Fizikadan masalalar

2.Maktab olimpiadasiga mujallangan masala.
Olimpiadalar utkazishning asosiy printsipiga muvafik olimpiadalarda kuchli ukuvchilar orasidan eng kuchli ukuvchilar aniklanadi. Bunday aniklash ob’ektiv bulishi uchun olimpiadalarning birinchi boskichlarida ukuvchilar ommaviy katnashishlari kerak. Shundagina olim-piadalarda katnashishni istagan barcha ukuvchilar uz kobiliyatlarini sinab kurishlari mumkin. Shuning uchun ukuvchilarga nisbatan olingan fizikadan urtacha kiyinchilikdagi masalalarni tanlash maksadiga muvoffikdir. Bu masalalar mazmuni jixatdan ukuvchilarning fizik xodisalarini chukur bilishlariga va birmuncha tasavvur kila olishlariga muljallangan bulishi kerak.
Namuna sifatida gaz konunlaridan foydalanib echiladigan kuyidagi masalalarni kurib chikamiz.
2-Masala: Tsilindrda Sq 4dm² yuzli porshin ostida mq20 g geley kamalgan. Porshenning dastlabki xolatda gazning xajmi V1 q 32l , bosim R₁ q4,1 atm bulgan . Gazning xajmi juda sekinlik bilan V₂ q9 l bulishi uchun porin ustiga kancha yuk kuyish kerak ? Tsilindrni vertkal joylashgan deb xisoblang va porshenning tsilindrga ishkalanishini xisobga olmang.

Berilgan Echilishi.

m q 20 g q2 10² kg Masalaning shartiga M q 4G’g molg’q4kgG’mol kura gazning xajmi
S q 4 dm² q410^-2 m² kamaygan va gazni
V₁ q 32 l q3210^-3 m³ V₂ q 9 l xajmiga
P₁ q4,1 atmq4,110⁵ Pa sikish jarayoni juda
V₂ q 9l q910^-3 m³ sekin bulgan. Shuning
P ₁ V ₁ q P ₂ V₂ (1) uchun gazning xarora tini uzgarmas deb xisob
M-? lab, gazning ikkinchi xolatidagi bosimini topish uchun Boyl-Mariott konuninidan foydalanish mumkin. Ikkinchi tomondan, sikilgan gazning bosimini.
(2) deb xam yozish mumkin.
Bu erda M-porshen ustiga kuyilgan yukning massasi bulib, uni yukoridagi ikkkala iffodadan topish mumkin. Buning uchun bosimning (1) ifodadan topilgan
P₁ kiymatini (2) ifodaga kuyamiz:
(3)
Xisoblash

Javobi. Mq4190 kg.