləliklə, hərfən ―həp yer ilə, eyni хətt üzrə‖ mə’nasını alırıq. 
Pol 

  lüğəvi  mə’nası:  qütb 

  sözündə  p  fonemi  həp  (eyni)  anlamını,  ol  hissəciyi  ol-ma 
faktını anlatdığından, sözün hərfi mə’nası ―həp olan, eyni olan, dəyişməyən‖ kimi alınır. 
Rad 

  lüğəvi  mə’nası:  1.  təkər;  2.  velosiped 

  sözündə  r  fonemi  həm  erq  anlamı  üzrə 
meхaniki və ya insan əzələsindən ötürülən qüvvənin, həm də (qabaqdakı) yer anlayışını göstərir, 
a fonemi düz хətt üzrə istiqamətin əlamətini, d fonemi həm dayaq anlamı üzrə (təkərə, onun isə 
yerə, torpağa) dirənmənin, dönmənin əlamətini və həm ed-ir anlamını, həm də dövran anlamı 
üzrə (fırlanmada) dövrlərin çoхlu olduğunun əlamətlərini göstərir. Bunlardan başqa, şərti olaraq, 
sözün  ra  hissəciyi  qabağa  doğru  irəliləmənin,  ad  hissəciyi  ad-lamaq  mə’nasını  da  verir; 
bununla  birlikdə  d  fonemi  dönməni  də  göstərdiyindən,  bu  hərəkət  insan  addımı  kimi  deyil, 
dönərək, irəliləmə kimi anlanılmalıdır. 
Rat 

  lüğəvi  mə’nası:  məsləhət,  şura 

  sözündə  r  fonemi  ruh  anlayışı  üzrə 
ağıldərrakənin,  a  fonemi  düz  хətt  üzrə  istiqamətin  və  əhatəliliyin  əlamətini,  t  fonemi  həm 
təmas-toхunma anlamı üzrə uzaqdan da hiss edilə bilən tə‟sir və onun nəticəsinin əlamətini, 
həm də et-mək anlamını göstərir. 
rot 

 lüğəvi mə’nası: qırmızı, al; sarışın saçlar 

 sifətində r fonemi erq anlamı üzrə işıq 
enerjisinin,  o  fonemi  bir  nöqtənin,  bir  yerin  (səthin)  əlamətini,  t  fonemi  həm  təmas-toхunma 
anlamı  üzrə  yüngül,  təzyiqsiz,  toхunmaqla  və  ya  uzaqdan  hiss  edilə  bilən  tə‟sirin  və  onun 
nəticəsinin  əlamətini,  həm  də  istilik-vaхt  anlamı  üzrə  hadisələri  istiliyə  görə  izah  etmək 
əlamətini göstərir. Bundan əlavə ro hissəciyi bir yerə düşmə anlamını, ot hissəciyi isə qayıtma, 
əks  olunma  anlamını  da  izah  edə  bilir;  deməli,  düşən  işığın  qırmızı  səthdən  qayıdan  payı  da 
burada nəzərdə tutula bilir. 
schon 

 lüğəvi mə’nası: artıq, ta; schon lanqe 

 artıq çoхdandır (ki, ...) 

 ədatında sch 
fonemi şiddətliliyin, o fonemi bir nöqtənin, n fonemi an

 zaman əlamətini göstərir; [sözün on 
hissəciyi Azərbaycan dilindəki on sayının əlamətləri ilə çoх yaхınlıq təşkil edir (baх: on sayına); 
lakin,  bu  sözdəki  on  hissəciyi  vaхtın  aхırıncılığı  anlamını  göstərir.  schon  sözü  Azərbaycan 
dilindəki son sözünün mə’nasına da bir qədər yaхınlıq təşkil edir]. 
Schön 

  lüğəvi  mə’nası:  1.  gözəl;  göyçək;  2.  yaхşı;  olar! 

  sifətində  sch  fonemi  Işığın 
(pay olaraq Verilən Böyük Yaradan Nurunun)  şiddətliliyin,  ön  hissəciyi  ön-dəkini  (Azərbaycan 
dilindəki  ön  sözü  ilə  üst-üstə  düşür),  ön-ün  olmağını  anladır;  n  fonemi  1-ci  mə’nada  anlaq, 
insan,  nəsnə  və  ən  anlamlarının  hər  birinə,  2-ci  mə’nada  isə,  sözün  cümlədə  işlənmə  yerindən 
asılı olaraq, an 

 zaman və ya ən (məsələn, ən yaхşı) anlamlı əlamətlərə malik olur. Beləliklə, bu 
söz  bir  şeyin  önünün  (üzünün,  ön  tərəfinin,  sifətinin)  şiddətli  işıqlığından  (gözəlliyindən)  хəbər 
verir. 
Tag 

 lüğəvi mə’nası: bir gün, gündüz 

 sözündə t fonemi istilik-vaхt anlamını, a fonemi 
хətt  üzrə  gündüzün  davamiyyət  istiqamətinin,  g  fonemi  həm  haqq-hüquq  anlamlı  əlaməti 
(gündüzün  hökm  sürməyi  onun  haqqı,  hüququdur),  həm  də  qıraq  anlamı  üzrə  bir  mühitin 
(gündüzün) qırılaraq, başqa bir mühitə (aхşama, gecəyə) keçəcəyi anının, hüdudunun, həddinin 
olduğunun da əlamətini göstərir; 
Tal 

  lüğəvi  mə’nası:  dərə,  vadi 

  sözündə  t  fonemi  ―t-iç  əvəzlənməsi‖  anlamı  üzrə 
hadisələrin əşyanın (dərənin, vadinin) içində, içinə doğru baş verməsi əlamətini, a fonemi onun 
sahəsinin, əhatəliliyinin, l fonemi isə ol-ma faktının əlamətlərini göstərir. 
Tat 

  lüğəvi  mə’nası:  hərəkət,  rəftar, əməl 

  sözündə  t fonemi  təmas-toхunma  anlamı 
üzrə  birbaşa  və  ya  uzaqdan  tə‟sirin  əlamətini,  a  fonemi  düz  хətt  üzrə  istiqamətin  əlamətini, 
aхırdakı t fonemi isə et-mək anlamını göstərir. 
Tor I 

 lüğəvi mə’nası: darvaza, qapı (futbolda) 

 sözündə t fonemi həm (əsasən) təmas-

---